Odra 1305
| |||
| Premiera |
1971 | ||
|---|---|---|---|
| System operacyjny | |||
| |||
Odra 1305 – polski komputer trzeciej generacji serii Odra, produkowany seryjnie od 1973 w Zakładach Elektronicznych Elwro we Wrocławiu; prototyp komputera powstał w 1971.
Architektura komputera wzorowana była na komputerze ICT 1900 z roku 1964; ODRA 1305 umożliwiała używanie standardowego oprogramowania ICL, włączając w to system operacyjny GEORGE 3, kompilatory i istniejące programy[1].
Po zaprzestaniu produkcji z przyczyn politycznych w roku 1986 na rzecz komputerów RIAD, w 1988 roku opracowano emulator Odry 1305 o nazwie OS 5.01 VS1 lub VM, co umożliwiało uruchamianie na maszynach RIAD „odrowskich” systemów E6RM albo GEORGE 3, a tym samym możliwość korzystania z bogatego oprogramowania[2].
Jedyne działające w Polsce jednostki komputera ODRA 1305 znajdują się w Muzeum Historii Komputerów i Informatyki. Obie jednostki w ekspozycji Muzeum Historii Komputerów i informatyki zostały uruchomione 10 lat po ich wyłączeniu w PKP Lublin Tatary, a tutaj można zobaczyć jak działa komputer ODRA 1305 po ponownym uruchomieniu.
Nieczynne jednostki jednostki centralne ODRA 1305, czytnik – dziurkarka taśmy CDT325-1, jednostka taśmowa PT3M, moduł DW-403, klawiatura oraz kilkadziesiąt taśm z programami znajduje się w Muzeum Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej. Statyczne ekspozycje znajdują się także w Narodowym Muzeum Techniki w Warszawie, oraz w Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie.
Dane techniczne
- typ:
- seria: Odra 1300
- mikroprogramowany komputer III generacji zbudowany na układach scalonych TTL
- słowo maszynowe długości 24 bity
- pełna zgodność funkcjonalna i programowa z systemami komputerów serii ICL 1900
- prędkość:
- cykl mikroprogramu: zależy od mikrorozkazu
- cykl odczytu pamięci operacyjnej: 1 µs
- czas wykonania rozkazów:
- instrukcja skoku: 1 µs
- dodawanie stałoprzecinkowe: 1,6 µs
- mnożenie stałoprzecinkowe: 9 µs
- pamięć operacyjna:
- ferrytowa 24-bitowa + bit parzystości
- półprzewodnikowa 24-bitowa z korekcją pojedynczych błędów i wykrywaniem wielokrotnych (kod Hamminga), dodana w ramach modernizacji; 25 bit – bit parzystości
- od 32 do 256 kilosłów (po modernizacji maszyny z Hutmenu i kolejowej stacji rozrządowej Wrocław Brochów otrzymały dwa „banki” po 512 kilosłów)
- możliwość pracy dwóch jednostek centralnych (JC) ze wspólną pamięcią
- możliwość pracy w zestawie dwuprocesorowym (hierarchia master – slave) przy pomocy Adaptera Międzymaszynowego ADM-306
- w ramach modernizacji maszyny zostały rozbudowane między innymi o kontroler dysków twardych MFM (ST-251)
- pamięć stała mikroprogramu: pamięć transformatorowa, 1024 słów 48-bitowych[3]
- interfejsy:
- szafa podstawowa (procesor):
- kanał priorytetowy – 1 kanał (współpraca z Systemem Modułowej Automatyki)
- kanał monitora 2, 3 (obsługa konsoli FACIT) – 2 kanały
- kanał znakowy o szybkości 100 000 znaków 6-bitowych/sekundę (czytnik/perforator taśmy papierowej lub kart, drukarka wierszowa itp) – 10 kanałów
- kanał multiplekserowy – specyficzny kanał znakowy mogący obsługiwać multiplekser wraz z maksymalnie 32 terminalami
- kanały autonomiczne o szybkości 500 000 znaków 6-bitowych/sekundę (pamięci taśmowe PT-3, bułgarskie napędy dyskowe itp.)
- kanał Jednolitego Systemu służący do współpracy JC Odra 1305 z urządzeniami peryferyjnymi RIAD – jeden kanał, opcjonalnie
- szafa dodatkowa:
- kanały znakowe (zewnętrzne) – 7 kanałów
- kanały autonomiczne (zewnętrzne) – 4 kanały
- kanały Jednolitego Systemu – 3 kanały zamiennie z kanałami autonomicznymi zewnętrznymi
- szafa podstawowa (procesor):
- masa:
- wyprodukowano łącznie: 346 szt.
Ostatnie komputery Odra z serii 1305
| data uruchomienia | data wyłączenia | miejsce | uwagi |
|---|---|---|---|
| 1974 r.[6] | 18 lipca 2003 r. | Hutmen, Wrocław | Jeden z ostatnich komputerów Odra 1305, wyprodukowany przed 30 laty przez Elwro został 18 lipca 2003 wyłączony na zawsze. Przez 30 lat służył we wrocławskiej fabryce Hutmen. Kiedyś w dziale informatycznym Hutmenu pracowało 60 osób, obecnie 6 na wymienionym nowoczesnym sprzęcie komputerowym. Odra działała podobno bezawaryjnie, zużywały się tylko części i odmawiała włączenia kiedy w pomieszczeniu było za zimno, trafiła do powstającego muzeum przemysłu dolnośląskiego. Odra pracująca poprzednio w Hutmenie znajduje się w skansenie kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej, któremu obecni właściciele chcą nadać szerszy charakter muzeum zabytków techniki[7] |
| ? | lato 2006 r. | PKP, Ostróda | Do lata 2006 roku PKP w Ostródzie używały maszyny cyfrowej Odra 1305. Prawdopodobnie w całości zezłomowana. |
| ? | 1 kwietnia 2010 r. | PKP, Wrocław Brochów | Do 1 kwietnia 2010 roku przedostatnia Odra 1305 pracowała na stacji towarowej Wrocław Brochów. Maszyna służyła do zdalnej inwentaryzacji składów i zestawiania pociągów towarowych. Jeden z zespołów systemu ODRA 1305 obecnie jest wyeksponowany jako monument w Gdańskim Parku Naukowo Technologicznym |
| 1974 r. | 1 maja 2010 r., 9:18 | PKP, Lublin Tatary | 1 maja 2010 roku o godzinie 9:18 została wyłączona ostatnia w Polsce działająca maszyna tego typu. Była nią Odra 1305 z JC 1305M[8], zainstalowana na stacji Lublin Tatary[9]. Komputer został wyłączony i zastąpiony przez system korzystający z sieci Internet[10]. Maszyna przypominała wielką szafę, a nie powszechnie znany komputer typu PC. Zajmowała 40 m². Na początku produkcji takie modele zamiast dysku twardego miały szpule z taśmami magnetycznymi. Taka pamięć taśmowa miała ok. 7 MB pojemności (sto tysięcy razy mniejszą niż ma teraz wiele komputerów domowych)[11].
Uzupełnienie: na stacji Lublin Tatary były dwie JC systemu Odra 1305, jedna z nich została odkupiona przez Muzeum AGH w 2011[8], a obecnie po odrestaurowaniu jest prezentowana w trybie pracy[12] w Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach. |
Odra w muzeach
Wszystkie informacje przedstawione poniżej, znajdują się w ciągle uzupełnianej monografii maszyny na stronie Muzeum Historii Komputerów i Informatyki,
Muzeum Historii Komputerów i Informatyki posiada trzy systemy Odra 1305:
- 1 szt. JC 1305 – na przekazanym w 2012 systemie z Muzeum Wojsk Lądowych rozpoczęto w 2017 prace konserwatorskie i uruchomieniowe całego systemu
- 1 szt. JC 1305M – system komputerowy przekazany przez Muzeum AGH w 2018, w trakcie uruchamiania JC[4][13][8].
- 1 szt. JC 1305 – duży system komputerowy uratowany przed złomowaniem, prawdopodobnie z zakładów zbrojeniowych
Systemy, bądź jednostki Odra 1305 znajdują się także w muzeach:
- 2 szt. JC 1305 – Muzeum Techniki i Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej, pochodzący z wrocławskiego Hutmenu
- 1 szt. JC 1305 – Park Naukowo Technologiczny w Gdańsku
- 1 szt. JC 1305 – Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie
- 1 szt. JC 1305 – Narodowe Muzeum Techniki w Warszawie
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Koniec epoki ODRY [online], Computerworld [dostęp 2022-10-02] (pol.).
- ↑ Bogdan Safader: Rozwój w trudnym okresie (1981–1989). W: Barbara Maćkowiak, Andrzej Myszkier, Bogdan Safader: Polskie komputery rodziły się w ELWRO we Wrocławiu. Rola Wrocławskich Zakładów Elektronicznych ELWRO w rozwoju informatyki w Polsce. Grażyna Trzaskowska (red. naukowa). Wrocław: Archiwum Państwowe we Wrocławiu, 2008, s. 53–55, seria: Dolny Śląsk wczoraj i dziś. ISBN 978-83-7795-016-6. [dostęp 2024-03-31]. (pol.).
- ↑ Opis funkcjonalny maszyny cyfrowej ODRA 1305 część czwarta str. 9. datasheets.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-18)]..
- ↑ a b ODRA 1305 - Oficjalna strona Muzeum Historii Komputerów i Informatyki [online], www.muzeumkomputerow.edu.pl [dostęp 2019-01-13].
- ↑ Telewizja Polska S.A, Śląskie bez auta: 16.11.2017 [film], katowice.tvp.pl, 16 listopada 2017, Kod czasu: 11:17 [dostęp 2019-01-13] (pol.).
- ↑ Historia komputerów serii ODRA 1300 - Adam Urbanek
- ↑ Zdjęcia Odry 1305 podczas remontu oraz uruchamiania w Jaworzynie Śląskiej. picasaweb.google.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-11)]..
- ↑ a b c Aktualności: MHKI oraz Muzeum AGH wspólnie ratują polskie komputery ODRA [online], Więcej informacji w linku Operacja Thanasis, www.muzeumkomputerow.edu.pl, 28 marca 2018 [dostęp 2019-01-13].
- ↑ Adam Urbanek: Game is over. networld.pl, 2010-04-21. [dostęp 2010-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-25)]. (pol.).
- ↑ Ostatni komputer polskiej produkcji Odra, który funkcjonował w lubelskich PKP nieprzerwanie od 1974 r., zakończył swą pracę, „Polska The Times” (PAP – 10-05-2010 05:03).
- ↑ Należący do PKP ostatni komputer Odra już nie pracuje - tech [online], it.wnp.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ ODRA1305 prezentacja działającej jednostki, zaczytanie systemu i uruchomienie gry!!. [dostęp 2022-07-04].
- ↑ Niezwykłe komputery z magazynów krakowskiej AGH trafiły do Katowic. ZDJĘCIA - Kraków - Wiadomości - Radio Kraków [online], radiokrakow.pl [dostęp 2019-01-13] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Andrzej Krajewski, ODRA 1305: Cud techniki po polsku, Newsweek.pl, 28 maja 2010
- Jednostka centralna: Marek Barabasz, Odra 1305 [filmy], Film Prezentacja Odry 1305 część 1 zawiera komentarz, www.youtube.com [dostęp 2018-12-10].
- Składniki systemu (film): Nostalgiczna maszyna - Muzeum Historii komputerów i informatyki - gikz.pl Nitek. Nitek 1 wrz 2013. [dostęp 2018-12-10].
- ODRA JC 1305 Muzeum Historii Komputerów i Informatyki Katowice
- ODRA JC1305 Prezentacja działającej jednostki w Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach
- Operacja Thanasis – restauracja i uruchomienie komputera ODRA 1305 w Muzeum Historii Komputerów i Informatyki (MHKI) w Katowicach
- Spis lokalizacji jednostek centralnych Odry 1305
- Prezentacja Odry 1305 w Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej