Neptun (1921)
 „Okoń” w 2016 r. | |
| Następne nazwy |
„Wisełka”, „Okoń” |
|---|---|
| Bandera | |
| Port macierzysty |
Gdańsk |
| Dane podstawowe | |
| Typ |
holownik portowy |
| Historia | |
| Stocznia |
Königsberg |
| Data wodowania |
1921 |
| Dane techniczne | |
| Długość całkowita (L) |
15,2 m |
| Szerokość (B) |
3,8 m |
| Zanurzenie (D) |
1,49 m |
| Napęd mechaniczny | |
| Silnik |
maszyna parowa, później silnik |
| Moc silnika |
60 KM, później 95 KM |
| Liczba śrub napędowych |
1 |
Okoń, poprzednio Neptun i Wisełka – polski holownik, zbudowany w 1921 roku. Oryginalnie był holownikiem parowym pod nazwą „Neptun”, w którym zamontowano maszynę poprzedniego holownika „Neptun” zbudowanego w 1902 roku. Do II wojny światowej użytkowany przez kilku armatorów niemieckich i gdańskich, po wojnie użytkowany przez polskie państwowe przedsiębiorstwa żeglugowe pod nazwami „Wisełka”, a od 1951 roku „Okoń”. W 1961 roku przebudowany na holownik motorowy. Od 2016 roku poddawany remontowi, ma powrócić do nazwy „Neptun” i napędu parowego. Jest jednym z najstarszych statków eksploatowanych w Polsce.
Historia
Geneza jednostki i początek służby
Poprzednik opisywanego holownika został zbudowany w 1902 roku w stoczni J.W. Klawittera w Gdańsku dla armatora Schifffahrtsgesellschaft Osterode z Ostródy, pod nazwą „Osterode” (Ostróda)[1]. W 1918 roku trafił on do Gdańska, gdzie został zarejestrowany w rejestrze sądowym pod nazwą „Neptun” i numerem w rejestrze 602; armatorami byli Adolph i Walter von Riesen z Elbląga[1]. Jego nośność wynosiła 44,83 t, długość 23,5 m, moc maszyny 60 KM[1]. W 1919 roku holownik przeszedł do Elbląga, a jego armatorem stała się spółka Schifffahrtsgesellschaft Nauticus[1]. W 1921 roku armatorem stał się Otto Grossman z Königsbergu, lecz jedynie przez cztery miesiące[1]. Holownik „Neptun” powrócił następnie do Elbląga, gdzie został ponownie zarejestrowany w tamtejszym rejestrze pod numerem 337 (armatorzy Eduard Krüger i Johann Klebb)[2].
W międzyczasie, maszynę parową z kotłem oryginalnego holownika „Neptun” zamontowano do nowo zbudowanego w 1921 roku w Königsbergu kadłuba, stary kadłub zaś został złomowany w kwietniu 1921 roku[2]. W styczniu 1923 roku ostatecznie odnowiony „Neptun” trafił do Wolnego Miasta Gdańska (armator Bergford Holz Spedytion und Lagergesellschaft), gdzie powołano się na jego dawny numer[2]. Okazało się jednak, że statek ma inne dane pomiarowe – jest mniejszy, niż jednostka poprzednio zarejestrowana (nośność 14,728 t), co spowodowało konieczność wyjaśnień[2]. W 1931 roku holownik zakupiła firma Bergenske Baltic Transports Ltd. A.G. w Gdańsku[2]. W 1937 roku sprzedano go do Bergtrans Towarzystwa Żeglugi w Gdyni, lecz już w styczniu 1938 roku nabył go Johann Saidowsky z Gdańska[2]. Eksploatował on holownik pod dotychczasową nazwą głównie w Gdańsku i delcie Wisły. Podczas II wojny światowej charakter służby się nie zmienił; holownik pływał także do Elbląga i Malborka[2].
Służba po II wojnie światowej
Holownik przetrwał wojnę w Gdańsku. Wkrótce po wojnie został znacjonalizowany przez państwo polskie (podobnie jak ogół środków transportu), lecz początkowo pozostawał w użytkowaniu dotychczasowego armatora, który zmienił nazwisko na Jan Saidowski i pływał na nim jako kapitan[2]. W 1946 roku „Neptun” został przekazany przez Okręgowy Urząd Likwidacyjny Polskiej Agencji Drzewnej Paged w Gdańsku[2]. Nazwę holownika zmieniono na „Wisełka”. Po kilkukrotnych zmianach organizacyjnych, w 1951 roku „Wisełka” została przekazana Przedsiębiorstwu Państwowemu Żegluga na Wiśle w Warszawie – Ekspozytura Rejonowa w Gdańsku, przy czym zmieniono nazwę na „Okoń”[2]. W lipcu 1954 roku został przekazany Przedsiębiorstwu Państwowemu Bydgoska Żegluga na Wiśle[2]. W 1955 roku w Bazie Remontowej Żeglugi Bydgoskiej w Elblągu wymieniono stary kocioł na nowy produkcji NRD z 1953 roku (Dampfkesselbau Ubigau z Drezna)[2], o ciśnieniu 12 atmosfer. Moc maszyny parowej oceniano wówczas na 45 KM[2].
W styczniu 1957 roku armatorem „Okonia” zostało Przedsiębiorstwo Państwowe Żegluga Gdańska[2]. W latach 1959–1961 holownik gruntownie przebudowano w Tczewskiej Stoczni Rzecznej, zamieniając go na motorowy[3]. Maszynę parową z kotłem wymieniono na 4-cylindrowy silnik wysokoprężny 54DV224 produkcji NRD o mocy 100 KM i przebudowano pomieszczenia załogi, poprawiając warunki bytowe[3]. Załogę zmniejszono przy tym z 5 do 3 osób[3].
W 1979 roku „Okoń” został sprzedany Przedsiębiorstwu Usług Morskich Port Service w Gdyni, ze zmianą portu macierzystego[3]. Został przy tym zarejestrowany jako statek morski[3]. Podczas remontu w 1986 roku wymieniono silnik na 6-cylindrowy produkcji polskiej z Andrychowa SW 400/M2 o mocy 95 KM[3]. Od 1990 roku „Okoń” zmienił ponownie właściciela na Zakład Usług Podwodnych i Hydrotechnicznych Neptun w Gdyni. W 2013 roku został wycofany z eksploatacji i stał w Gdańsku, przeznaczony na sprzedaż[3].
W 2016 roku „Okoń” został zakupiony przez restaurację Szafarnia 10 i oddany do remontu w Stoczni Rybackiej Spaw-Met w Gdańsku[4]. Planowana jest rekonstrukcja wyglądu do stanu przedwojennego i przywrócenie napędu parowego w oparciu o zakupioną w Anglii maszynę, jednakże z kotłem opalanym ropą (z uwagi na wymogi bezpieczeństwa, a także brak okrętowych palaczy kotłowych)[4]. Holownik ma powrócić do oryginalnej nazwy „Neptun”[4].
W 2008 roku „Okoń” zagrał w filmie Miasto z morza, o budowie portu w Gdyni.
W dokumentach armatora i Polskim Rejestrze Statków holownik figuruje z datą budowy 1905, przez co formalnie jest drugim najstarszym statkiem eksploatowanym w Polsce; w rzeczywistości jest czwartym[1].
Przypisy
Bibliografia
- Waldemar Danielewicz. Niezwykła historia pewnego holownika. „Morze, Statki i Okręty”. 1-2/2017. XXI (178), s. 90–94, styczeń-luty 2017. ISSN 1426-529X.