Nowacjan (ur. ok. 200, zm. ok. 258^[1]) – antypapież w okresie od marca 251 do roku 258^[2].

Był człowiekiem wykształconym, zarówno pod względem literackim, jak i filozoficznym^[1]. Po śmierci papieża Fabiana, kościołem rządziła hierarchia kościelna, wśród której największym autorytetem cieszył się kapłan Nowacjan^[2]. Trwały bowiem prześladowania i było trudno zwołać biskupów, by wybrali następnego Biskupa Rzymu. Gdy w końcu biskupi się zebrali, ku rozczarowaniu Nowacjana, wybrali jego adwersarza Korneliusza^[1]. Nowacjan przekupił trzech biskupów Italii, by wyświęcili go na biskupa i używając swych wpływów starał się o poparcie biskupów, by w nim uznali Głowę Kościoła. Przez niespełna dziesięć lat Nowacjan uważał się za głowę Kościoła i następcę św. Piotra, nie przyjmując do wiadomości, że w tym czasie wybrano kolejnych czterech prawowitych papieży. Stąd określany jest tytułem antypapieża^[1]. Nowacjan był autorem licznych listów, a także znanego dzieła o Trójcy Świętej – „De Trinitate”^[2].

Nowacjan i jego zwolennicy sprzeciwiali się ponownemu przyjmowaniu do wspólnoty apostatów oraz głosili surowy ideał świętości^[2]. Wykluczali ze swych szeregów tych, którzy byli w stanie grzechu ciężkiego^[1]. Wątpili we władzę Kościoła do odpuszczania grzechów.

Na synodzie w 251 te poglądy zostały potępione, a Nowacjan i jego zwolennicy ekskomunikowani^[2]. Według Sokratesa Scholastyka, Nowacjan w wyniku ostrych prześladowań, opuścił Rzym i zmarł śmiercią męczeńską^[1]. Martyrologium św. Hieronima wspomina go 29 czerwca^[1].

• antypapież
• nowacjanizm
• poczet papieży

• Novatian and Novatianism. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2013-03-11]. (ang.).