Neple

wieś
Kościół parafialny
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	bialski
Gmina	Terespol
Liczba ludności (2021)	189[2][3]
Strefa numeracyjna	83
Kod pocztowy	21-550[4]
Tablice rejestracyjne	LBI
SIMC	0020907[5]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Terespol Neple
Położenie na mapie Polski Neple
Położenie na mapie województwa lubelskiego Neple
Położenie na mapie powiatu bialskiego Neple
52°07′22″N 23°31′18″E/52,122778 23,521667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Neple – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Terespol^[6][5]. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 698.

Wieś jest sołectwem w gminie Terespol^[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 245 mieszkańców i była dziesiątą co do wielkości miejscowością gminy^[8].

Neple są siedzibą rzymskokatolickiej parafii Podwyższenia Krzyża Świętego.

Neple to wieś letniskowa na wzgórzu w pobliżu ujścia rzeki Krzny do Bugu na obszarze Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”, usytuowana w odległości 9 km na północ od miasta Terespola, nieco poniżej białoruskiej miejscowości Nepli. Uroczo położona na urozmaiconym geomorfologicznie obszarze, poprzecinanym zakolami meandrującej rzeki Krzny i starorzeczami Bugu, tzw. bużyskami. Ten piękny teren, którego centrum są Neple, nazywany bywa Szwajcarią Podlaską.

Wieś posiada udokumentowane bogate osadnictwo pradziejowe. Dawniej wieś książęca założona przed 1430 r.

Wieś szlachecka położona była w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego^[9].

W XIX w. własność Niemcewiczów, Orzeszków, Mierzejewskich, Kierbedziów.

Na początku XIX w. przebywał tu poeta i historyk Julian Ursyn Niemcewicz, który swój pobyt w Neplach opisał w Pamiętnikach historycznych oraz car rosyjski Aleksander I. Bywał tu też inżynier Stanisław Kierbedź, budowniczy mostu na Wiśle w Warszawie.

Na pocz. XIX w. ówczesny właściciel Kalikst Mierzejewski wybudował tu pałac otoczony ogrodem i parkiem z bardzo rzadkimi okazami drzew i krzewów oraz oranżerię, w której rosło około 4000 roślin, m.in. kamelie i ananasy. Założył hodowlę bażantów, zwierzyniec z żubrami i danielami, a na okolicznych morenowych wzgórzach winnice. W 1854 r. pałac zniszczył ogromny pożar. Odbudował go jeszcze za życia fundatora Franciszek Jaszczołd, ale i ten kolejny nie przetrwał długo. Obecnie funkcjonuje w nim wypoczynkowy ośrodek Caritasu.

Na przełomie XIX i XX w. Neple leżały w guberni siedleckiej w powiecie konstantynowskim, w gminie Bohukały^[10] (w odróżnieniu od Nepli leżących za Bugiem^[11]).

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.

• zespół dworski należący pierwotnie do rodziny Niemcewiczów m.in. do stryja poety Juliana Ursyna Niemcewicza, adiutanta Tadeusza Kościuszki
• stojący 200 m od wejścia do parku neogotycki lamus, zwany „Skarbczykiem”, murowany z 1786 r.
• piętrowy budynek dworski z fasadą z początku XIX w., tzw. „Biwak”, zbudowany dla stałego w latach 1817–1825 gościa Nepli, cara Aleksandra I
• budynek mieszkalny, tzw. „Biały dworek”, murowany z pocz. XX w.
• pawilon ogrodowy, tzw. „Altana chińska”, murowana z I poł. XIX w., dawna biblioteka
• neogotycka murowana kaplica ogrodowa z 1829 r. (prawdopodobnie projektu F. Jaszczołda), a w niej marmurowa tablica poświęcona Juliuszowi Augustowi Mierzejewskiemu, ufundowana przez rodziców po tragicznej śmierci syna; w podziemiach został również pochowany Kalikst Mierzejewski
• krzyż żelazny na olbrzymim głazie ustawionym w miejscu, w którym w październiku 1828 r. spadł z konia 11-letni ostatni syn Kalista Mierzejewskiego – Juliusz August
• eklektyczny kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1769 r., ufundowany przez Franciszka Ursyna Niemcewicza; pierwotnie był cerkwią unicką, w latach 1873–1919 cerkwią prawosławną; wewnątrz znajdują się epitafia Niemcewiczów

• pomnik Na pamiątkę pobytu w Neplach Wojska Polskiego z marszałkiem Józefem Piłsudskim w roku 1920^[12] (Józef Piłsudski odwiedził Neple w sierpniu 1915 r., kiedy I Brygada Legionów Polskich nacierała w składzie wojsk austro-niemieckich na carską Rosję) oraz – na pobliskim cmentarzu – mogiła-krzyż ku czci żołnierzy polskich, poległych w 1920 roku w wojnie z bolszewikami
• „kamienna baba” – krzyż kamienny nieznanego wieku i pochodzenia; najprawdopodobniej jest to stary krzyż nagrobny lub pamiątkowy (w miejscu zapomnianego cmentarza)
• czołg Armii Czerwonej, który jako pierwszy miał przejechać Bug i wraz z innymi wyprzeć Niemców z Polski

• Neple, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 953 .
• Portal gminy Terespol. terespol.ug.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-13)].
• Ciekawe zdjęcia „Szwajcarii Podlaskiej”
• Neple: wieś, folwark i pałac nad rz. Bugiem (1903) w bibliotece Polona