Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Orliczkowate

Orliczkowate
Ilustracja
Pteris multifida
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

paprotkowce

Rodzina

orliczkowate

Nazwa systematyczna
Pteridaceae E.D.M.Kirchn.
Schul-Bot.: 109. 1831[2]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Orliczkowate (Pteridaceae) – rodzina paproci z rzędu paprotkowców (Polypodiales). Obejmuje 5 podrodzin z 53 rodzajami i ponad 1,2 tysiącem gatunków[2]. Są to paprocie naziemne i epifityczne, spotykane na całym świecie, ale najbardziej zróżnicowane w tropikach i na obszarach suchych[3]. Liczne gatunki z rodzajów orliczka Pteris i adiantum Adiantum uprawiane są jako rośliny ozdobne w szklarniach lub doniczkach, a z rodzaju różdżyca Ceratopteris jako rośliny akwariowe[4].

Morfologia

Adiantum capillus-veneris
Cheilanthes lanosa
Hemionitis cordata

Kłącze krótkie lub długie, pełzające, podnoszące się do wyprostowanego, pokryte łuskami rzadziej samymi włoskami. Liście niezróżnicowane (monomorficzne), czasem ze zmodyfikowaną częścią blaszki (hemidimorficzne) lub rzadziej dwojakiego rodzaju (dimorficzne). Blaszka liściowa pojedyncza, pierzasto lub dłoniasto złożona. Użyłkowanie liścia zróżnicowane – żyłki są otwarte, rozwidlają się, w różny sposób są połączone, czasem tworzą siatkę żyłek. Kupki zarodni bez właściwych zawijek, często osłonięte przez podwinięty brzeg listków lub zarodnie ułożone są wzdłuż żyłek[3].

Systematyka

Notholaena marantae
Vittaria lineata

W systemie Smitha i in. (2006) rodzina w rzędzie paprotkowców (Polypodiales)[3]. Tę samą pozycję ma w systemie PPG I (2016), przy czym odrębność tych paproci od pozostałych paprotkowców podkreślono zaliczając je do monotypowego podrzędu Pteridineae J.Prado & Schuettp., 2016[2], co utrzymane zostało w systemie Nitta i in. z roku 2022[5].

Pozycja filogenetyczna rodziny w rzędzie paprotkowców[5]
paprotkowce


Saccolomataceae




Cystodiaceae




Lonchitidaceae



Lindsaeaceae







Pteridaceae – orliczkowate




Dennstaedtiaceae – denstediowate





Cystopteridaceae – paprotnicowate





Rhachidosoraceae




Diplaziopsidaceae




Aspleniaceae – zanokcicowate




Desmophlebiaceae



Hemidictyaceae








Thelypteridaceae – zachylnikowate




Woodsiaceae – rozrzutkowate





Onocleaceae – onokleowate



Blechnaceae – podrzeniowate




Athyriaceae – wietlicowate









Hypodematiaceae




Didymochlaenaceae




Dryopteridaceae – nerecznicowate




Lomariopsidaceae




Nephrolepidaceae – nefrolepisowate




Tectariaceae




Oleandraceae




Davalliaceae – dawaliowate



Polypodiaceae – paprotkowate














Podział rodziny[2]

podrodzina Parkerioideae Burnett, Outlines Bot.: 324. 1835

  • Acrostichum L., Sp. Pl. 2: 1067. 1753
  • Ceratopteris Brongn., Bull. Sci. Soc. Philom. Paris 1821: 186. 1822 – różdżyca

podrodzina Cryptogrammoideae S.Lindsay, Edinburgh. J. Bot. 66(2): 358. 2009

  • Coniogramme Fee, Mem. Foug., 5. Gen. Filic.: 167. 1852
  • Cryptogramma R.Br., Narr. Journey Polar Sea: 767. 1823 – zmienka
  • Llavea Lag., Gen. Sp. Pl.: 33. 1816

podrodzina Pteridoideae Link, Fil. Spec.: 48. 1841

  • Actiniopteris Link, Fil. Spec.: 79. 1841
  • Anogramma Link, Fil. Spec.: 137. 1841
  • Austrogramme E.Fourn., Ann. Sci. Nat. Bot., ser. 5, 18: 278. 1873
  • Cerosora Domin, Acta Bot. Bohem. 8: 3. 1929
  • Cosentinia Tod., Giorn. Sci. Nat. Econ. Palermo 1: 219. 1866
  • Jamesonia Hook. & Grev., Pl. Voy. Russes Monde 2: t.178. 1830
  • Onychium Kaulf., Berlin. Jahrb. Pharm. Verbundenen Wiss. 21: 45. 1820
  • Pityrogramma Link, Handbuch 3: 19–20. 1833 – złocistka[6]
  • Pteris L., Sp. Pl. 2: 1073. 1753 – orliczka
  • Pterozonium Fee, Mem. Soc. Hist. Nat. Strasbourg 4(1): 202. 1850
  • Syngramma J.Sm., London J. Bot. 4: 168–169. 1845
  • Taenitis Willd. ex Schkuhr, Kl. Linn. Pfl.-Syst. 1: 20. 1804
  • Tryonia Schuettp., J.Prado & A.T.Cochran, Phyto-Keys 35: 35–37. 2014

Podrodzina Vittarioideae Link, Fil. Spec.: 116. 1841

  • Adiantum L., Sp. Pl. 2: 1094. 1753 – adiantum, niekropień, złotowłos
  • Ananthacorus Underw. & Maxon, Contr. U.S. Natl. Herb. 10: 487. 1908
  • Antrophyopsis (Benedict) Schuettp., Taxon 65(4): 717. 2016
  • Antrophyum Kaulf., Enum. Filic.: 197, 282. 1824
  • Haplopteris C.Presl, Tent. Pterid.: 141. 1836
  • Hecistopteris J.Sm., London J. Bot. 1: 193. 1842
  • Polytaenium Desv., Mem. Soc. Linn. Paris 6: 174, 218. 1827
  • Radiovittaria (Benedict) E.H.Crane, Syst. Bot. 22: 514–515. 1997 (1998)
  • Rheopteris Alston, Nova Guinea, n.s. 7: 2. 1956
  • Scoliosorus T.Moore, Index Fil. xxix. 1857
  • Vaginularia Fee, Mem. Foug., 3. Hist. Vittar.: 30–31. 1852
  • Vittaria Sm., Mem. Acad. Roy. Sci. (Turin) 5: 413, t.9, f.5. 1793

podrodzina Cheilanthoideae Horvat, Acta Bot. Inst. Bot. Univ. Zagreb. 2: 114. 1927

  • Adiantopsis Fee, Mem. Foug., 5. Gen. Filic.: 145. 1852
  • Aleuritopteris Fee, Mem. Foug., 5. Gen. Filic.: 153–154. 1852
  • Allosorus Bernh., Neues J. Bot. 1(2): 36. 1805
  • Argyrochosma (J.Sm.) Windham, Amer. Fern J. 77 (2): 38. 1987
  • Aspidotis (Nutt. ex Hook.) Copel., Ann. Cryptog. Phytopathol. 5 [Gen. Fil.]: 68. 1947
  • Astrolepis D.M.Benham & Windham, Amer. Fern J. 82(2): 55. 1992
  • Bommeria E.Fourn., Dict. Bot. 1: 448. 1876 (1877)
  • Calciphilopteris Yesilyurt & H.Schneid., Phytotaxa 7: 52. 2010
  • Cheilanthes Sw., Syn. Fil. 5, 126. 1806 – rozwartka
  • Cheiloplecton Fee, Mem. Foug., 7. Ic. Esp. Nouv.: 33, 135, t.20. 1857
  • Doryopteris J.Sm. emend. J.C.Yesilyurt, J. Bot. (Hooker) 3: 404. 1841 – doriopteris[7]
  • Gaga Pryer, F.W.Li & Windham, Syst. Bot. 37(4): 855. 2012
  • Hemionitis L., Sp. Pl. 2: 1077 1753 – hemionitis[7], nagółka[6]
  • Lytoneuron (Klotzsch) Yesilyurt, Phytotaxa 221(2): 116. 2015
  • Mildella Trevis., Reach Ist. Lombardo Sci., Rendiconti 9: 810. 1877
  • Myriopteris Fee emend. Grusz & Windham, Mem. Foug., 5. Gen. Filic.: 148
  • Notholaena R.Br., Prodr.: 145. 1810
  • Ormopteris J.Sm. ex J.Sm., Hist. Fil.: 281. 1875
  • Paragymnopteris K.H.Shing, Indian Fern J. 10: 227. 1993
  • Parahemionitis Panigrahi, Amer. Fern J. 83(3): 90, f.1. 1993
  • Pellaea Link, Fil. Spec.: 59. 1841 – ciemnotka[6][7]
  • Pentagramma Yatsk., Windham & E.Wollenw., Amer. Fern J. 80(1): 13. 1990
  • Trachypteris Andre ex Christ, Neue Denkschr. Allg. Schweiz. Ges. Gesamten Naturwiss. 36: 150. 1899

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ a b c d e The Pteridophyte Phylogeny Group, A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229.
  3. ↑ a b c Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf. A classification for extant ferns. „Taxon”. 55 (3), s. 705–731, 2006. (ang.). 
  4. ↑ Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 102-103, 118. ISBN 83-09-01604-2.
  5. ↑ a b Nitta J.H. i inni, An open and continuously updated fern tree of life, „Frontiers in Plant Science”, 13, 2022, DOI: 10.3389/fpls.2022.909768 [dostęp 2023-08-06].
  6. ↑ a b c Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 103, 110.
  7. ↑ a b c Mieczysław Czekalski, Rośliny ozdobne do dekoracji wnętrz, Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1996, s. 12, ISBN 83-7160-011-9.
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Orliczkowate