Nestoriusz

Νεστόριος

arcybiskup
Kraj działania	Cesarstwo wschodniorzymskie
Data i miejsce urodzenia	384 Syria
Data i miejsce śmierci	451 Wielka Oaza, Egipt
Miejsce pochówku	prawdopodobnie Charga
Arcybiskup Konstantynopola
Okres sprawowania	428–431
Wyznanie	nestorianizm
Kościół	Konstantynopolitański
Wybór patriarchy	428
Multimedia w Wikimedia Commons

Nestoriusz (ur. 384, zm. 451) – chrześcijański mnich z Syrii, teolog, mówca i kaznodzieja.

Jako arcybiskup Konstantynopola (428–431) bezwzględnie zwalczał arianizm i macedonianizm. Opierając się na naukach Diodora z Tarsu i Teodora z Mopsuestii walczył przeciw herezji apolinaryzmu, głoszącej, że człowieczeństwo Jezusa nie było pełne, co doprowadziło go do przekonań dokładnie odwrotnych. Powstały w ten sposób pogląd od imienia jego twórcy nazwano nestorianizmem. Pełny jej wykład Nestoriusz dał w publicznym wystąpieniu na Boże Narodzenie 429.

Nauka Nestoriusza wzbudziła sprzeciw większości wiernych świeckich i duchownych. Głównym jej przeciwnikiem, zarówno ze względów doktrynalnych, jak i prestiżowych, stał się patriarcha Aleksandrii Cyryl, który pozyskał dla swego stanowiska papieża Celestyna i władze świeckie. Na skutek jego zabiegów cesarz Wschodu Teodozjusz II już pod koniec 430 zwołał do Efezu sobór powszechny, który obradował od czerwca do września 431.

Nestoriusz wraz ze swoimi uczniami uczestniczył w tym soborze, który ostatecznie okazał się dla niego zupełną porażką. Nauka Nestoriusza została potępiona jako herezja. On sam został pozbawiony godności patriarszej. Cesarz zarządził wygnanie go do Bostry w Arabii, a potem do klasztoru w egipskiej Wielkiej Oazie. Tam Nestoriusz zmarł jako wygnaniec i więzień, nie wyrzekłszy się jednak swych przekonań. Jego prace teologiczne z tego okresu spalono po jego śmierci.

• Dogmat o Bożym Macierzyństwie Najświętszej Maryi Panny
• Nestorianizm
• Monofizytyzm
• Kościół nestoriański
• Eutyches
• Sobór chalcedoński

• B. Altaner, A. Stuiber, Patrologia, Warszawa 1990.
• A. Atiya, Historia kościołów wschodnich, Warszawa 1978.
• Breviarum Fidei, wyd. 2, Poznań 1988.
• F. Cayré, Patrologie et histoire de la théologie, t. I, Paris 1953.
• Pierwsze spory chrystologiczne: od Apolinarego z Laodycei do Nestoriusza. W: J.Daniélou, I. Marrou: Historia Kościoła. M. Tarnowska (przekład), R. Aubert (wprowadzenie). T. 1: Od początku do roku 600. Warszawa: IW PAX, 1986, s. 253–256. ISBN 83-211-0577-7.
• H. Denzinger, Enchiridion symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum, ed. 37, Freiburg 1991.
• Ewagriusz Scholastyk, Historia Kościoła, Warszawa 1990.
• M. Karas, Życie Nestoriusza, patriarchy Konstantynopola (V w.), „Nowy Filomata”, nr 4 (2001), ss. 262–271.
• J. Kelly, Początki doktryny chrześcijańskiej, Warszawa 1988.
• R. Laurentin, Matka Pana, Warszawa 1989.
• G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, wyd. 2, Warszawa 1968.
• Sokrates Scholastyk: Historia Kościoła. S. J. Kazikowski (przekład), E. Wipszycka (wstęp), A. Ziółkowski (komentarz). Warszawa: IW „PAX”, 1986, s. 540–549. ISBN 83-211-0519-X. Tekst grecki: Ekklesiastike Historia, w: PG 67, col. 29–872.
• H. Rahner, Kościół i państwo we wczesnym chrześcijaństwie, Warszawa 1986.
• L. I. Scipioni: Nestorio e il concilio di Efeso. Storia, dogma, critica. Mediolan: Vita e pensiero, 1974, s. 453, seria: Studia Patristica Mediolanensia 1. (wł.).