Mychajło Drahomanow

Михайло Петрович Драгоманов

Data i miejsce urodzenia	18 września 1841 Hadziacz, gubernia połtawska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	2 lipca 1895 Sofia, Carstwo Bułgarii
Zawód, zajęcie	historyk, literaturoznawca, etnolog
Narodowość	ukraińska
Krewni i powinowaci	Ołena Pcziłka (siostra), Łesia Ukrainka (siostrzenica)

Mychajło Drahomanow, ukr. Михайло Драгоманов (ur. 6 września^?/18 września 1841 w Hadziaczu, gubernia połtawska, zm. 2 lipca 1895 w Sofii) – ukraiński działacz społeczny, literaturoznawca, historyk i etnolog^[1].

Urodzony w rodzinie zubożałej kozackiej szlachty^[1]. Uczył się w szkole regionalnej w rodzinnym mieście Gadyach^[2]. Za nieprawomyślne poglądy narodowe został usunięty z połtawskiego gimnazjum i maturę uzyskał eksternistycznie. W latach 1859–1863 studiował na wydziale historyczno-filologicznym Uniwersytetu Kijowskiego, a od 1864 roku pracował tam w Katedrze Historii Starożytnej. W 1870 roku obronił rozprawę na temat „Tacyt a kwestia historycznego znaczenia Imperium Rzymskiego” i otrzymał stopień magistra, po czym wyjechał w trzyletnią podróż po uniwersytetach Europy Środkowej (w tym we Lwowie) i Zachodniej.

Po powrocie do Kijowa Drahomanow stał się aktywnym działaczem Południowo-Zachodniego Oddziału Cesarskiego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego^[3] – faktycznie niezależnego od centrali towarzystwa naukowego, działającego w latach 1873-1876 i zajmującego się głównie historią, etnografią, lingwistyką i statystyką ukraińskich guberni Imperium Rosyjskiego. Owocem pracy Drahomanowa było wydanie zbiorów ukraińskich pieśni i podań ludowych. Był również członkiem ukraińskiego stowarzyszenia Hromada.

W 1875 Drahomanowa zwolniono z posady na uniwersytecie i oddano pod nadzór policyjny. Wobec niemożliwości kontynuacji pracy naukowej w Rosji, na polecenie kierownictwa Hromady wyjechał do Wiednia, a następnie do Szwajcarii, gdzie zamieszkał w Cologny w kantonie Genewy. Tam wraz z grupą współpracowników stworzył pierwsze ukraińskie czasopismo polityczne Hromada o orientacji socjalistycznej.

Socjalizm Drahomanowa cechowało zaangażowanie w sprawę uzyskania narodowej suwerenności przez Ukraińców. Nie wierząc w możliwość radykalnych zmian na politycznej mapie Europy, Drahomanow głosił koncepcję przekształcenia Rosji w państwo federacyjne na wzór Szwajcarii lub Stanów Zjednoczonych, w którym Ukraina byłaby równoprawnym partnerem. Przychylnie odnosił się do decentralizacyjnych reform w Austrii. Uważał, że wobec liberalnej polityki rządu austriackiego, to Galicja powinna pełnić rolę głównego ośrodka odrodzenia narodowego. Jako federalista, Drahomanow krytykował koncepcję odrodzenia Polski jako państwa unitarnego w granicach przedrozbiorowych.

W Genewie Drahomanow zorganizował aktywny ośrodek ukraińskiej emigracji. Jednak w wyniku sporów politycznych kijowska Hromada przestała finansować jego działalność. W wyniku tego Drahomanow wyjechał w 1889 roku do Sofii, gdzie zaproponowano mu Katedrę Historii Ogólnej na uniwersytecie. Aż do śmierci kontynuował swoją działalność polityczną, za co rząd rosyjski bezskutecznie domagał się jego ekstradycji. Zmarł i został pochowany w Sofii.

Mychajło Drahomanow jest również autorem jednej z koncepcji reformy pisowni ukraińskiej (tzw. drahomanówka, ukr. драгоманівка), zainspirowanej reformą Vuka Karadžicia w Serbii.

Jego siostrą była ukraińska pisarka Ołena Pcziłka, siostrzenicą – poetka Łesia Ukrainka.

• Ryszard Torzecki – „Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923-1929”, Kraków 1989, 83-08-01977-3
• Hornowa E. Problemy polskie w twórczości Michala Drahomanowa. – Wrocław, 1978.
• Mykhaylo Drahomanov: A Symposium and Selected Writings / I.L. Rudnytsky (ed.). – N.Y., 1952. – 225 p. – (The Annals of the Ukrainian Academy of Arts and Sciences in the U.S. – 1952. – Vol. 2. – № 1 (3)).
• Rudnytsky Ivan L. Essays in Modern Ukrainian History / Ed. by P.L. Rudnytsky. – Edmonton: Canadian institute of Ukrainian studies, University of Alberta, 1987. – 499 p. Drahomanov as a Political Theorist – P. 203 – 253. The First Ukrainian Political Program: Mykhailo Drahomanovʼs “Introduction” to Hromada. – P. 255 – 281. Problem of Ukrainian-Jewish Relations. – P. 283 – 297.
• Drahomanov M. P. Lеs origines boudhistes du Dit de l’Empereur Coustant // I Congrès international des folkloristes. – Londyn, 1891.
• Jurij Wynnyczuk – „Knajpy Lwowa”, Warszawa 2008, ISBN 978-83-7141-890-7.
• Biogram: Драгоманов Михайло Петрович w:Dovidnyk z istorii Ukrainy, opr. Ihor Pidkova, Roman Shust, Kost Bondarenko; Lviv 1999, Wyd. Lvivskyi derzhavnyi universytet im. Ivana Franka i Vydavnyctvo Heneza, ISBN 978-966-504-237-2.
• Ryszard Tomczyk, Rusko-Ukraińska Partia Radykalna 1890-1914, Szczecin 2007, ISBN 978-83-7518-020-6.
• Ryszard Tomczyk, Radykałowie i socjaldemokraci. Miejsce i rola lewicy w ukraińskim obozie narodowym w Galicji 1890-1914, Szczecin 2007, ISBN 978-83-7518-031-2.