Niepewność językowa
Niepewność językowa, schizoglosja (ang. linguistic insecurity, schizoglossia) – powszechne[1] zjawisko powstające jako wynik negatywnego stosunku do własnej mowy i niemożności emulowania prestiżowych norm społecznych[2].
Schizoglosja bądź niepewność językową objawia się tym, że niektórzy użytkownicy języka (należący np. do niższych warstw społecznych[2]) nisko oceniają swój sposób wypowiedzi[3] lub uważają go za nieadekwatny do pewnych sytuacji społecznych: do kontekstów formalnych lub do komunikacji z grupami o wyższymi statusie[2]. W sytuacjach tych oczekuje się bowiem stosowania kodu o większym prestiżu, tj. języka standardowego[2]. Osoby słabo znające prestiżową odmianę języka przejawiają wówczas niepewność językową (która może wywoływać zjawisko hiperkorektyzmu)[2]. Zjawisko schizoglosji wykazuje związek z preskryptywizmem i koncepcjami poprawności językowej, negatywnie nastawionymi do różnic w języku[4].
Niepewność językowa występuje również wśród użytkowników gwar terytorialnych i języków kreolskich, którzy wchodzą w interakcje społeczne wymagające posługiwania się standardem[2]. Pojęcie niepewności językowej odnosi się do negatywnych wyobrażeń na temat własnej mowy, choć użytkownicy języka mogą również preferować mniej prestiżowe odmiany języka i mieć krytyczny stosunek do form poważanych społecznie[2]. Niepewność językowa wyrasta z przeświadczenia o niepoprawności własnego języka (czy też wręcz wątpliwości co do jego statusu jako pełnoprawny środek komunikacji)[5].
W ostateczności niepewność językowa może doprowadzić do wyparcia danego języka bądź dialektu przez bardziej prestiżowy język[5].
Termin „niepewność językowa” został wprowadzony przez socjolingwistę Williama Labova, który określał tym mianem postawy językowe przyjmowane przez użytkowników danej odmiany języka, gdy ta spotyka się z negatywną oceną innych[6]. Określenie „schizoglosja” zaproponował zaś Einar Haugen[4][7].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Hedy Lee Miller, I Would’a Went: A Sociolinguistic Look at Verbs in Nonstandard English, U. of Calif., Davis, 1988, s. 112 (ang.).
- ↑ a b c d e f g Swann i in. 2004 ↓, s. 189.
- ↑ Wilma Bucci, Milton Baxter, Problems of Linguistic Insecurity in Multicultural Speech Contexts, „Annals of the New York Academy of Sciences”, 433 (1), 1984, s. 185–200, DOI: 10.1111/j.1749-6632.1984.tb14767.x, ISSN 0077-8923, PMID: 6597696 [dostęp 2023-10-02] (ang.).
- ↑ a b 'DA SMO ZNALI HRVATSKI, ONDA BISMO ZDENKA SIR NAZVALI ZDENKO SIR’ Polemički obračun s čuvarima i popravljačima hrvatskog jezika [online], Jutarnji List [dostęp 2019-11-25] (chorw.).
- ↑ a b D.E. Ager, Identity, Insecurity and Image: France and Language, Clevedon: Multilingual Matters, 1999, s. 9, ISBN 978-1-85359-442-7, OCLC 44961967 [dostęp 2023-10-02] (ang.).
- ↑ Jennifer Jenkins, World Englishes: A Resource Book for Students, London–New York: Routledge, 2003, s. 154, ISBN 978-0-415-25805-0, OCLC 1284818103 [dostęp 2019-10-16] (ang.).
- ↑ Einar Haugen: In two hemispheres, about two languages, of two minds [online], Center for Multilingualism in Society across the Lifespan [dostęp 2019-11-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-11-05] (ang.).
Bibliografia
- Joan Swann i inni, A Dictionary of Sociolinguistics, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2004, DOI: 10.1515/9781474472968, ISBN 0-7486-1690-X, ISBN 0-7486-1691-8, ISBN 978-1-4744-7296-8, OCLC 941857333 (ang.).