Mury obronne w Gryficach

nr rej. 52, nr decyzji Kl.V.-0/31/55 z 30 lipca 1955 r.
Fragment muru obronnego
Państwo	Polska
Miejscowość	Gryfice
Adres	Wałowa
Ukończenie budowy	XIV w.
Położenie na mapie Gryfic Mury obronne w Gryficach
Położenie na mapie Polski Mury obronne w Gryficach
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Mury obronne w Gryficach
Położenie na mapie powiatu gryfickiego Mury obronne w Gryficach
Położenie na mapie gminy Gryfice Mury obronne w Gryficach
53°55′02″N 15°11′54″E/53,917222 15,198333
Multimedia w Wikimedia Commons

Mury obronne w Gryficach (niem. Verteidigungsmauern) – linia obwarowań miasta, zbudowana w XIV w.

Mury obronne o owalnej linii (wrzecionowatym kształcie) wyznaczały granicę Starego Miasta. Ich budowę rozpoczęto w 1300 r. Powstały w miejscu dawnej palisady ziemno-drewnianej, która była pierwszym obwarowaniem ośrodka. Łączyły większość obiektów fortyfikacyjnych miasta, tj. bramy: Wysoką, Reską i Kamienną, trzy baszty obronne: Prochową, Młyńską i Mostową oraz 6 bastej. Przedbramia (barbakany) były usytuowane poza jej linią, po przeciwnej stronie rzeki Regi. Mury przebiegały wzdłuż dzisiejszych ulic: Murarskiej, Klasztornej, Nadbrzeżnej, Leśnej, Górskiej i Wałowej.

Dziś fragmenty budowli o pełnym profilu zachowały się pomiędzy ul. Wałową, Górską a Niepodległości i niepełnym od Bramy Wysokiej wzdłuż biegu rzeki Regi do mostku dla pieszych i dalej do młyna (ul. Murarska). Pozostałości murów na innych odcinkach, które były widoczne kilkadziesiąt lat temu, dziś już nie istnieją. Zostały one rozebrane na skutek nowych koncepcji zagospodarowania przestrzennego i ogólnych procesów urbanistycznych. Fragmenty murów są zwieńczone licem pulpitowym^[1][2].

Podczas prac archeologicznych, w południowej części ul. Wałowej (S) odkopano relikty muru obronnego oraz zarejestrowano poziom osadowy fosy. Fragmenty fortyfikacji odkopano również przy ul. Klasztornej^[3]. Pozostałości murów obronnych zostały wpisane do rejestru zabytków dziedzictwa narodowego (nr rej. 52 z 30 lipca 1955 r.)^[4]

Do budowy murów miejskich wykorzystano kamienie oraz cegły, które są połączone zaprawą wapienną lub cementową. Pierwszy materiał budulcowy jest najbardziej widoczny przy ul. Murarskiej, wzdłuż biegu rzeki Regi i częściowo w pozostałych fragmentach – szczególnie przy ul. Górskiej, gdzie stanowi cokół budowli. Cegłę natomiast położono według wiązania wendyjskiego^[a]. Od zewnętrznej strony – fragmenty ceglanego muru zostały wzmocnione skarpami. Linia murów osiągnęła długość 650 m przy rozpiętości od 200 do 350 m. Wysokość ich była zróżnicowana, wynosiła od 3 do 5 m, natomiast grubość w niektórych miejscach sięgała od 40 do 80 cm^[1].

Mury obronne były zwieńczone blankami, o czym świadczy m.in. rycina miasta według projektu Johanna Wolfarta, która została zamieszczona na Wielkiej Mapie Księstwa Pomorskiego Eilhardusa Lubinusa z 1618 r.^[5][6] Od wewnętrznej strony usytuowane zostały schody i hurdycje, z których prowadzono obserwację i obronę miasta. Budowlę fortyfikacyjną umocniono dodatkowo wałem ziemnym, który usypano w XVII w. (poza odcinkiem od strony południowo-zachodniej) i w 1807 r. podczas obrony miasta przed atakiem wojsk napoleońskich^[7][8].

Podczas I etapu rewitalizacji zabytków dziedzictwa kulturowego w 2005 r. – fragment południowego muru obronnego na odcinku od bramy Wysokiej do rzeki Regi został rozebrany. Po zakończeniu prac remontowych – odrestaurowany^[2]. W 2010 r. Rada Miejska w Gryficach podjęła uchwałę o kolejnym III etapie rewitalizacji, w którym przewidziano m.in. dalszą restaurację obwarowań^[9]. Przeznaczono na ten cel kwotę 700 tysięcy zł., która została ujęta w budżecie gminy na 2011 r.^[10]

• Historia architektury Gryfic
• Zabytki Gryfic

• Urząd Miasta Gryfice, Lokalny program rewitalizacji dla miasta Gryfice na lata 2007-2013, Gryfice 2007.

• Eilhardus Lubinus i jego Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego (pol.), [dostęp 2011-08-09].
• Rada Miejska w Gryficach, Uchwała nr III/19/2011 RM w Gryficach, z dn. 31 stycznia 2011 r., w sprawie uchwalenia budżetu Gminy Gryfice na rok 2011 (pol.), BIP, Urząd Miejski w Gryficach, [dostęp 2011-08-09].
• Rejestr zabytków nieruchomych – województwo zachodniopomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

• Dworaczyk M., Gryfice - stare czy nowe miasto nad Regą? Głos archeologa w dyskusji [w]: Majewska A. (pod red.), Pomorze wczoraj – dziś – jutro, Stargard – Pruszcz Gdański 2010.
• Rzeszowski S., Z dziejów Gryfic [w]: Białecki T. (pod red.), Ziemia Gryficka 1969, Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, Szczecin 1971.
• Szczygieł K., Raport o stanie zabytków w Gryficach [w]: Kozłowski K. (pod red.), Ziemia Gryficka 1945-1985, Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, Gryfice 1987.

• Kamińska M., Filip II, Eilharg Lubinius i Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego (pol.) [w]: Kochanowska J. (pod red.), Śladami książąt pomorskich (pol.), [dostęp 2011-08-09].
• Urząd Miejski w Gryficach, Zabytki (pol.) [w]: Oficjalny serwis miasta, [dostęp 2011-07-31].

• Jarząb W., Ryż na brodzie, "Gryfickie Echa", z dn. 17 kwietnia 2008 r., Gryfice 2008.