Paklitaksel
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C47H51NO14 | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
853,91 g/mol | |||||||||||||||||||
| Wygląd |
biały krystaliczny proszek | |||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Paklitaksel – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów terpenowych typu taksanów[2][3] o działaniu cytostatycznym. Po raz pierwszy został wyizolowany z kory cisa krótkolistnego (Taxus brevifolia). Wprowadzony w 1990 roku na rynek przez Bristol-Myers Squibb (BMS) pod nazwą Taxol. Należy do leków fazowo-specyficznych (faza G2 i faza M). Jego działanie antymitotyczne polega na zahamowaniu depolimeryzacji mikrotubul, co uniemożliwia prawidłowe rozdzielenie chromatyd siostrzanych i wędrówkę chromosomów siostrzanych podczas podziału komórki. Konsekwencją zaburzeń mitozy jest śmierć komórki.
Produkcja
Początkowo lek uzyskiwano z kory cisa krótkolistnego. Leczenie jednego pacjenta wymagało wycięcia przynajmniej sześciu 100-letnich drzew. Ze względu na rzadkie występowanie tego gatunku i jego wyjątkowo powolny wzrost, konieczne było opracowanie technologii wytwarzania syntetycznego paklitakselu na skalę przemysłową. Zaproponowano kilka metod syntezy i semisyntezy tego związku. Metodami inżynierii genetycznej opracowano szczepy bakterii oraz grzybów wytwarzające substancje o podobnej strukturze.
Farmakokinetyka i farmakodynamika
- biologiczny okres półtrwania: dwufazowy 0,27–0,32 godziny i 2,7–8,6 godziny
- metabolizowany w wątrobie
- wydalany z kałem i moczem
Zastosowanie
Działania niepożądane
- supresja szpiku,
- nudności i wymioty,
- biegunki,
- bóle mięśni i stawów,
- duszność,
- neuropatie,
- łysienie.
W celu ograniczenia niektórych działań ubocznych przed podaniem leku choremu podaje się kortykosteroidy (najczęściej deksametazon) i kontynuuje podawanie w dzień następny. Wymioty pozwala opanować ondansetron, supresię szpiku łagodzi czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów.
Dawkowanie
Paklitaksel podaje się wyłącznie dożylnie w postaci 3-godzinnego lub 24-godzinnego wlewu kroplowego. Dawkowanie w przypadku nowotworu jądra najczęściej wynosi 100–120 mg/m² pc.
W kardiologii interwencyjnej stosuje się stenty pokryte paklitakselem. Antyproliferacyjne właściwości leku pozwalają ograniczyć częstość restenozy w stencie i poprawić odległe wyniki wszczepienia stentów.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d Paklitaksel [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 8 sierpnia 2023, numer katalogowy: T7191 [dostęp 2023-08-24]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Michael Gordon, Plant Alkaloids, [w:] Online Medical Pharmacology. Online Pharmacology Content, Practice Questions and Practice Exams [online] [dostęp 2015-03-04] (ang.).
- ↑ Jinwoong Kim, Young Mae Choi, Ki-Pung Yoo, Supercritical fluid extraction of alkaloids, [w:] Alkaloids: Chemical and Biological Perspectives, S. William Pelletier (red.), t. 15, s. 419, DOI: 10.1016/S0735-8210(01)80016-9, ISBN 978-0-08-044025-5 (ang.).
Bibliografia
- Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy, W. Kostowski (red.), wyd. 2, Warszawa 2001.
