Mordy
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Kościół św. Michała Archanioła | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Data założenia |
1408 (pierwsza wzmianka) | ||
| Prawa miejskie |
1488–1869, od 1919 | ||
| Burmistrz |
Łukasz Albin Wawryniuk | ||
| Powierzchnia |
4,54 km² | ||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
+48 25 | ||
| Kod pocztowy |
08-140 | ||
| Tablice rejestracyjne |
WSI | ||
Położenie na mapie gminy Mordy  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||
Położenie na mapie powiatu siedleckiego  | |||
 52°12′40″N 22°30′55″E/52,211111 22,515278
| |||
| TERC (TERYT) |
1426054 | ||
| SIMC |
0975747 | ||
Urząd miejski ul. Kilińskiego 908-140 Mordy | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Mordy – miasto w Polsce w województwie mazowieckim, w powiecie siedleckim, położone 19 km na północny wschód od Siedlec, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Mordy.
Miasto prywatne, później miasto królewskie posiadało prawo magdeburskie w 1486 roku, położone było w ziemi drohickiej województwa podlaskiego[2]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. siedleckiego.
Historia
- 1408 początki miejscowości – siedziba parafii
- 1434 Mordy własnością rodziny Korczewskich, następnie Hlebowiczów
- 1486 lokacja miasta na prawie chełmińskim[3]
- 1550 (ok.) Mordy stają się własnością Radziwiłłów
- 1553–1554 Mikołaj Radziwiłł Czarny usunął miejscowego proboszcza i na jego miejsce wprowadził „ministra helweckiego”
- 1563 synod ariański w Mordach
- 1569 miasto znalazło się w granicach Korony
- 1571 Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka, syn Mikołaja wrócił do katolicyzmu, zbór zamknięto, przywrócono parafię katolicką[4], własność Ciecierskich herbu Rawicz, którzy wznieśli tu zamek obronny
- 1596 Do Unii brzeskiej istniała tu Cerkiew prawosławna. Historia politycznych, a zapewne także religijnych, wpływów ruskich na obszarze szeroko rozumianego Podlasia może sięgać okresu, kiedy jego południowe obszary znalazły się pod kontrolą Rusi Kijowskiej, czyli nawet X w.[5]. W XIII wieku powstała siedziba parafii prawosławnej należąca do Diecezji włodzimierskiej, ziemi drohickiej[6].
- 1655–1660 zamek zniszczony podczas potopu szwedzkiego
- 1717 w miejscu dawnego zamku wybudowano barokowy pałac
- 1795 w zaborze austriackim
- 1809 w Księstwie Warszawskim
- 1815 potem w Królestwie Polskim
- 1828–1830 Mordy własnością króla pruskiego Fryderyka Wilhelma, od którego zostały wykupione przez Bank Rządu Królestwa Polskiego
- 1869 utrata praw miejskich
- 1919 odzyskanie praw miejskich
- listopad 1941 – utworzenie przez Niemców we wschodniej części miasta getta dla ludności żydowskiej[7]. Ogółem przez getto przeszło ok. 4500 Żydów z Mordów i okolicznych miejscowości[7]. Zostało ono zlikwidowane 22 sierpnia 1942, a jego mieszkańcy wywiezieni do obozu zagłady w Treblince[7].
- 1944–1945 – w okolicach formuje się z mieszkańców okolicznych miast i wsi 8 dywizja piechoty 2 Armii Wojska Polskiego[8].
Nazwa
Nazwa znana jest od XV wieku, w 1580 pojawia w notatkach zapisana jako Mordi. Pochodzi ona prawdopodobnie od przezwiska Morda, użytego w liczbie mnogiej[9].
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Mordów w 2014 roku[10].
Polityka
Burmistrzowie:
- Andrzej Piotrowski (2006–2010)
- Jerzy Wąsowski (2010–2014)
- Jan Paweł Ługowski (2014–2024)
- Łukasz Albin Wawryniuk (od 2024)
Transport
698 Siedlce – Mordy – Łosice – Terespol
Linia kolejowa nr 31: Siedlce – Mordy – Czeremcha – Hajnówka – Cisówka
Architektura
Zabytki
- zespół pałacowo-parkowy z 1 połowy XIX wieku: zrąb pałacu pochodzi z ok. 1717 r., fundacja rodziny Ciecierskich. Około 1838 r. rodzina Zembrzuskich gruntownie przebudowała pałac w stylu klasycystycznym. W 2 połowie rozbudowano pałac. Ostatnimi właścicielami pałacu była rodzina Przewłockich. Ostatni raz był remontowany w latach 1963–1964. Obecnie zdewastowany. Barokowa brama przejazdowa pochodzi z początku XVIII wieku. W 2018 odzyskany przez Przewłockich.
- barokowy kościół św. Michała Archanioła z 1738 r. (Parafia św. Michała Archanioła w Mordach).
Galeria
Fragment rynku
Brama wjazdowa do pałacu
Fronton pałacu w Mordach (2012)
Kaplica cmentarna
Stacja kolejowa w Mordach (widoczna sieć trakcyjna – obecnie nieistniejąca)
Widok na miasto z lotu ptaka
Ludzie związani z Mordami
Zobacz też
- Parafia św. Michała Archanioła w Mordach
- Cmentarz żydowski w Mordach
- Mordy – stacja kolejowa
- Mordy Miasto – przystanek kolejowy
Przypisy
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2021. Stan ludności 31.12.2021 str. 6 [dostęp 2022-10-20]
- ↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich, w: Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Maria Kwapień, Józef Maroszek, Andrzej Wyrobisz, Wrocław 1976, s. 97.
- ↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI-XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Wrocław 1976, s. 97.
- ↑ Jan Mironczuk, Wyznania protestanckie na obszarze dystryktu podlaskiego, w: Odrodzenie i Reformacja w Polsce vol. 62 (2018), s. 147.
- ↑ atlas historyczny 2021 ↓, s. 76.
- ↑ atlas historyczny 2021 ↓, s. 90.
- ↑ a b c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 326. ISBN 83-01-00065-1.
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945, Sport i Turystyka, 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 641
- ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. strona 154. ISBN 83-04-02436-5.
- ↑ Mordy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
Bibliografia
- Atlas Historyczny Polski Województwo Podlaskie W Drugiej Połowie XVI Wieku Część II. Warszawa: PAN, 2021.
Linki zewnętrzne
- Mordy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 675.
- Miasto i Gmina Mordy
- Wirtualny Album Mordów. album.mordy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
- Historia miejscowości. gimnazjum.mordy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-07)].
- Mordy w serwisie Polinów
| Wsie |
|
|---|---|
| Kolonia | |
| Integralne części wsi |
|
