Płaczliwa Skała
 Płaczliwa Skała z Wyżniej Przełęczy pod Kopą | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
2145 m n.p.m. |
| Wybitność |
169 m |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°14′41,4″N 20°12′25,0″E/49,244833 20,206944
| |
Płaczliwa Skała (słow. Ždiarska vidla, Plačlivá skala, niem. Greiner, węg. Határ-hegy, 2145 m n.p.m.[1]) – drugi co do wysokości szczyt Tatr Bielskich na Słowacji, znajdujący się we wschodniej części ich zachodniej połowy, w głównej grani Tatr na odcinku, na którym pokrywa się ona z główną granią Tatr Bielskich[2].
Nazwa i wysokość
Dawniejsze pomiary szczytu, podane w Wielkiej encyklopedii tatrzanśkiej, określały jego wysokość na 2146 m, wg późniejszych pomiarów słowackich Płaczliwa Skała miała wznosić się na 2141,6 m. Najnowsze pomiary lidarowe z 2018 roku wskazują na wysokość 2145,4 m[1]. W 1893 r. Walery Eljasz-Radzikowski uważał ją za najwyższy szczyt Tatr Bielskich. Wówczas szczyt ten nie miał jeszcze polskiej nazwy. Bolejąc nad tym W. Eljasz-Radzikowski opisuje go pod podaną mu przez niemieckich robotników nazwą Gabelspitze (gabel = widły). Nazwa ta jednak dotyczyła tego szczytu łącznie z Hawraniem[3]. Jeszcze dziś mieszkańcy Zdziaru nazywają tę parę Widłami[4]. Obecną nazwę podał bez wyjaśnienia Janusz Chmielowski w 1906 r[3]. Polska nazwa może pochodzić od poglądu mówiącego o wilgotnieniu ściany szczytu przed deszczem[2]. Władysław Cywiński podaje inną etymologię: „na płd.-zach. białożółtej ścianie znajdują się liczne ciemno-szare zacieki, kojarzące się ze łzami na policzkach i z daleka rzucające się w oczy.”[3]. Dawniej Płaczliwa Skała była nazywana również Striszarska, Strzyszarka, Trzystar, Trystarska, Trystarski Wierch itp., a także Stara lub Sztára. Być może nazwa ta pochodzi od skróconego sformułowania „z trzech starych jedna” – na północ od grani znajduje się Stara Polana[2]. Nazwa ta pochodzić może też od słowackiego słowa strištar, oznaczającego pasterza koni[4]. Z tego samego źródła pochodzą nazwy pobliskich obiektów: Strzystarskiej Przełęczy, Strzystarskiego Potoku, Strzystarskiego Żlebu[2]. Niemiecka wersja Greuner (dziś Greiner, czyli Płaczek) pojawiła się już w 1644 r. u Frölicha[4].
Opis
Płaczliwa Skała wyróżnia się charakterystycznym kształtem przypominającym hełm (od południa). Oddzielona jest na zachodzie od sąsiedniego Hawrania (2152 m) wyraźną Strzystarską Przełęczą (1976 m). Szczyty te razem z Muraniem i Nowym Wierchem tworzą charakterystyczną grupę, widoczną m.in. z wielu miejsc w Tatrach Wysokich. Na wschodzie Płaczliwa Skała jest oddzielona od Szalonego Wierchu (2061 m) Szeroką Przełęczą Bielską (1827 m)[5][1].
Na północ od wierzchołka znajdują się Strzystarski Żleb i Żlebina, górne piętra Doliny Bielskiego Potoku[5]. Żleby te oddzielone są od Doliny Szerokiej (górnej partii Doliny do Regli) grzbietem, w którym znajduje się Głośna Skała (1690 m[1]) – wzniesienie o płaskim wierzchołku i stromych urwiskach[6]. Na południe od wierzchołka kilka żlebów (Płaczliwe Żleby: Skrajny, Pośredni i Zadni) opada wprost do górnych partii Doliny Zadnich Koperszadów. Nad żlebami tymi wznoszą się strome ściany Płaczliwych Kazalnic (także Skrajnej, Pośredniej, Zadniej i Płaczliwej Turniczki). W zachodniej grani opadającej na Strzystarską Przełęcz znajduje się charakterystyczny kształt Płaczliwej Kopki, oddzielonej od głównego wierzchołka Płaczliwą Przehybą[3].
Płaczliwa Skała zbudowana jest z wapieni jurajskich, sam szczyt natomiast z margli. Na stokach Płaczliwej Skały znajdują się ostoje kozic[4].
Płaczliwa Skała i Płaczliwa Kopka z Doliny Zadnich Koperszadów. Poniżej szczytu Płaczliwe Kazalnice
Widok z Jagnięcego Szczytu
Płaczliwa Skała i Głośna Skała (pod nią)
Widok z Doliny Jaworowej
Historia
Na szczyt wiódł niegdyś popularny, znakowany na żółto szlak turystyczny z Szerokiej Przełęczy Bielskiej. Został on otwarty w roku 1898 przez Węgierskie Towarzystwo Karpackie i zamknięty w 1978 roku pod pretekstem ochrony przyrody. W pierwszej połowie XX wieku istniał także szlak prowadzący z Płaczliwej Skały na Hawrań, obchodzący trudną dla turystów grań[5].
Pierwszego wejścia zimowego na szczyt dokonali w 1913 r. taternicy węgierscy. W roku 1924 w rejonie Płaczliwej Skały badali roślinność Bogumił Pawłowski i Konstanty Stecki[4].
W 1904 r. panoramę z Płaczliwej Skały namalował Theodor Compton (1849–1921), znany z pejzaży alpejskich[4].
Turystyka
Obecnie trwają starania o powtórne udostępnienie szlaku na Płaczliwą Skałę. W 2004 roku Zdziar, nawet pomimo negatywnej opinii TANAP-u, uzyskał zgodę słowackiego Ministerstwa Środowiska na ponowne wytrasowanie szlaku na szczyt Płaczliwej Skały[7]. Jednakże dwa lata później okazało się, że ministerialna decyzja została wydana z naruszeniem procedury i jest nieważna[8].
Płaczliwa Skała jest znakomitym punktem widokowym, szczególnie na pobliskie masywy Łomnicy i Lodowego Szczytu. Dziś w okolicy przebiegają szlaki:
– od Rozdroża pod Muraniem przez Polanę pod Muraniem (Gałajdówkę) i Zadnią Koperszadzką Pastwę na Przełęcz pod Kopą. Czas przejścia: 2:30 h, ↓ 2 h[6]
Zdziar – Dolina Mąkowa – Dolina do Regli – Dolina Szeroka Bielska – Szeroka Przełęcz Bielska – Szalony Przechód – Przełęcz pod Kopą. Suma podejść 1075 m, czas przejścia: 3.55 h, ↓ 3.10 h[6]
Przypisy
- ↑ a b c d Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania.
- ↑ a b c d Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b c d Władysław Cywiński, Tatry Bielskie, część zachodnia. Przewodnik szczegółowy, t. 4, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 1997, ISBN 83-7104-015-6.
- ↑ a b c d e f Józef Nyka, Tatry słowackie. Przewodnik, wyd. 2, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 1998, ISBN 83-901580-8-6.
- ↑ a b c Ryszard Piechowski (red.), Bedeker tatrzański, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 444–445, ISBN 83-01-13184-5.
- ↑ a b c Tomasz Nodzyński, Marta Cobel-Tokarska, Tatry Wysokie i Bielskie: polskie i słowackie, Warszawa: ExpressMap, 2007, s. 118–119, ISBN 978-83-60120-88-0.
- ↑ Ždiarska vidla bude opäť prístupná pre verejnosť [online], Wysokie Tatry, 21 października 2004 [dostęp 2012-02-17] (słow.).
- ↑ Libor Bolda, Nepřístupná Ždiarská Vidla, zatím... [online], Tatry.cz, 24 kwietnia 2006 [dostęp 2012-02-17] (cz.).