Oficyna pałacu w Dobrzycy
 nr rej. 848/Wlkp/A z 21.02.1964
| |
 Oficyna pałacu w Dobrzycy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Inwestor | |
| Ukończenie budowy |
ok. 1795 |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Dobrzycy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu pleszewskiego  | |
Położenie na mapie gminy Dobrzyca  | |
 51°51′54″N 17°36′18″E/51,865000 17,605000
| |
Oficyna pałacu w Dobrzycy – niewielki, zabytkowy, klasycystyczny budynek ogrodowy na terenie zespołu pałacowo-parkowego w Dobrzycy.
Historia
Oficynę wzniesiono około 1795 roku (lub wcześniej)[1] na zlecenie ówczesnego właściciela majątku dobrzyckiego – generała Augustyna Gorzeńskiego. Projektantem był warszawski architekt doby Oświecenia, Stanisław Zawadzki[2]. Oficyna była jedną z pierwszych budowli na terenie zespołu pałacowego w Dobrzycy. Wzniesiono ją z myślą o przyjeżdżających do Gorzeńskiego gościach, a także jako tymczasowe mieszkanie Gorzeńskich w okresie czasochłonnej budowy pałacu[3]. Po roku 1835 pełniła bardziej utylitarne funkcje (m.in. mieściła się tam pralnia). Podczas II wojny światowej w oficynie urządzono przedszkole, a po roku 1945 w budynku zamieszkał nieznany bliżej Władysław Miedziński[3] (do roku 1981). Wraz z przejęciem w 1981 roku całego zespołu pałacowego przez Urząd Wojewódzki w Kaliszu, w oficynie umieszczono biuro tworzonego w Dobrzycy muzeum[3].
Do końca XX wieku funkcjonowała hipoteza o symbolicznych związkach architektury oficyny, jak i całego zespołu pałacowo-parkowego, z ruchem wolnomularskim, w którego strukturach Augustyn Gorzeński pełnił bardzo wysokie funkcje[4][5]. W starszych opracowaniach oficyna była więc opisywana m.in. jako miejsce, w którym – zgodnie z ideałami wolnomularskimi – „w oddaleniu i samotności wady wykorzeniać należy”[6][7]. Porównywano ją nawet do wolnomularskiego Kamienia Ociosanego, jako symbolicznego celu lożowego doskonalenia[8]. Jednak w początkach XXI wieku, w wyniku przeprowadzonych prac archeologicznych, bezpośrednie związki architektury zespołu dobrzyckiego z symboliką masońską zostały zakwestionowane[9].
Od roku 2009[10] w oficynie mieści się biblioteka Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy.
Architektura
Oficyna została założona na planie prostokąta w proporcjach 3:4. Jest to budynek parterowy z użytkowym poddaszem, trójosiowy z klatką schodową na osi centralnej i czterema symetrycznie rozstawionymi pomieszczeniami na osiach bocznych. Prowadzą do niego dwa identyczne wejścia – od strony północno-zachodniej i po stronie przeciwnej. Oba wejścia Stanisław Zawadzki uformował w charakterystyczny dla swojej twórczości sposób, poprzez zastosowanie niewielkiego portyku z parą przylegających do ściany kolumienek oraz trójkątnego tympanonu nad wejściem. Symetryczne elewacje są tynkowane, zwieńczone podokapowym gzymsem kostkowym, z boniowanymi narożami i ryzalitami.
Budowla jest utrzymana w stylu klasycystycznym, jednak z uwzględnieniem rodzimych, polskich rozwiązań architektonicznych, takich jak łamany dach krakowski ze ścianką kolankową (identyczną konstrukcją Zawadzki nakrył oficyny pałacu w Śmiełowie).
Oficyna w Dobrzycy, choć niewielkiej skali, funkcjonuje w historii architektury polskiej jako przykład budowli o doskonałych, mistrzowskich proporcjach, które Zawadzki wypracował „niezwykle starannie” i z „dyskretnym” zastosowaniem szczegółu architektonicznego[2].
Przypisy
- ↑ Róża Kąsinowska, Dobrzyca. Fortalicja. Pałac. Muzeum., 2007, s. 154.
- ↑ a b Irena Malinowska, Stanisław Zawadzki, 1953.
- ↑ a b c Róża Kąsinowska, Dobrzyca. Fortalicja. Pałac. Muzeum., 2007, s. 156.
- ↑ Michał Karalus, Bononia. Wolnomularskie aspekty założenia pałacowo-parkowego w Dobrzycy., „Ochrona zabytków” (1), 1997, s. 42.
- ↑ Inessa Swirida, W poszukiwaniu ukrytych znaczeń, „Ars Regia” (2 (3)), 1993, s. 11, 20.
- ↑ Zofia Ostrowska-Kębłowska, Pałace wielkopolskie z okresu klasycyzmu, 1970, s. 120.
- ↑ Stanisław Lorentz, Andrzej Rottermund, Klasycyzm w Polsce, 1984, s. 158.
- ↑ Michał Karalus, Bononia. Wolnomularskie aspekty założenia pałacowo-parkowego w Dobrzycy., „Ars Regia” ((9-10)), 1995–1996, s. 44.
- ↑ Róża Kąsinowska, Dobrzyca. Fortalicja. Pałac. Muzeum., 2007.
- ↑ Kazimierz Balcer, Ogród angielski gustowny i w rośliny bogaty..., 2016, s. 36.