Opieńka cebulotrzonowa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
opieńka cebulotrzonowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Armillaria cepistipes Velen. České Houby (Praze) 2: 283 (1920) | |
Opieńka cebulotrzonowa (Armillaria cepistipes Velen.) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Armillaria, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy gatunek ten opisał Josef Velenovský w 1920 roku[1]. Synonim: Armillaria cepistipes f. pseudobulbosa Romagn. & Marxm. 1983[2].
Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 roku[3].
Morfologia
Średnica 4–12 cm, początkowo półkulisty i zamknięty, potem wypukły, w końcu rozpostarty, czasami z tępym garbkiem. Powierzchnia o barwie od jasno miodowo-żółtej do brązowej z ciemnymi łuseczkami, u starszych okazów zanikającymi[4].
Cienkie, o szerokości 4–8 mm, średnio gęste, zbiegające ząbkiem, początkowo białawe, potem kolejno żółtawe, bladoczerwone i brązowe, u starszych owocników oprószone białymi zarodnikami[4].
Wysokość do 20 cm, średnica 1–2,5 cm, cylindryczny, gąbczasty z dość wyraźnie nabrzmiałą, podobną do cebuli podstawą, od czego pochodzi nazwa gatunkowa. Powierzchnia kosmkowata lub delikatnie bruzdowana, o barwie od białawej do cielisto brązowej. Pierścień wyraźny, mięsisty, na dolnej stronie brązowy i łuskowaty[4].
O barwie od białej do brązowawej, twardy, w trzonie włóknisty. Ma charakterystyczny zapach, który nasila się podczas gotowania[4].
Opieńka cebulotrzonowa, podobnie jak inne gatunki opieniek, ma grube sznury grzybni zwane ryzomorfami. Rozrastają się one w glebie i wrastają w drzewa dokonując ich infekcji. W glebie mają przekrój okrągły, pod korą drzewa są wyraźnie spłaszczone[4].
- Gatunki podobne
Podobne i często trudne do odróżnienia są inne gatunki opieniek. Z punktu widzenia grzybiarzy jednak nie ma to znaczenia, gdyż wszystkie gatunki opieniek są jadalne[5]. Groźne jest pomylenie jej z hełmówką jadowitą (Galerina marginata), która zawiera podobne trucizny, jak muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides)[4].
Występowanie i siedlisko
Znane jest występowanie opieńki cebulotrzonowej w Europie, Azji, oraz w Kanadzie[6]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył tylko jedno stanowisko z uwagą, że rozprzestrzenienie tego gatunku w Polsce nie jest znane[3]. Wynika to z tego, że jeszcze do lat 80. XX wieku wyróżniano tylko dwa gatunki opieniek (miodową i ciemną)[4]. Aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim w grupie gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].
Rośnie w lasach na spróchniałych i żywych pniach drzew, głównie liściastych. Wytwarza owocniki zazwyczaj od lipca do sierpnia[4].
Znaczenie
Opieńka cebulotrzonowa jest saprotofem i pasożytem. Jest grzybem jadalnym, ale dopiero po ugotowaniu. Ma charakterystyczny zapach i smak różniący się od innych grzybów. Podobnie jak inne opieńki jest trująca w stanie surowym. Wodę po gotowaniu należy odlać[4].
Opieńka cebulotrzonowa, podobnie jak inne opieńki, powoduje opieńkową zgniliznę korzeni, ale jest wśród nich najmniej groźnym patogenem[8]. Jest tak zwanym pasożytem słabości, atakuje głównie drzewa już osłabione innymi czynnikami, czym różni się od innych opieniek, które są w stanie porażać drzewa zdrowe. Może jednak powodować szkody w sadach i winnicach[4].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2022-11-30] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2022-11-30] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 61, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h i j A. Żółciak, Taksonomia i nomenklatura rodzaju Armillaria (Fr.: Fr.) Staude, [w:] Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, seria A, t. 952 (2), s. 5–21.
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 120, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Występowanie Armillaria cepistipes na świecie (mapa) [online], DiscoverLife [dostęp 2022-12-01] (ang.).
- ↑ Aktualne stanowiska opieńki cebulotrzonowej w Polsce [online], Internetowy atlas grzybów [dostęp 2022-12-01].
- ↑ Wojciech Szewczyk, Piotr Łakomy, The occurence of Armillaria species in Siemianowice experimental forest district, „Acta Sci. Pol.”, 10 (1), 2010, s. 5–10 [dostęp 2022-12-01] (ang.).