Nanercz zachodni
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
nanercz zachodni | ||
Nazwa systematyczna | |||
Anacardium occidentale L. Sp. pl. 1:383. 1753 | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
Nanercz zachodni (Anacardium occidentale L.), zwany też nerkowcem zachodnim, orzechem nanerczowym albo orzechem cashew — gatunek drzewa z rodziny nanerczowatych, blisko spokrewniony z mango. Pochodzi z obszarów tropikalnych Ameryki Południowej[3]. Jest uprawiany w większości krajów obszaru tropikalnego.
Morfologia
- Pokrój
- Drzewo wysokości do 8 m, już od dołu rozgałęzione, z regularną koroną.
- Liście
- Jajowate, skórzaste, na krótkich ogonkach.
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w wiechy, pachnące, zielonkawo lub żółtawobiałe. Mają owłosiony, 5-dzielny kielich, 5-płatkową koronę, 1 słupek i 10 pręcików, z których przeważnie tylko jeden jest płodny[5].
- Owoce
- Jest owocem dwuczęściowym: składa się z tzw. jabłka nanerczowego, które jest zgrubiałą częścią łodygi (osadnikiem kwiatowym)[6] oraz owocu właściwego, którym jest pestkowiec zawierający jedno nasiono (nazywane orzechem nanerczowym, nerkowcem). Jabłko nanerczowe ma gruszkowaty kształt, barwę od żółtej do ciemnopomarańczowej, dorasta do ok. 10 cm długości i 5 cm średnicy[6].
Zastosowanie
- Roślina uprawna: Na wielką skalę uprawiany jest na południowo-zachodnim wybrzeżu Indii, w Wietnamie, Nigerii, Mozambiku, Tanzanii i w Brazylii.
- Sztuka kulinarna: w kuchni wykorzystuje się jabłko nanerczowe oraz nasiono, tzw. orzech nanerczowy. Zewnętrzna łuska orzecha zawiera bardzo żrący, żywiczny sok, który może poparzyć skórę[6]. Orzechy są spożywane na surowo, pieczone lub jako bakalie. Jadalne jest także jądro jabłka[6]. Ma ono jasnożółty, soczysty miąższ i kwaskowatosłodki smak. Zawiera 13% cukrów, dużą ilość pektyn oraz 75% soku bogatego w witaminę C i B2. Zawartość witaminy B2 jest trzykrotnie wyższa niż w pomarańczy. Z soku sporządza się wino, galaretki, dżemy i marmolady oraz tradycyjną wódkę feni[potrzebny przypis].
- Inne zastosowania. Łupiny orzecha zawierają około 35% ostrego oleju (CNSL, cashew nutshell liquid/oil). Ma on silne działanie odkażające i służy do natłuszczania sieci rybackich, do impregnowania drewna w celu ochrony przed termitami, do sporządzania lakierów, środków dezynfekcyjnych, insektycydów, preparatów antyseptycznych, barwników, kitów wodoszczelnych itp.[7]
- Nanercz dostarcza także żywicy, a ekstrakt z liści dodawany jest jako środek dezynfekcyjny do pasty do zębów[potrzebny przypis]>.
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-25] (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
- ↑ Anacardium occidentale, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ a b c d Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ Global Cashew Nut Shell Liquid (CNSL) Market is Expected to Reach USD 489.63 Million by 2026 : Fior Markets [online], GlobeNewswire News Room, 16 stycznia 2020 [dostęp 2023-04-10] (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne:
- EoL: 582263
- Flora of China: 200012676
- Flora of North America: 200012676
- GBIF: 5421368
- identyfikator iNaturalist: 122988
- IPNI: 69191-1
- ITIS: 28793
- NCBI: 171929
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2635912
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:319068-2
- identyfikator Tropicos: 1300006
- USDA PLANTS: ANOC
- CoL: DB6H