Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Pamiętnik Lwowski

Pamiętnik Lwowski
Ilustracja
Strona tytułowa Pamiętnika Lwowskiego
Częstotliwość

miesięcznik

Państwo

 Carstwo Rosyjskie

Adres

Lwów

Wydawca

Karol Wild

Pierwszy numer

1816

Ostatni numer

1819

Redaktor naczelny

Karol Łopuszański, Adam Tomasz Chłędowski, Walenty Chłędowski

Pamiętnik Lwowski – polski miesięcznik wydawany w latach 1816–1819 we Lwowie.

Historia

Zakulisowym inicjatorem powstania zarówno Pamiętnika Lwowskiego, jak i Pamiętnika Warszawskiego oraz Dziennika Wileńskiego, był Adam Kazimierz Czartoryski. Jego ideą było podtrzymanie i rozwój ruchu piśmienniczego celem scalania tożsamości narodowej w epoce zaborów. Jako polityk zdawał sobie sprawę, iż czasopisma są doskonałym narzędziem oddziaływania na szerokie rzesze potencjalnych czytelników, co przekłada się na kształtowanie opinii publicznej[1].

Pierwsze zapowiedzi utworzenia Pamiętnika Lwowskiego wyszły od Józefa Dzierzkowskiego. Choć zapowiadał utworzenie nowego czasopisma od stycznia 1816 roku, to jezcze w listopadzie 1815 nie miał redaktora, które by je prowadził, mimo że szukał nie tylko we Lwowie, ale również m.in. w Warszawie[2].

Czasopismo zostało założone przez Karola Wilda, przez którego było także finansowane. Redaktorem ostatecznie został Karol Łopuszański. Do założenia czasopisma przyczynił się także Bruno Kiciński[1][3]. Pierwszy numer ukazał się w styczniu 1816 roku[4]. Jednym z głównym problemów, z jakim od początku zmagał się magazyn, było znalezienie stałych współpracowników ze względu na bardzo niski poziom znajomości języka polskiego wśród lwowskiej młodzieży[5], o czym wspominał już Józef Dzierzkowski w 1815 roku, twierdząc, że problemem jest to, iż język uczony nie jest językiem narodowym[2].

Pod koniec 1816 roku Karol Wild zapowiedział zmianę redaktora naczelnego, którym został zatrudniony w 1817 roku Adam Tomasz Chłędowski[2]. Według niektórych źródeł, Adam Tomasz Chłędowski dołączył do Pamiętnika Lwowskiego już w 1816 roku. M.in. Wielka encyklopedia powszechna podaje, że był on redaktorem Pamiętnika Lwowskiego w latach 1816–1819[6]. Alina Słomkowska zwraca uwagę, że jest to błędna informacja[7], co potwierdza Janusz Śniadecki na podstawie analizy Pamiętnika Lwowskiego, a także pamiętników bratanka Adama Tomasza Chłędowskiego – Kazimierza Chłędowskiego[2]. Informację tę potwierdza także Rocznik Teatru Polskiego we Lwowie z 1822 roku[8].

W 1818 roku rozpoczęto drukowanie publikacji biograficznych na podstawie zbiorów bibliotek prywatnych i publicznych. Artykuły dotyczyły opisu dzieł pominięych w pracach Jerzego Samuela Bandtkiego i Feliksa Jana Bentkowskiego, jednak szybko zostały wycofane na prośbę czytelników, którzy nie interesowali się sprawami biograficznymi[2].

Po śmierci Karola Łopuszańskiego (11 maja 1818 roku[9]) do redakcji dołączył Walenty Chłędowski, który rok później został jego redaktorem naczelnym, po przeprowadzce do Warszawy Adama Tomasza Chłędowskiego[4].

W 1818 roku współpracownikiem pisma została też żona Adama Tomasza Chęłdowskiego – Cecylia z Narbuttów[2].

W 1819 liczba prenumeratów wynosiła 263 osób[4][10], z czego 100 spoza Galicji[4]. Pismo przestało się ukazywać wraz z końcem 1819 roku. Powodem zaprzestania wydawania czasopisma był zbyt mały krąg czytelników oraz za mało liczne koło współpracowników[4].

Kontynuacje

Pszczoła Polska

Jako że Walenty Chłędowski nie mógł pogodzić się z zamknięciem czasopisma, w miejsce Pamiętnika Lwowskiego powstał nowy magazyn – Pszczoła Polska, którą również finansował Karol Wild. Tworzący w niej autorzy mieli pochodzić nie tylko z Lwowa, ale także z Wołynia[5].

Walenty Chłędowski, zapowadając prenumeratorom Pamiętnika, utworzenie nowego tytułu, tak tłumaczył zmianę pod koniec 1819 roku: „Redakcja Pamiętnika w przekonaniu, iż tam, gdzie jedno tylko tego rodzaju pismo perjodyczne istnieje, takowe powinno rozliczonością przedmiotów i ich wyborem celować, umyśliła, wezwaniem wielu światłych ludzi zachęcona, treść ego pisma i jego dążność więcej do uczytnośći powszechnej, i oświaty wieku zastosować. Treść tego pisma, będąc rozliczną i obejmując w sobie przedmioty, tyczące się tak ojczystej jak i innych narodów literatury, nadała temu pismu tytuł Pszczoła Polska, jako symbol zgromadzenia wszystkiego, co tylko jest dobrem, pożytecznem i przyjemnem, równie dla okazania, że przy swoim rozlicznym i nowym zakresie, może się jej także zdarzyć, że żądła potrzebować będzie”[11].

Głównymi różnicami między Pamiętnikiem Lwowskim a Pszczołą Polską było rozszerzenie tytułu o biogramie mało znanych uczonych Polaków, często wraz z charakterystyką i przedrukami ich utworów i mów, a także rozszrzenie działu recenzji sztuk teatralnych na wiadomości spoza sceny lwowskiej, również zagraniczne[11].

Mimo większej popularności powstało tylko 12 numerów nowego czasopisma[4]. Liczba prenumeratów nie przekroczyła 260, przez co nie ukazało się ono już w 1821 roku[11].

Pamiętnik Galicyjski

W lipcu 1821 roku Karol Wild utworzył Pamiętnik Galicyjski[4], który zaraz po ogłoszeniu posiadał 149 prenumeratów, z czego 11 w Warszawie i Krakowie[10]. Walenty Chłędowski wyjechał śladem braci do Warszawy[11], toteż redakcją zajęli się Ferdynand Chotomski i Eugeniusz Brocki[4]. Nie udało im się pozyskać wystarczającej liczby współpracowników, aby czasopismo mogło się regularnie ukazywać[4], przez co on również przestał działać po sześciu miesiącach istnienia[11].

Treść i autorzy

Pamiętnik Lwowski miał charakter społeczno-kulturalny, a także literacki. Artykuły zamieszczane na łamach gazety dotyczyły tematyki historycznej, poruszały problemy ekonomiczne i społeczne. Znajdowały się w nim także teksty literackie, zarówno oryginalne, jak i przekłady, w tym nowele, opowiadania, wiersze, biografie, jak i recenzje: literackie i teatralne[4].

Celem działania magazynu było prowadzenie walki o zachowanie polskiej kultury narodowej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Kwestie podejmowane przez Dziennik Lwowski to m.in. problem upowszechnienia oświaty na wsi, postępy w przemyśle i stosowanie szerszych usprawnień dla mniejszości narodowych, a także propagowanie najnowszych wiadomości o kulturze, historii i literaturze polskiej[12]. Na początku działania magazynu starano się obok idei oświeceniowej wprowadzać rozrywkę, m.in. w sekcji Rozmaite rzeczy, w której umieszczano opowiadania o ukrytej treści moralnej. Idea ta jednak nie odpowiadała publiczności, przez co w 1817 zastąpiły ją ciekawostki zbierane z całego świata, niektóre miały charakter poważny, inne humorystyczny[11].

Przedrukowywano teksty z Dziennika Wileńskiego, który dla braci Chłędowskich był „niedoścignionym wzorem”[11].

Twórcy

Redaktorzy
Imię i nazwisko Lata
1. Karol Łopuszański 1816–1817
2. Adam Tomasz Chłędowski 1817–1818
3. Walenty Chłędowski 1818–1819

Na łamach Pamiętnika Lwowskiego debiutował Stanisław Jaszowski[4], a także Antonina Krechowiecka, która w swoich artykułów odnosiła się do tematyki młodych kobiet z warstwy ziemiańskiej[13].

Stali współpracownicy magazynu:

Zamieszczane były też utwory Józefa Brykczyńskiego, Antoniego Góreckiego[2].

Przypisy

  1. ↑ a b Jolanta Kowal, Adam Kazimierz Czartoryski jako koordynator polskiego rynku prasowego w epoce porozbiorowej, „Rocznik Historii Prasy Polskiej”, 26 (3), 21 października 2023, s. 5–25, ISSN 2084-8552 [dostęp 2024-10-11] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g Janusz Śniadecki, Działalność publicystyczna i wydawnicza Adama Tomasza Chłędowskiego (1790-1855), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 23 (2), 1984, s. 5-21, ISSN 0137-2998 (pol.).
  3. ↑ Jacek Szczerbiński, Środowisko dziennikarzy lwowskich1831-1863: narodziny zawodu, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 24 (2), 1985–1986, s. 25-45, ISSN 0137-2998 (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Jerzy Jarowiecki, Lwowska prasa przed powstaniem styczniowym, „Annales Universitatis Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” (3), 2005, s. 63–88, ISSN 2081-1861 [dostęp 2024-10-01] (pol.).
  5. ↑ a b c Piotr Gugała, Walenty Chłędowski – filozof „z” i „dla” Galicji, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016, s. 35-42, ISBN 978-83-7996-326-3 [dostęp 2024-10-01] (pol.).
  6. ↑ Wielka encyklopedia powszechna, t. II, Warszawa 1963, s. 463 (pol.).
  7. ↑ Alina Słomkowska, Dziennikarze warszawscy. Szkice z XIX wieku, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1974, s. 144 (pol.).
  8. ↑ Rocznik Teatru Polskiego we Lwowie, 1822, s. 10-12 (pol.).
  9. ↑ Karol Łopuszański, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-10-01].
  10. ↑ a b Marian Tyrowicz, Czynniki kalkulacyjne prasy polskiej w kraju 1772-1850, Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 1981, s. 12, ISSN 0137-2998 (pol.).
  11. ↑ a b c d e f g Teofil Emil Red (1881-1967) Modelski, Ateneum wileńskie : czasopismo naukowe, poświęcone badaniom przeszłości ziem Wielkiego X. Litewskiego R. 7, z. 3-4, 1930, s. 205-216 [dostęp 2024-10-02] (pol.).
  12. ↑ Janusz Śniadecki, Założenia programowe "Gazety Literackiej" (1821-1822), Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 1988, s. 27-43 (pol.).
  13. ↑ Katarzyna Dormus, ANTONINA KRECHOWIECKA (1791-1831) - A FORGOTTEN LVOV WRITER IN GIRLS' EDUCATION FROM THE BEGINNING OF THE 19TH CENTURY (Antonina Krechowiecka (1791-1831) zapomniana lwowska publicystka poczatku XIX wieku o wychowaniu dziewczat), „Rozprawy z Dziejów Oświaty” (46), 2009, s. 25–47, ISSN 0080-4754 [dostęp 2024-10-01] (pol.).

Linki zewnętrzne

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pami%C4%99tnik_Lwowski