Ten artykuł dotyczy krajowych numerów kierunkowych. Zobacz też: międzynarodowe numery kierunkowe.

Numer kierunkowy, właśc. wskaźnik strefy numeracyjnej (WSN) – element numeracji telefonicznej, który przydzielony jest dla określonego obszaru, centrali, wybierany przed właściwym numerem abonenta w sieci stacjonarnej, umożliwiający właściwe kierowanie połączeń telefonicznych^[1] oraz także m.in. taryfikację rozmów w zależności od obszaru, do którego realizowane jest połączenie.

Pojęcie „numer kierunkowy” w języku polskim powstało w latach 60. XX wieku, gdy w Polsce rozpoczęto stopniowe wdrażanie półautomatycznego zestawiania połączeń międzymiastowych. W latach 1962–1964 uruchamiano specjalne „stopnie grupowe” i „automaty”, które pomagały telefonistkom central międzymiastowych wybierać „relację” lub „kierunek”, co wcześniej było obsługiwane przez łącznice ręczne. Wtedy też po raz pierwszy zaczęto nadawać numery tym kierunkom dla półautomatycznych połączeń końcowych i tranzytowych (w tym ostatnim przypadku dochodził jeszcze dodatkowy numer kierunkowy „na tranzyt”)^[2].

W roku 1964 powstał (rozwijany do 1970 r.) system międzymiastowego ruchu automatycznego „miasto-miasto”, w którym dotychczas zazwyczaj niewykorzystywana jako pierwsza cyfra „8” umożliwiała wejście do tej sieci, w której jedno-, dwu- lub trzycyfrowy „wskaźnik międzymiastowy” pozwalał na uzyskanie połączenia z numerem centrali końcowej. Następnie pojawiła się także wtedy możliwość automatycznego tranzytowania ruchu automatycznego „miasto-miasto” za pomocą automatycznych stopni tranzytujących międzymiastowy ruch „miasto-miasto” – w takim przypadku konieczne było dodanie przed numerem końcowym jedno- lub dwucyfrowego numeru kierunkowego na tranzyt. W określonym kierunku (do danego miasta) funkcjonowały wtedy różne numery kierunkowe z różnych miast początkowych. Na przykład numer kierunkowy w relacji Poznań-Warszawa był inny niż w relacji Łódź-Warszawa. Od roku 1975 następowała likwidacja tego systemu^[2]. Wielość „wskaźników międzymiastowych” spowodowała rozpoczęcie prac nad określeniem stref numeracyjnych (SN) i ich obszaru, w 1965 r. powstał pierwszy dokument definiujący plan numeracji w Polsce, w którym zdefiniowano 304 takich stref (powiatowych)^[3].

Wraz z budową central automatycznych miejscowych i międzymiastowych (1976–1983 Pentaconta, 1980–1983 E-10A, Samsung TDX-1B) wraz z sygnalizacją R2 opracowano nowy dokument PNK. W jego ramach już w 1976 r. przewidywano konieczność ujednolicenia numeracji abonenckiej i „wskaźników międzymiastowych”. Także późniejsze budowy w latach 1994–2002 central cyfrowych (systemów EWSD, E-10B, 5ESS, S12) wraz z wdrażaniem sygnalizacji C7 spowodowały możliwość analizy numeru wołającego i wołanego i dalsze ujednolicenie systemu numeracji krajowej oraz wykorzystanie automatycznego sterowania tranzytem^[2]. W roku 1976 zdefiniowanych zostało 176 stref numeracyjnych, w 1988 roku – 118, w 1991^[4] – 56, a od 1996 r.^[5] – 49, powiązanych z obszarami ówczesnych województw^[3][6].

Wraz ze zmianą PNK w 2000 r.^[1] pojawiła się możliwość poprzedzania numeru kierunkowego numerem dostępowym operatora alternatywnego (NDSMS, numer dostępu do sieci międzystrefowych, pot. prefiks operatora)^[3]. W roku 2002 wprowadzono zmiany do PNK^[7], polegające na przenoszeniu pojedynczych gmin do sąsiednich SN, co spowodowało niepokrywanie się obszaru SN z granicami zarówno starych jak i obecnych województw^[6].

Od 5 grudnia 2005 r. obowiązuje zamknięty plan numeracji krajowej^[8]. Oznacza to, że międzystrefowe numery kierunkowe stały się integralną częścią każdego krajowego numeru abonenckiego w sieci stacjonarnej, od tej pory 9-cyfrowego. Z początkiem 2007 roku został zlikwidowany sygnał zgłoszenia po wybraniu pierwszego „0” (tzw. sygnał wolny przed wybraniem numeru kierunkowego)^[3], a od 15 maja 2010 r. zablokowano^[a] (po okresie przejściowym trwającym od 30 września 2009 r.) wybieranie „0” przed 9-cyfrowym numerem abonenta^[9].

Aktualnie przypisane do poszczególnych gmin wskaźniki strefy numeracyjnej (WSN) w PNK^[10] nie zapewniają wiarygodnej informacji o lokalizacji danego numeru, gdyż możliwe jest przenoszenie numeracji geograficznej do usług w technologii VoIP. Jednocześnie pozwala to realizować połączenia do takich numerów w cenie połączeń strefowych z sieci stacjonarnej, niezależnie od aktualnej fizycznej lokalizacji numeru VoIP. Nie jest za to możliwe przenoszenie numerów w sieci stacjonarnej pomiędzy SN.

• „miasto-miasto”
• Numery telefoniczne w Polsce
• Zakresy numeracji dla sieci ruchomych w Polsce