Pójdźka ziemna

Athene cunicularia[1]
(Molina, 1782)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sowy
Rodzina	puszczykowate
Podrodzina	sóweczki
Rodzaj	Athene
Gatunek	pójdźka ziemna
Synonimy
Speotyto cunicularia (Molina, 1782)[1] Strix cunicularia Molina, 1782[1]
Podgatunki
zobacz opis w tekście
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
w sezonie lęgowym      występuje przez cały rok      zimowiska
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Pójdźka ziemna^[3], sowa ziemna, sówka ziemna (Athene cunicularia) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae). Zamieszkuje Amerykę Północną (południowo-zachodnie krańce Kanady, zachodnia połowa USA, Floryda, Meksyk, Ameryka Środkowa) i Południową poza basenem Amazonki. Nie jest zagrożony wyginięciem.

IOC wyróżnia 18 podgatunków A. cunicularia^[4]:

• A. c. hypugaea (Bonaparte, 1825) – południowo-zachodnia Kanada do zachodniego Meksyku
• A. c. rostrata (C.H. Townsend, 1890) – wyspa Clarión (na zachód od Meksyku)
• A. c. floridana (Ridgway, 1874) – środkowa i południowa Floryda (USA) oraz Bahamy
• A. c. amaura (Lawrence, 1878) – Antigua i Nevis (Małe Antyle); wymarł pod koniec XIX wieku^[2]
• A. c. guadeloupensis (Ridgway, 1874) – Gwadelupa (północne Małe Antyle); wymarł pod koniec XIX wieku^[2]
• A. c. guantanamensis (Garrido, 2001) – Kuba
• A. c. troglodytes (Wetmore & Swales, 1931) – wyspy Haiti, Gonâve i Beata
• A. c. brachyptera (Richmond, 1896) – zachodnio-środkowa i północno-środkowa Wenezuela, wyspy Margarita (u północnych wybrzeży Wenezueli) i Aruba (Antyle Holenderskie); proponowane podgatunki apurensis i arubensis uznane za jego synonimy
• A. c. minor (Cory, 1918) – środkowa i południowo-wschodnia Wenezuela, południowa Gujana i północna Brazylia
• A. c. carrikeri (Stone, 1922) – wschodnia Kolumbia
• A. c. tolimae (Stone, 1899) – zachodnia Kolumbia
• A. c. pichinchae (Boetticher, 1929) – zachodni Ekwador
• A. c. nanodes (Berlepsch & Stolzmann, 1892) – południowo-zachodni Ekwador do południowo-zachodniego Peru i północnego Chile; proponowane podgatunki intermedia i punensis uznane za jego synonimy
• A. c. juninensis (Berlepsch & Stolzmann, 1902) – południowo-środkowe Peru do zachodniej Boliwii i północno-zachodniej Argentyny
• A. c. boliviana (L. Kelso, 1939) – Boliwia
• A. c. grallaria (Temminck, 1822) – wschodnia i środkowa Brazylia
• A. c. cunicularia (Molina, 1782) – południowa Boliwia, Paragwaj i południowa Brazylia do Ziemi Ognistej
• A. c. partridgei Olrog, 1976 – prowincja Corrientes (północna Argentyna)

Populacje z Kanady i północnej części USA są wędrowne.

Wygląd zewnętrzny

Niewielka sowa z okrągłą głową bez „uszu” z piór. Tęczówka oka żółta, mała kremowobiała szlara. Upierzenie z wierzchu brązowe jasno nakrapiane, spód kremowy z ciemnymi plamkami które tworzą poprzeczne pasy. Samice zwykle mają nieco ciemniejszy odcień upierzenia. Skrzydła brązowe, gęsto nakrapiane. Długie, słabo opierzone nogi.

Rozmiary

dł. ciała 19–28 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 58–61 cm

Masa ciała

147–240 g

Głos

Odzywa się często, bardzo różnymi głosami. Podstawowy głos godowy samca to dwusylabowe „hu hu”. Zauważywszy drapieżnika, dorosłe ostrzegają chrapliwym terkotem, a młode grzechoczą podobnie jak grzechotniki.

Zachowanie

Prowadzi naziemny tryb życia. Często aktywna za dnia, najbardziej o zmierzchu i o świcie. Mało płochliwa, stosunkowo łatwa do zaobserwowania. Zaniepokojona kiwa się w górę i w dół. Często przesiaduje na słupkach ogrodzeniowych lub niewielkich pagórkach niedaleko swojej nory.

Długość życia

Żyje do 9–10 lat.

Otwarte tereny trawiaste i rolnicze: sawanna, preria, nieużytki.

Poluje na owady, ważnym elementem jej diety są szarańczowate i duże chrząszcze. Zjada także skorpiony, gryzonie, małe ptaki, gady i płazy.

Pójdźka ziemna ma kilka sposobów polowania: zbiera owady z ziemi; łapie duże owady w powietrzu; siada na niewysokim punkcie obserwacyjnym lub krąży w powietrzu i spada znienacka na upatrzoną zdobycz.

Odżywia się też, co jest niezwykłe dla sów, owocami i nasionami, zwłaszcza opuncji.

Wyprowadza jeden lęg w marcu-kwietniu. Sowy te są monogamiczne, ale zdarza się, że samiec ma dwie partnerki.

Zachowania godowe

Samiec na ziemi wydaje różne pohukiwania. Odbywa loty godowe wznosząc się na wysokość ok. 30 m, krążąc przez 5–10 s i spadając na wysokość ok. 15 m. Ten rytuał może być powtarzany wiele razy.

Gniazdo

Gniazdują w norach wykopanych głównie przez inne zwierzęta, ale w odpowiedniej glebie mogą także same sobie wykopać norę, używając dzioba i nóg. W Ameryce Północnej wykorzystują zwłaszcza nory piesków preriowych: po wytępieniu tych ostatnich w I poł. XX w. w Kalifornii zaobserwowano znaczny spadek liczebności pójdźki^[5]. Kiedy brakuje nor, zakładają gniazda np. w rurach drenarskich^[5]. Wykorzystują też skrzynki lęgowe instalowane pod ziemią przez człowieka. Gniazdo jest często wykorzystywane rokrocznie przez tę samą parę. Wokół głównej nory znajduje się jedna lub więcej dodatkowych norek, używanych przez samce podczas okresu lęgowego albo przez młode krótko po opuszczeniu gniazda.

Jaja

Samica składa 6–9, czasem nawet 12 białych jaj, w odstępach jednodniowych.

Wysiadywanie

Jaja są wysiadywane przez okres 28–30 dni wyłącznie przez samicę. Pożywienie przynosi jej samiec, który w ciągu dnia pilnuje gniazda.

Pisklęta

Młodymi w gnieździe opiekuje się samiec. Już w wieku 14 dni można zaobserwować, jak czekają u wejścia do nory na rodziców wracających z pożywieniem. Opuszczają one norę po około 44 dniach. W wieku 49–56 dni zaczynają polować na naziemne owady.

IUCN uznaje pójdźkę ziemną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku^[2]. Organizacja Partners in Flight w 2017 roku szacowała liczebność światowej populacji na około 2 miliony dorosłych osobników^[6]. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[2].

Ich liczebność spada w największym stopniu w wyniku przekształcania środowiska naturalnego przez człowieka. Często giną pod kołami samochodów.

Naturalnymi wrogami tych sów są inne większe sowy, sokoły, borsuki, skunksy, fretki domowe, pancerniki, węże oraz domowe psy i koty.

• Deane Lewis: Burrowing Owl (Athene cunicularia). [w:] The Owl Pages [on-line]. [dostęp 2021-03-29]. (ang.).

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).