Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Noteć

Noteć
Ilustracja
Noteć pod Santokiem
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Rzeka
Długość 391,3 km
Powierzchnia zlewni

17 300 km²

Średni przepływ

73[1] m³/s Nowe Drezdenko

Źródło
Miejsce Pojezierze Kujawskie
Współrzędne

52°22′29″N 19°00′25″E/52,374722 19,006944

Ujście
Recypient Warta
Miejsce

Santok

Współrzędne

52°44′09″N 15°24′20″E/52,735833 15,405556

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Stara Noteć na tzw. Bydgoskich Łąkach Nadnoteckich
Jaz na Noteci Górnej w Dębinku
Okolice Białośliwia. W oddali rezerwat przyrody Zielona Góra
Bocian nad Notecią
Śluza Gromadno na Noteci Dolnej
Ujście do Warty w Santoku
Noteć widziana z mostu w Czarnkowie

Noteć (niem. Netze) – rzeka o długości 391 km[2] w Polsce. Największy dopływ Warty. Powierzchnia dorzecza wynosi 17 300 km²[2]. Siódma pod względem długości i szósta pod względem powierzchni dorzecza rzeka Polski.

Noteć przepływa przez trzy województwa: kujawsko-pomorskie, wielkopolskie oraz lubuskie. Dzieli się na dwa odcinki[3]:

  • Noteć Górna – od źródeł do Nakła o długości 204 km,
  • Noteć Dolna – od Nakła do ujścia do Warty o długości 187 km.

Przebieg

Źródło Noteci znajduje się na obszarze pomiędzy wsią Szczecin a Bogołomia w gminie Chodecz, na Pojezierzu Kujawskim, na zachód od Jeziora Kromszewskiego. Dalej płynie w kierunku południowo-zachodnim do jeziora Przedecz.

W 1928 roku Walenty Winid opisał Noteć jako powstającą z dwóch nurtów – Noteci wschodniej oraz Noteci zachodniej, która obecnie zwana jest Małą Notecią[4].

Dalej rzeka przepływa przez Jeziora Brdowskie, Modzerowskie oraz Długie. Następnie płynąc na zachód, a potem na północ, przepływa wzdłuż jez. Gopło.

W dalszym biegu Noteć przepływa jeszcze przez małe jeziora pałuckie, po czym dostaje się do Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Odtąd płynie wśród rozległych łąk i bagien.

W Nakle rzeka łączy się z Kanałem Bydgoskim i odtąd aż do ujścia (na długości 187 km) jest elementem drogi wodnej Wisła-Odra. Od Nakła do Krzyża na długości 137 km ma charakter rzeki skanalizowanej z 14 stopniami wodnymi (śluzami i jazami)[4].

Dość ospały bieg „leniwej Noteci” zmienia się dopiero po przyjęciu największego dopływu – Gwdy, który w tym miejscu jest większy od Noteci – średni przepływ Gwdy wynosi 27 m³/s w Pile[5]. Noteci 44 m³/s – w Ujściu po połączeniu rzek[6]. Ostatnim większym dopływem jest Drawa. Ujście rzeki do Warty znajduje się w Santoku koło Gorzowa Wielkopolskiego.

Żegluga

 Zobacz też: Droga wodna Wisła-Odra, Transport na Kanale Bydgoskim w latach 1774–1912 i Wielka Pętla Wielkopolski.

Noteć jest żeglowna na prawie całej długości. Od czasu budowy Kanału Bydgoskiego w 1774 r. jest elementem szlaku żeglugowego łączącego Wisłę z Odrą. Prace regulacyjne na Noteci Dolnej przeprowadzono w latach 1863–1915[7]. W rezultacie tych prac, między Nakłem, a ujściem Drawy zbudowano 14 stopni wodnych oraz wykonano 105 przekopów likwidujących zakola rzeki o promieniu poniżej 180 m, skracając ją przy tym o 30 km[7].

Natomiast na Noteci Górnej na odcinku od jeziora Gopło do Kanału Bydgoskiego prace regulacyjne przeprowadzono w latach 1878–1882. Doprowadziły one do budowy Kanału Górnonoteckiego wraz z 6 stopniami wodnymi, budowy dwóch śluz na Noteci, a także pogłębienia oraz wyprostowania koryta rzecznego poprzez przekopy o długości 30 km.

Od czasu uruchomienia drogi wodnej Wisła – Odra ranga Noteci urosła do najważniejszego szlaku transportowego północnej Wielkopolski. Po przebudowie szlaku w latach 1905–1915, po Noteci pływały barki o nośności ponad 500 ton. Upadek żeglugi towarowej na Noteci rozpoczął się w latach 80. XX w. Od lat 90. XX w. nie wykonuje się prac bagrowniczych, co doprowadziło do zamulenia dna i wstrzymania ruchu jednostek z ładunkami. Doszło do likwidacji firm żeglugowych, stoczni, portów, przystani i infrastruktury transportowej[3].

Nadzieje ożywienia ruchu żeglugowego na Noteci wiąże się od początku XXI wieku z rozwojem turystyki wodnej. W celu poprawy stanu środowiska i infrastruktury Noteci powstało w 2000 roku stowarzyszenie pod nazwą Związek Miast i Gmin Nadnoteckich (ZMiGN)[3].

Od początku XXI wieku dorzecze Noteci, należące do terenów o najniższych średniorocznych sumach opadów w Polsce, jest objęte zjawiskiem suszy hydrologicznej. W rezultacie zmniejsza się zarówno przepływ, jak i poziom wody w rzece. W lipcu 2019 u ujścia rzeki do Warty w Santoku zanotowano skrajnie niski poziom wód wynoszący zaledwie 6 cm[8], a odcinek drogi wodnej między śluzą Krostkowo na 68,25 km szlaku a śluzą Gromadno na 53,4 km przestał się nadawać nawet dla ruchu łodzi turystycznych[9], wymagając doraźnego pogłębienia[10].

Szlak kajakowy

Szlak kajakowy na Noteci posiada następujące parametry:

Na spływ całą rzeką należy przeznaczyć około 7–8 dni (do Kaliny trzy i to tylko przy wyższych stanach wód)[11].

Noteć w sieci międzynarodowych dróg wodnych

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych[12], Noteć Górna – od jeziora Gopło do połączenia z Kanałem Bydgoskim – ma klasę żeglowną Ia, Noteć Dolna – od połączenia z Kanałem Bydgoskim do ujścia rzeki Drawy – klasę Ib, zaś Noteć Dolna – od ujścia Drawy do ujścia do Warty – klasę II.

Noteć Dolna (187,2 km, od Nakła do ujścia do Warty) jest elementem międzynarodowej drogi wodnej E70, ustalonej w 1996 r. w porozumieniu AGN (European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance)[13].

Hydronimia

Nazwa rzeki wywodzi się z praindoeuropejskiego rdzenia *(s)ne-t- || *(s)nē-t-, por. stind. snāti ‘pławi, kąpie się’, łac. nō, nā-re ‘pływać’, grec. νοτος, νοτιος ‘mokry’, ilir. Natiso, Natissa[14].

Dorzecze

Lewe dopływy:

Prawe dopływy:

Urbanizacja

Większe miejscowości leżące nad Notecią bądź w jej pobliżu
herb miejscowość ludność powiat
Przedecz 1780 kolski
Sompolno 3624 koniński
Kruszwica 8969 inowrocławski
Inowrocław 72 643 inowrocławski
Pakość 5824 inowrocławski
Barcin 7715 żniński
Łabiszyn 4563 żniński
Rynarzewo 1461 nakielski
Nakło nad Notecią 19 542 nakielski
Miasteczko Krajeńskie 1163 pilski
Ujście 3869 pilski
Trzcianka 16 496[15] czarnkowsko-trzcianecki
Czarnków 11 375 czarnkowsko-trzcianecki
Wieleń 5899 czarnkowsko-trzcianecki
Krzyż Wielkopolski 5943 czarnkowsko-trzcianecki
Drezdenko 10 193 strzelecko-drezdenecki

Przypisy

  1. ↑ Index.
  2. ↑ a b Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2007 roku. Bydgoszcz: WIOŚ w Bydgoszczy, 2008, s. 113. ISBN 978-83-927525-0-9. [dostęp 2009-12-15].
  3. ↑ a b c Franciszek Strugała, Rozwój turystyki wodnej na rzece Noteć – doświadczenia Związku Miast i Gmin Nadnoteckich, [w:] Zygmunt Babiński (red.), Rewitalizacja drogi wodnej Wisła-Odra szansą dla gospodarki regionu. T. I., Bydgoszcz: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Instytut Geografii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, 2008.
  4. ↑ a b I. Krajobraz bydgosko-nakielski. W: Walenty Winid: Kanał Bydgoski. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Popierania Nauki, 1928, s. 9. [dostęp 2009-12-15].
  5. ↑ Index.
  6. ↑ Index.
  7. ↑ a b Woźniak-Hlebionek 2002 ↓.
  8. ↑ Maciej Kulesza, Andrzej Tyczyno: W Noteci brakuje wody. Pozostaje modlitwa o deszcz. Wyborcza, 2019-07-10.
  9. ↑ Maciej Kulesza: Noteć wysycha. Statek szkolny „Łokietek” uwięziony w błocie. Wyborcza, 2019-07-01.
  10. ↑ Maciej Kulesza: Noteć głębsza, więc statek „Łokietek” został uwolniony. Wyborcza, 2019-08-21.
  11. ↑ Szlak kajakowy – rzeka Noteć. Prywatne Okienko Wuja Mariana – strona kajakowa. [zarchiwizowane z tego adresu].
  12. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 maja 2002 r. w sprawie klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1170).
  13. ↑ Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007–2013., Szczecin: Akademia Morska w Szczecinie. Instytut Inżynierii Transportu. Zakład Żeglugi Śródlądowej i Gospodarki Wodnej, 2006, s. 25 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05].
  14. ↑ S. Rospond, Onomastyka słowiańska, cz. II, „Onomastica” (nr 4, r. III, z. 1), Wrocław 1957.
  15. ↑ Trzcianka (wielkopolskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, atrakcje, regon, kody pocztowe, wypadki drogowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, edukacja, tabele, demografia [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-09-16] (pol.).

Bibliografia

Główne dopływy Warty
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Note%C4%87