Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Nadstałość

Nadstałość, nadpłynność, nadciało stałe, nadpłynne ciało stałe[1] (ang. supersolid) – stan materii charakteryzujący się sztywną, uporządkowaną przestrzennie strukturą (niczym w ciałach stałych) przy zachowaniu zerowej lepkości (jak w nadcieczy)[2].

Pierwszy ideę ciała nadstałego zaproponował w 1957 roku Eugene Gross, który rozważał kondensację wakansów w helu-4 w temperaturze zbliżonej do zera bezwzględnego do nadcieczy przepływającej przez ciało stałe[3]. Do naukowców rozwijających tę myśl należeli m.in.: Aleksander Andriejew, Ilja Lifszic, G.V. Chester czy Anthony Legett[4]. W 2004 roku Eun Seong-Kim i Moses Chan wykonali eksperyment, który miał dowodzić nadstałych zachowań helu, jednak z czasem zakwestionowano to, czy w czasie eksperymentu rzeczywiście zaobserwowano ciało nadstałe[5].

W 2017 roku eksperymentalnie zaobserwowano ciało nadstałe poprzez uzyskanie kondensatu Bosego-Einsteina w okolicach zera bezwzględnego (dokonały tego: zespół Esslingera używający gazu rubidowego[6] i zespół Wolfganga Ketterle[7]). W 2021 roku zespół Francisci Ferlaino przy użyciu dysprozu uzyskał pierwsze dwuwymiarowy gaz nadstały[1][8]. W 2024 roku w ciałach nadstałych zaobserwowano wiry kwantowe[9].

Przypisy

  1. a b Dwuwymiarowe nadpłynne kryształy - najbardziej egzotyczny stan materii, jaki znamy [online], CHIP - Technologie mamy we krwi!, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-11-18] (pol.).
  2. Rahul Rao, We finally have a working supersolid. Here's why that matters. [online], Popular Science, 23 sierpnia 2021 [dostęp 2024-11-18] (ang.).
  3. No Author, Supersolidity enters a second dimension [online], Physics World, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-11-18] (ang.).
  4. Anatoly B. Kuklov, Nikolay V. Prokof’ev, Boris V. Svistunov, How Solid is Supersolid?, „Physics”, 4, 19 grudnia 2011, s. 109 [dostęp 2024-11-18] (ang.).
  5. No Author, Moses Chan backtracks on search for supersolids [online], Physics World, 16 października 2012 [dostęp 2024-11-18] (ang.).
  6. Supersolidity: Crystalline and liquid at the same time [online], ETH Zurich, 1 marca 2017 [dostęp 2024-11-18] (ang.).
  7. News Staff, Supersolid: Physicists Create New State of Matter | Physics | Sci-News.com [online], Sci.News: Breaking Science News, 4 marca 2017 [dostęp 2024-11-18] (ang.).
  8. No Author, Supersolidity enters a second dimension [online], Physics World, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-11-18] (ang.).
  9. Naukowcy złamali kolejną barierę w fizyce. Ten eksperyment przejdzie do historii [online], Focus.pl, 9 listopada 2024 [dostęp 2024-11-18] (pol.).