Pasawa

Passau

Panorama z Mostu Mariackiego
Herb Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Bawaria
Rejencja	Dolna Bawaria
Zarządzający	Jürgen Dupper↗
Powierzchnia	69,58 km²
Wysokość	312 m n.p.m.
Populacja (31.12.2013) • liczba ludności • gęstość	49 454 711 os./km²
Nr kierunkowy	0851
Kod pocztowy	94032, 94034, 94036
Tablice rejestracyjne	PA
Położenie na mapie Bawarii Pasawa
Położenie na mapie Niemiec Pasawa
48°34′N 13°28′E/48,566667 13,466667
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Pasawa^[1] (niem. Passau, łac. Castra Batavia, czes. Pasov) – miasto na prawach powiatu w południowo-wschodnich Niemczech, w kraju związkowym Bawaria, w rejencji Dolna Bawaria, w regionie Donau-Wald, siedziba powiatu Pasawa. Leży bezpośrednio przy granicy z Austrią. Liczy 49 454 mieszkańców (31.12.2013) i jest ważnym ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym, administracyjnym i turystycznym, węzłem komunikacyjnym oraz siedzibą uniwersytetu.

Osadnictwo na obszarze miasta sięga czasów neolitu. Miasto w obecnym kształcie wywodzi się z rzymskiego obozu warownego, który w VIII w. stał się siedzibą biskupstwa. Prawa miejskie Pasawa otrzymała w roku 1225. Przez całe średniowiecze jej historia była ściśle związana z kościołem – biskupi pasawscy byli jednocześnie władcami księstwa, którego miasto było stolicą. W czasach nowożytnych najważniejszym wydarzeniem był wielki pożar, do którego doszło w 1662 r. Odbudowa, przy której pracowali architekci przede wszystkim z Włoch, nadała starówce z grubsza obecny wygląd. Ostatnie dwieście lat to także okres wielkiej prosperity Pasawy – rozwój przemysłu, węzeł kolejowy, powstanie uniwersytetu. Szczęśliwie miasto uniknęło zniszczeń w czasie II wojny światowej.

Pasawa położona jest na licznych wzgórzach rozdzielonych trzema rzekami zbiegającymi się u stóp Starego Miasta – Dunajem, Inn i Ilz. Malownicze położenie, a także cenna zabytkowa architektura w stylu śródziemnomorskim sprawiły, że Pasawa nazywana jest „miastem trzech rzek” oraz „bawarską Wenecją”.

Najstarsze znaleziska archeologiczne wykopane w Pasawie pochodzą z mezolitu. Późniejsze znaleziska z okresu neolitu wskazują, iż miejscowa ludność już wówczas trudniła się handlem – Pasawa była prawdopodobnie ośrodkiem eksportu krzemienia z Dolnej Bawarii do Austrii. Z okresu 1875–1745 p.n.e. zachowały się pozostałości drewnianej przystani na Dunaju. W okresie schyłkowej kultury lateńskiej na wzgórzu staromiejskim znajdowała się osada celtycka. W I wieku naszej ery rejon miasta dostał się pod panowanie Cesarstwa rzymskiego. Rzeka Dunaj stanowiła wówczas północną granicę Imperium, zaś jej dopływ Inn rozdzielał rzymskie prowincje Recja i Noricum. W rejonie obecnego miasta powstało w ciągu kolejnych stuleci kilka obozów warownych należących do pasa umocnień granicznych zwanych dunajskim limesem. Od jednego z tych obozów – Batavis – wywodzi się obecna nazwa miasta (sam obóz nazwę swą otrzymał od stacjonujących tam najemników rzymskich rekrutowanych z germańskiego plemienia Batawów).

W V wieku Rzymianie wycofali się z regionu. Na półwyspie u zbiegu Innu i Dunaju powstała warownia plemienia Bajuwarów. W roku 739 św. Bonifacy zwany „niemieckim apostołem” założył istniejącą do dziś diecezję pasawską i wyświęcił pierwszego biskupa – Vivilo. Od tej pory aż do sekularyzacji losy miasta będą nierozłącznie związane z losami diecezji. W roku 999 biskup uzyskał z rąk cesarza szereg przywilejów dających mu władzę świecką nad miastem (kontrola targów, mennicy, ceł oraz sądownictwa). W roku 1217 biskupi Pasawy otrzymali tytuł książęcy oraz przylegające tereny jako lenno i stali się tym samym władcami samodzielnego terytorium Rzeszy, choś obszar podległy świeckiej władzy biskupów Pasawy był znacznie mniejszy od obszaru podlegającego ich kościelnej jurysdykcji – ten bowiem rozciągał się daleko w głąb Austrii (Pasawa była przyczółkiem chrystianizacji Austrii).

W roku 1225 Pasawa otrzymała prawa miejskie. W latach 1298 oraz 1367/68 doszło do powstań mieszczan przeciw władzy biskupiej. Domagali się oni ustanowienia samorządu miejskiego podobnego do samorządu miast koronnych. Obydwa powstania zostały stłumione; podczas drugiego biskup nadużył władzy kościelnej rzucając na buntowników klątwę, tak iż dla dwustu poległych wówczas mieszczan utworzono nowy cmentarz z niepoświęconą ziemią. Ostatecznie mieszczanie wywalczyli jedynie radę miejską o ograniczonych kompetencjach z członkami nie wybieranymi, lecz mianowanymi przez biskupa. Mimo tych napięć miasto osiągnęło znaczący dobrobyt. Prosperity to zawdzięczało korzystnemu położeniu państewka biskupiego pomiędzy Bawarią, Austrią i Czechami na styku trzech dróg wodnych. Dzięki temu kwitł handel – przede wszystkim alpejską solą, ale również czeskim zbożem i słodem oraz austriackim winem. Na przełomie XV i XVI wieku Pasawa była ośrodkiem handlowym o znaczeniu europejskim, a przechodzące przez nią produkty docierały aż do Węgier. Transportowano je głównie drogą wodną, również pod prąd Dunaju łącząc łodzie w zespoły ciągnięte przez 30 koni. W kierunku Czech transport odbywał się drogą lądową ze względu na brak połączeń wodnych i górzysty teren.

Najpóźniej w połowie XIII wieku w Pasawie osiedlają się pierwsi Żydzi, sprowadzeni do miasta prawdopodobnie przez samego biskupa jako bankierzy ze względu na zakaz pobierania odsetek obowiązujący chrześcijan w średniowieczu. W początkach XV wieku u podnóża twierdzy Oberhaus powstało getto, jego mieszkańcy przez długi czas unikali jednak prześladowań, w odróżnieniu od sąsiednich terytoriów Austrii i Bawarii. Dopiero w roku 1478 doszło do pogromu po profanacji hostii przypisanej Żydom, a w rzeczywistości dokonanej przez złodzieja kościelnego wyznania chrześcijańskiego. Dziesięciu mężczyzn stracono, przy czym tych, którzy przyjęli chrzest, zgładzono w mniej bestialski sposób. Około czterdziestu innych Żydów po przyjęciu chrztu pozostawiono w spokoju, a pozostałych wypędzono z miasta. Na miejscu zburzonej synagogi wybudowano kościół pielgrzymkowy pw. św. Salwadora.

Wraz z przejęciem kontroli nad handlem solą przez księcia Maksymiliana III Habsburga w roku 1594 Pasawa z dnia na dzień straciła swe główne źródło dochodów – okres prosperity gospodarczej dobiegł końca.

Piętno na historii miasta wywarła również reformacja. Za panowania biskupa Wolfganga von Salm (1541-1555) panowała dość liberalna atmosfera, a w roku 1552 podpisano traktat z Pasawy – pierwszą ugodę między katolickim cesarzem Ferdynandem Habsburgiem a protestanckimi książętami Rzeszy, która utorowała drogę do pokoju augsburskiego. Zupełnie odmienny kurs obrał biskup Urban von Trenbach (1561-1598) – drobiazgowo kontrolował religijność mieszkańców za pomocą zaświadczeń o spowiedzi i komunii wielkanocnej, a protestantów odmawiających przejścia na katolicyzm usuwał z miasta. Po jego śmierci diecezja dostała się pod kontrolę Habsburgów forsujących wszelkimi metodami kontrreformację. W ciągu kolejnych dwóch stuleci sakrę biskupią otrzymali trzej arcyksiążęta oraz wielu arystokratów blisko związanych z dynastią. Arcyksiążę Leopold na tron biskupi wstąpił w wieku dziecięcym, nigdy nie przjął święceń biskupich, a pod koniec życia porzucił ze względów dynastycznych swe kościelne urzędy i zawarł małżeństwo. W sprawowaniu czynności liturgicznych zastępowali go biskupi pomocniczy.

W ciągu swego istnienia Pasawa padała wielokrotnie ofiarą powodzi i ognia. W roku 1662 całe miasto legło w popiołach. Sprowadzeni z Włoch architekci i malarze odbudowali Pasawę nadając miastu jego obecny śródziemnomorsko-barokowy wygląd. W roku 1676 w odbudowanym pałacu biskupim odbył się ślub cesarza Leopolda I Habsburga z jego trzecią żoną Eleonorą-Magdaleną. Kilka lat później ten sam cesarz szukał w mieście schronienia podczas oblężenia Wiednia przez Turków w roku 1683 i mieszkał przez kilka miesięcy w pałacu biskupim. To właśnie tu przygotowywano plany słynnej odsieczy wiedeńskiej. Po odsieczy rozpoczął się kolejny okres prosperity w historii miasta. W 1786 roku z inicjatywy kardynała Auersperga powstała pierwsza gazeta na terenie miasta. Reformy w duchu oświecenia i absolutyzmu dostosowały państwo biskupie do potrzeb zmieniających się czasów. Jednak już w roku 1803 księstwo biskupie przestało istnieć i przeszło w wyniku sekularyzacji pod panowanie bawarskie.

W 1860 roku Pasawa uzyskała połączenie kolejowe ze Straubingiem. Dopiero w 1923, w wyniku referendum, do Pasawy dołączono samodzielną dotychczas gminę Beiderwies, położoną na drugim brzegu Innu. Obecnie jest to dzielnica Innstadt.

W latach 1942–1945 w mieście istniał podobóz obozu koncentracyjnego Mauthausen (przez kilka pierwszych miesięcy podlegał obozowi w Dachau). Więźniowie pracowali przy budowie elektrowni wodnej. W marcu 1944 utworzono podobóz Pasawa II, a w marcu 1945 roku podobóz Pasawa III. Więźniowie tych podobozów pracowali w przemyśle drzewnym oraz przy rozładunku statków.

7 stycznia 1946 r. Werwolf dokonał podpalenia budynku, w wyniku czego zginęło trzech cywilnych urzędników Stanów Zjednoczonych^[2].

Od 1978 roku Pasawa jest siedzibą uniwersytetu (Uniwersytet w Pasawie), cieszącego się renomą w zakresie nauk prawnych, zarządzania i informatyki. Za działalność na rzecz integracji europejskiej w roku 1980 miasto odznaczone zostało nagrodą europejską Komitetu Ministrów Rady Europejskiej.

Z racji swego położenia na styku trzech rzek Pasawa często była niszczona w wyniku powodzi.

W czerwcu 2013 roku pod wodą znalazła się większa część Starego Miasta, a Dunaj osiągnął wysokość 12,5 metra – nienotowaną od 500 lat. Wysoki poziom był także na Innie – w Pasawie nie było prądu, wstrzymano też dostawy wody pitnej^[3].

W mieście rozwinął się przemysł metalowy, spożywczy, odzieżowy, materiałów budowlanych oraz elektrotechniczny^[4].

Dane o ludności z dnia 31 grudnia 2008^[5]:

Panorama Pasawy

Stare miasto położone jest na wąskim półwyspie u zbiegu Dunaju (północ) i Innu (południe). Katedra św. Szczepana stoi na niewielkim wzgórzu. Ze względu na znaczne różnice wysokości część ulic i uliczek przechodzi w niektórych w strome schody. W XVII wieku architekci sprowadzeni z Włoch nadali miastu śródziemnomorski wygląd, stąd Pasawę często określa się mianem bawarskiej Wenecji. Na północnym brzegu Dunaju i południowym brzegu Innu nad krajobrazem dominują wzgórza pokryte zielenią. Obydwa wspomniane brzegi mają własne dominanty architektoniczne – północny w postaci twierdzy Oberhaus, zaś południowy w postaci sanktuarium Matki Boskiej Wspomożycielki.

Po połączeniu z rzekami Inn i Ilz wody Dunaju mają na dłuższym odcinku trzy kolory: zielony (woda z rzeki Inn – kolor nadaje topniejący u źródła rzeki alpejski śnieg), czarny (woda z rzeki Ilz wypływającej z torfowisk) oraz niebieski (woda z Dunaju). Zielona woda pochodząca z Innu płynie przy tym często szerszym strumieniem niż niebieska woda z Dunaju. Wynika to głównie z mniejszej głębokości Innu (1,90 m) względem Dunaju (6,80 m).

• Katedra św. Szczepana: W obecnym kształcie została odbudowana w 1662 roku. Posiada największe organy katedralne świata z 17 774 piszczałkami i 233 rejestrami.
• Sanktuarium Matki Bożej Wspomożycielki (Maria Hilf) z XVII w.
• Kościół św. Seweryna na fundamentach z V w.
• Pojezuicki kościół św. Michała z XVII w.
• Kościół św. Pawła z XVII w.

• Twierdza Oberhaus: Jej budowa, którą rozpoczął w 1219 roku biskup Ulrich II, trwała do XIX wieku. Twierdza Oberhaus znajduje się przy ujściu trzech rzek – dokładnie pomiędzy Ilz i Dunajem – i należy do największych zamków obronnych Europy.
• pozostałości średniowiecznych umocnień miejskich z bramą św. Seweryna i basztą Schaiblingsturm
• stary Pałac Biskupi z XV-XVII w. (obecnie sąd)
• Nowy Pałac Biskupi w stylu późnobarokowym (1712–1730)
• pałac Herberstein z renesansowymi krużgankami arkadowymi w stylu włoskim z 1590 r. (obecnie sąd)
• ratusz z XIV w. (z XIX-wieczną wieżą)
• opera z 1645 r., przebudowana w 1783 r. (obecnie teatr miejski)
• wczesnoklasycystyczny pałac Freudenhain (XVIII w., obecnie szkoła średnia)
• Urząd Celny w stylu klasycystycznym (1848–1851)
• domy patrycjuszy miejskich
• sierociniec z XVIII w.
• ruiny zamku Hals

Znaczenie międzynarodowe ma koncern prasowy Verlagsgruppe Passau. Oprócz bawarskiej gazety Passauer Neue Presse należy do niego osiem polskich dzienników regionalnych grupy Polska Press oraz liczne gazety czeskie i słowackie.

Pośród rodzimych przedsiębiorstw niekwestionowane pierwsze miejsce zajmują zakłady ZF Passau zatrudniające prawie 3500 osób – zajmują się produkcją maszyn i układów napędowych. Ważną rolę odgrywa ponadto fabryka tekstyliów Eterna Mode zatrudniająca około 800 osób. Na terenie miasta działa również kilka firm z branży informatycznej oraz pięć browarów.

Od roku 1953 w Pasawie oraz pobliskich miejscowościach na terenie Bawarii, Austrii i Czech odbywają się rokroczne festiwale europejskie (Festspiele Europäische Wochen Passau). Od 1979 roku organizowane są ponadto Dni Kabaretu. Na festiwalu tym od 1983 przyznawany jest katowski topór – nagroda dla młodych talentów. Do grona laureatów należą m.in. sławy kabaretu niemieckiego Hape Kerkeling i Günter Grünwald. Ponadto regularnie odbywają się trzy festiwale filmowe.

• Muzeum Historii Szkła (Passauer Glasmuseum) – największe na świecie zbiory wyrobów szklanych, głównie słynne szkła czeskie, obejmuje 30 000 eksponatów
• Muzeum w Twierdzy Oberhaus (Oberhausmuseum) – historia miasta i okolic
• Muzeum Archeologiczne (Römermuseum Kastell Boiotro) – wykopaliska na terenie dawnego kasztelu rzymskiego Boiotro
• Muzeum Sztuki Nowoczesnej (Museum Moderner Kunst) – około 2000 eksponatów
• Muzeum Diecezjalne (Domschatz- und Diözesanmuseum)

Lista burmistrzów, później nadburmistrzów zarządzających miastem od 1900:

Miejscowości partnerskie:

• Akita, Japonia
• Bad Griesbach im Rottal, Bawaria
• Cagnes-sur-Mer, Francja
• Czeskie Budziejowice, Czechy
• Dumfries, Wielka Brytania
• Eferding, Austria
• Freyung, Bawaria
• Hackensack, Stany Zjednoczone
• Hauzenberg, Bawaria
• Krems an der Donau, Austria
• Linz, Austria
• Liuzhou, Chiny
• Malaga, Hiszpania
• Montecchio Maggiore, Włochy
• Pocking, Bawaria
• Simbach am Inn, Bawaria
• Scurcola Marsicana, Włochy
• Veszprém, Węgry

• Oficjalna witryna miasta (niem.)
• Portal internetowy miasta (niem.)