Monolityczny kościół
Monolityczny kościół lub kościół skalny – świątynia chrześcijańska wykuta w jednolitym bloku skalnym.
Kościoły skalne są przykładem jednej z pierwszych form architektury monolitycznej: w Petrze grobowce zamieniano na aule eucharystyczne już w okresie bizantyjskim (np. „Grób Urny” zamieniony w kościół w 441[1]), skalne kościoły i monastery kapadockie datowane są nawet na VI-VII w. Kościoły te czy kaplice wykuwano w głąb gruntu lub też w bocznym stoku monolitycznej skały. Formą przypominają inne chrześcijańskie budowle sakralne.
Etiopia
Najczęściej wymienianym przykładem monolitycznego kościoła jest kompleks sakralny w Lalibela w Etiopii, znajdujący się od 1978 na Liście światowego dziedzictwa UNESCO. W mieście znajduje się jedenaście monolitycznych świątyń. Powstały najprawdopodobniej w XII w. W Etiopii istnieją w sumie 153 wykute w skale monolityczne kościoły, 120 w regionie Tigraj na północy kraju[2].
Pozostałe kraje
Istnieje szereg kościołów monolitycznych na całym świecie. Żadne z nich nie są jak kościoły etiopskie strukturami całkowicie wyodrębnionymi z bloków skalnych. Najczęściej można je określić jako wykute w skale tunele lub sztuczne groty/aule. Przykłady takich świątyń to:
- Skalne kościoły w Kapadocji, Turcja (Göreme, Soğanlı)[3][4][5]
- Skalny Kościół św. Piotra w Antiochii, Turcja
- Skalne cerkwie w Iwanowie, Bułgaria
- Kościół Santa Maria di Idris w Materze, Włochy
- Kościół San Pietro Caveoso w Materze, Włochy
- Kościół św. Jana w Aubeterre-sur-Dronne, Francja[6]
- Kościół w Saint-Émilion, Francja[7]
- Kaplica św. Antoniego w kopalni w Wieliczce, Polska[8]
- Kaplica św. Kingi w kopalni w Wieliczce, Polska[9]
- Kaplica św. Krzyża w kopalni w Wieliczce, Polska[10]
- Kaplica św. Jana w kopalni w Wieliczce, Polska[11]
- Kaplica św. Kingi w kopalni w Bochni, Polska
- Katedra Solna w Zipaquirá, Kolumbia (Catedral de Sal de Zipaquirá)[12]
- Kościół Temppeliaukio w Helsinkach, Finlandia
- Felsenkirche w Idar-Oberstein, Niemcy[13]
- Klasztor Wniebowzięcia NMP w Diwnogorsku, Rosja[14]
Przypisy
- ↑ Elena Bosetti, Pietro Kaswalder OFM: Sulle orme di Mosè. Bologna: EDB, 2000, s. 128. ISBN 88-10-80642-5. (wł.).
- ↑ Ghelawdewos Araia: The Magnificence of Aksum: Revisiting Ethiopian Civilization. africanidea.org, 2012-01-02. [dostęp 2012-01-02]. (ang.).
- ↑ Witold Korsak: Turcja. Kraj czterech mórz. Wyd. III. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 508-515. ISBN 978-83-7560-010-0.
- ↑ Oriano Granella (red.): Turchia. Letture bibliche e preghiere sui luoghi delle prime comunità cristiane. Modena: Eteria, 2001, s. 52-56. (wł.).
- ↑ Paolo Pellizzari: Turchia cristiana. Un itinerario sui passi di Paolo, Giovanni e delle comunità cristiane. Cinisello Balsamo: San Paolo, 2005, s. 151-157. ISBN 88-215-5226-8. (wł.).
- ↑ Aubeterre-sur-Dronne. rupestre.free.fr. [dostęp 2012-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-01-22)]. (fr.).
- ↑ Saint-Émilion. rupestre.free.fr. [dostęp 2012-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (fr.).
- ↑ Kaplica Św. Antoniego. kopalnia.pl. [dostęp 2012-01-02].
- ↑ Kaplica Św. Kingi. kopalnia.pl. [dostęp 2012-01-02].
- ↑ Kaplica Św. Krzyża. kopalnia.pl. [dostęp 2012-01-02].
- ↑ Kaplica św. Jana. kopalnia.pl. [dostęp 2012-01-02].
- ↑ Catedral de Sal de Zipaquirá. catedraldesal.gov.co, 2011-12-09. [dostęp 2012-01-02]. (hiszp.).
- ↑ Die Felsenkirche. felsenkirche-oberstein.de. [dostęp 2012-01-02]. (niem.).
- ↑ Diwnogorsk. divnogor.ru. [dostęp 2012-01-02]. (ros.).