Mieczysław Przystasz

Pług, Rola, Podgórski

podporucznik
Data i miejsce urodzenia	20 stycznia 1914 Klecie
Data i miejsce śmierci	27 marca 1986 Sanok
Przebieg służby
Lata służby	1939–1945
Siły zbrojne	ZWZ-AK
Jednostki	Miecz i Pług Batalion im. Stefana Czarnieckiego („Gozdawa”) Zgrupowanie „Kuba-Sosna”
Stanowiska	inspektor do spraw organizacyjnych na teren Małopolski (MiP)
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa (powstanie warszawskie)
Późniejsza praca	urzędnik administracji, wiceprzewodniczący MRN w Sanoku, radny, radca prawny
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Mieczysław Przystasz

Data urodzenia	20 stycznia 1914
Data śmierci	27 marca 1986
Radny Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku
Okres	od 1956 do 1969
Przewodniczący Rady Narodowej w Sanoku
Okres	od 23 czerwca 1959
Multimedia w Wikimedia Commons

Mieczysław Ignacy Przystasz, ps. „Pług”, „Rola”, „Podgórski” (ur. 20 stycznia 1914 w Kleciach, zm. 27 marca 1986 w Sanoku) – polski prawnik, urzędnik, podczas II wojny światowej działacz podziemia, uczestnik powstania warszawskiego, po wojnie prześladowany i więziony przez władze komunistyczne PRL, później radny Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku.

Urodził się 20 stycznia 1914 w Kleciach^{[1][2][3][4][a]}. Był synem Ignacego (1867–1959) i Anny z domu Iwańczyk (1879–1956^[5])^[1][3][b]. Ignacy Przystasz pochodził z Witryłowa, przejął po swoim ojcu Michale gospodarstwo^[6], ukończył Szkołę Gospodarstwa Wiejskiego w Dublanach z tytułem agronoma^[7][3], zawodowo zajmował się administrowaniem majątkami ziemskimi, pracował jako zarządca majątków, w tym charakterze przez dwa lata pracował na Podolu, po czym został zatrudniony w Kleciach w posiadłości Honoraty Pawłowskiej^[8]. Podczas I wojny światowej odbył półroczną służbę wojskową na froncie na przełomie 1917/1918, a później pracował jeszcze w Niewistce, Nozdrzcu (majątek rodziny Skrzyńskich) i Hroszówce^[3]. Jego żona Anna pochodziła z Sanoka, pracowała jako nauczycielka z Witryłowie^[6]. Mieczysław był drugim dzieckiem Przystaszów, przed nim urodził się Zbigniew (1912), a po nim Danuta (1920). Ojcem chrzestnym Mieczysława Przystasza był Józef Mączka, późniejszy oficer i poeta legionowy^[9]. Wobec konieczności nauki szkolnej dzieci, w 1920 rodzina osiadła w Sanoku^[3] (zamieszkiwała początkowo przy ulicy Królewskiej, następnie w samodzielnie budowanym od 1931 domu przy ulicy Młynarskiej 18^[10][11][12]). W Sanoku Przystaszowie przyjaźnili się z rodziną Florkowskich, w tym Aleksandrem^[13].

23 czerwca 1933 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Zygmunt Bezucha, Edward Czech, Stefan Stefański, Mieczysław Suwała)^{[14][2][3][15]}. Był członkiem Sodalicji Mariańskiej^[16], pełniąc funkcję prezesa^[17]. Podjął studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (podobnie jak wcześniej brat Zbigniew), które po drugim roku kontynuował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie i w 1938 ukończył je uzyskując dyplom magistra praw^{[18][19][20][4]}. W Warszawie zamieszkiwał wraz z bratem Zbigniewem w Domu Akademickim im. Gabriela Narutowicza przy placu Gabriela Narutowicza^[21]. Po studiach rozpoczął aplikację oraz został doktorantem na macierzystym wydziale uniwersyteckim, specjalizując się w zakresie ustrojów^[18]. Został zatrudniony w Sądzie Okręgowym w Siedlcach^{[20][22][23][4]}, gdzie rozpoczął aspiranturę^[17].

Po wybuchu II wojny światowej ochotniczo zgłosił się do Wojska Polskiego i otrzymał rozkaz mobilizacyjny do Kowla^[22][20], jednak nie dotarł tam z powodu agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939, wobec czego od Warszawy pieszo terenami wschodnimi udał się do Sanoka i w październiku przekroczył granicę sowiecko-niemiecką na rzece San we wsi Międzybrodzie, po czym dotarł do domu rodzinnego^[17][24][25] . W Sanoku podjął pracę w fabryce świec „Promień” Stanisława Lurskiego^[18][20][26]. W styczniu 1940 rozpoczął działalność konspiracyjną w Związku Walki Zbrojnej^[27]. Od tego czasu udzielając się w zakresie propagandowym i organizacyjno-administracyjnym na obszarze powiatu sanockiego^[28][20]. Od grudnia 1940 był komisarzem cywilnym na powiat Sanok^[28]. Wobec tzw. „wsypy”, skutkującej poszukiwaniem go przez gestapo i zaistnieniem zagrożenia zatrzymaniem (aresztowania w Sanoku trwały na przełomie 1941/1942, najście służb okupacyjnych dotknęło także rodzinny dom Przystaszów) na początku 1942 wyjechał do Warszawy (przed nim udała się tam jego siostra Danuta, zamieszkując do swojego kuzynostwa)^{[18][20][29][25]} . Od tego czasu działał w ramach Zjednoczonej Organizacji Wojskowej Wojskowego Korpusu Służby Bezpieczeństwa i Armii Krajowej (AK powstała w 1942 w wyniku przekształceniu ZWZ)^[28]. W stolicy przez dwa lata działał w organizacji Miecz i Pług^[20][22]. Z ramienia WKSB-AK został skierowany ze stolicy jako delegat i inspektor do spraw organizacyjnych na teren województw południowo-wschodnich tj. lwowskiego i stanisławowskiego z zadaniem rozszerzenia działalności organizacji^[30][20][26]. Zajmował się szkoleniem oddziału w ramach AK^[18]. Od 1944 do stycznia 1945 sprawował stanowiska kierownika wydziału organizacyjnego oraz szefa wydziału organizacyjno-operacyjnego Komendy Głównej WKSB-AK^[30]. Zgodnie z odgórnymi poleceniami działał w zakresie scalenia zdezintegrowanych jednostek organizacji Miecz i Pług, WKSB oraz AK^[20][22]. W tym czasie przybywał do Sanoka, m.in. kontaktował się w pobliskim Wielopolu z Alojzym Bełzą, członkiem Polskiej Organizacji Zbrojnej (POZ)^[31][32]. W 1942 wraz z siostrą ukrywał się tymczasowo na terenie wsi Raczkowa nieopodal rodzinnego Witryłowa (w tym czasie ukrywał się tam mjr Emil Holuka-Charzewski)^[33]. W 1943 wyraził zgodę na włączenie tamtejszych struktur MiP do Obwodu Armii Krajowej^[34]. W okresie okupacji przyjaźnił się i współpracował z Leonardem Jakubowskim ps. „Lorek”^[35] i Feliksem Murawą ps. „Smaga”^[36]. Latem 1944 ponownie przybył do Warszawy^[20]. Od sierpnia 1944 brał udział w powstaniu warszawskim^[20]. W konspiracji posługiwał się pseudonimami „Mieczysław Rola”^[1] wzgl. „Rola” oraz „Podgórski”^{[20][37][22][38] [39] [4]}. Walczył w ramach Grupy Warszawa Północ – Wachnowski w szeregach batalionu im. Stefana Czarnieckiego („Gozdawa”)^[c] oraz Zgrupowania „Sienkiewicz”, przemianowanego na Zgrupowanie „Kuba-Sosna” na Starym Mieście, skąd kanałami przedostał się do Śródmieścia Północ^{[40][22][23][38] [25]} . Służył w stopniu podporucznika^[38] . Po upadku powstania 7 października 1944 wyszedł z Warszawy wraz z ludnością cywilną^{[20][23][38] [25]} . 10 października 1944 ranny w nogi dotarł do miejscowości Piastów, gdzie mieszkali jego znajomi (tam była już jego siostra, także uczestniczka powstania)^[41][25] . Następnie przez Żyrardów przedostali się w rejon Skierniewic (gdzie odtwarzało się kierownictwo Miecza i Pługa oraz struktury tej organizacji, włącznie ze Związkiem Kobiet Czynu) i otrzymali zakwaterowanie we wsi Mokra Prawa^[42][25] . W tym mieście M. Przystasz działał do stycznia 1945^[20]. Do tego czasu działał w konspiracji WKSB-AK i w styczniu 1945 ujawnił się wraz z oddziałami swojej organizacji^[30].

W styczniu 1945 powrócił wraz z siostrą do zburzonej Warszawy^[43]. W nowo powstałej Polsce Ludowej w marcu 1945 zgłosił się do Ministerstwa Administracji Publicznej^[18][26]. Wiosną (10 kwietnia 1945) wraz z siostrą jako pracownicy Ministerstwa Ziem Odzyskanych zostali skierowani do pracy w Urzędzie Pełnomocnika Rządu w Olsztyna (płk. Jakuba Prawina)^{[44][26][45][25]} . Od 10 kwietnia do 17 października 1945 pracował w Olsztynie na stanowisku kierownika Wydziału Społeczno-Politycznego w Urzędzie Pełnomocnika Rządu^[20]. Pracował zarówno w olsztyńskim urzędzie, jak i w terenie tworząc urzędy powiatowe^[46]. Spotykał się także w hierarchami kościoła katolickiego^[46]. W 1945 Danuta i Mieczysław Przystaszowie byli założycielami Spółki Wydawniczej „Zagon”^[26][47][48], której celem miało być zaspokajanie potrzeb materialnych i kulturalnych jej członków, podnoszenie oświaty ogólnej i rolniczej, a także wydawanie publikacji w języku polskim^[46]. Mieczysław Przystasz był przewidziany do objęcia stanowiska wicewojewody^[49]. W Olsztynie wraz z siostrą zamieszkiwał przy ul. Warmińskiej 2^[47]. W postanowieniu Wojewody Olsztyńskiego z dnia 22 października 1946 figurował jako członek Wojewódzkiego Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici” z siedzibą w Olsztynie^[50]. Wcześniej, 17 października 1945 za „działalność na szkodę sił zbrojnych radzieckich i polskich oraz za przerzucenie przez linię frontu łączniczek organizacji podziemnych” został aresztowany przez UB^[20] (dwa dni później aresztowana została także Danuta, aczkolwiek w innej niż on sprawie^[25] [47]). Oboje początkowo byli przetrzymywani w Olsztynie, a po około 10 dniach przewiezieni do Warszawy i osadzeni osobno, aczkolwiek w tych samych zakładach tj. w budynkach MBP przy ulicy Koszykowej, a następnie przy ulicy Rakowickiej^[46][47]. Został oskarżony o działalność na szkodę polskich i radzieckich sił zbrojnych^[51]. Sprawa łączyła się z podróżą Przystasza jesienią 1944 ze Skierniewic do Sochaczewa, którą odbył wraz z grupą dziewcząt, usiłując pomóc im odnalezienie swoich rodzin na warszawskiej Pradze^[52]. W listopadzie 1944 na obszarze powiatowe skierniewickiego i sochaczewskiego miał przerzucić przez linię frontu osiem dziewcząt „z zadaniem zbierania wiadomości stanowiących tajemnicę państwową”^[51]. Po zatrzymaniu Danuta i Mieczysław Przystaszowie zostali przewiezieni do Warszawy i osadzeni osobno^[48].

Po dwóch latach aresztowania i śledztwa został oskarżony o popełnienie czynu zabronionego z art. 91 § 1 3kkWP, a po rozprawie w więzieniu mokotowskim w Warszawie wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego z 8 marca 1947 został uniewinniony^[53][54]. Po rewizji wniesionej przez prokuratora wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 27 listopada 1947 skazany na karę 10 lat pozbawienia wolności i 3 lat pozbawienia praw publicznych^[18][55][56] (wyrok został utrzymany w mocy postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego z 14 stycznia 1948^[51]). Odbywał karę w więzieniach: mokotowskim w Warszawie, Rawiczu i Wronkach, w Opolu^{[25] [20][46]} (karę wraz z nim odbywali m.in. Jan Radożycki, Jan Łożański^[57]; podczas odbywania kary Przystasz udzielał kolegom-współwięźniom nauki historii^[58]). W wyniku warunkowego zwolnienia wyszedł na wolność 13 października 1954 po dziewięciu latach odbywania orzeczonej kary przy zawieszeniu pozostałej części do odbycia^[18][59]. Decyzją I Prezesa Sądu Najwyższego z 1957 założono rewizję nadzwyczajną na korzyść M. Przystasza^[60]. Wyrokiem Sądu Najwyższego w Izbie Karnej z 6 marca 1958 pod przewodnictwem sędziego Tadeusza Krokosza uchylono pierwotne orzeczenie i przekazano sprawę Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpatrzenia^[51]. Uznano wówczas, że Przystasz w listopadzie 1944 chciał jedynie dopomóc dziewczętom (byłym uczestniczkom powstania warszawskiego) dostać cię do swoich domów rodzinnych po drugiej stronie linii bojowej^[61][52]. Jednocześnie sąd docenił ofiarną służbę Przystasza w konspiracji podczas okupacji, nie przyjmując jego działalności jako dywersji na szkodę Armii Czerwonej^[62][63]. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla województwa warszawskiego z 26 listopada 1958 Mieczysław Przystasz został uwienniony od zarzuconego mu czynu przestępnego z art. 100 kk (wyrok uprawomocnił się 20 grudnia 1958)^[64].

Po zwolnieniu z więzienia Mieczysław Przystasz powrócił z wysoce nadwątlonym zdrowiem do rodzinnego Sanoka^[49], gdzie w pierwszych latach był obiektem prześladowań i inwigilacji ze strony UB i nie miał możliwości znalezienia pracy^[65][22]. W ramach odwilży po 1956 został rehabilitowany w 1957 i odzyskał prawa obywatelskie^[20]. Został radnym Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku^[66], pełnił funkcję jej wiceprzewodniczącego od 1956^[67][49] do 1958 (przewodniczącym był Andrzej Szczudlik)^[68]. W wyniku jego starań doszło do zbudowania kładki na Sanie łączącej Sanok z Białą Górą (później powstał tam Most Białogórski)^[69]. Od 1957 funkcjonował jako zastępca przewodniczącego (A. Szczudlik)^[70], od 23 czerwca 1959 przewodniczący^[71], członek od 1964 Kolegium Karno-Administracyjnego w Sanoku^[72]. Był ponownie wybierany radnym MRN w 1958^[73], w 1961^[74], w 1965^[75][76]. Został członkiem powołanego 31 stycznia 1968 społecznego komitetu ORMO w Sanoku^[77].

13 maja 1957 wstąpił do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację^[1]. 20 października 1957 został wybrany wiceprzewodniczącym zarządu oddziału powiatowego w Sanoku ZBoWiD^[78] i pełnił tę funkcję do 1959^[1]. Był też prelegentem tej organizacji^[79]. 6 lutego 1966 wybrany przewodniczącym sądu koleżeńskiego oddziału ZBoWiD w Sanoku (w toku zmian w nomenklaturze z 1964 oddział powiatowy został zastąpiony oddziałem)^[80], ponownie 20 października 1968^[81], 23 maja 1971^[82]. W 1977 otrzymał zaświadczenie kombatanta^[1]. Działał w sanockim oddziale PTTK^[83], spółdzielni „Społem”, Towarzystwie Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka^[83][22], wszedł w skład Społecznego Komitetu Odbudowy pomnika Tadeusza Kościuszki w Sanoku (ideę zrealizowano w 1962)^[84]. Później na początku lat 60. pracował na stanowisku kierownika Powiatowej Komisji Wydziału Planowania Gospodarczego w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Sanoku^[85][1][83]. W okresie PRL był członkiem Stronnictwa Demokratycznego^[1][86].

W „Roczniku Sanockim” z 1967 M. Przystasz podał, iż Antoni Żubryd jako przedstawiciel reakcyjnego podziemia posiadał duże znajomości wśród młodzieży (powiatu sanockiego i pogranicza), poszerzył je na terenie wiejskim, organizacyjnie był związany z Narodową Organizacją Wojskową, dla której stworzył niewielkie grupy wojskowe w kilku wsiach powiatu^[87]. Autor opisał także, iż Żubryd terrorem wymuszał posłuszeństwo, od miejscowości i gospodarzy wymagał składanie haraczu, kontrybucji, udostępnianie kwater, dokonywał niszczenia gospodarstw rolnych, prowadził poszukiwania przedstawicieli władz nowej władzy, wpływał na przydzielanie w miejscowościach posad sołtysa, wójta, kierownika sklepu, odbierał gotówkę i towar spółdzielniom „Samopomocy Chłopskiej”, dokonywał napadów na posterunki MO, rabunków np. kas gminnych, administracji kopalni^[88]. Według Przystasza z rąk podkomendnych Żubryda lub w potyczkach z nimi śmierć ponieśli Tadeusz Sieradzki, Teodor Rajewski, Teodor Zegarski (I sekretarz KP PPR), Piwowarow (przedstawiciel ZSRR ds. przesiedlenia), Czesław Solon (z-ca komendanta powiatowego MO), Emil Rogowski (WUBP Rzeszów) i wielu innych (wskazująca listę zmarłych Przystasz nazwał listę 29 nazwisk mianem Zamordowani przez wrogie elementy reakcyjne po wyzwoleniu^[89]), zaś ostateczna likwidacja jego oddziału pozwoliła na uspokojenie sytuacji w powiecie^[88].

Na początku 1968 wyraził sprzeciw wobec narzuconej zmianie nazwy placu św. Jana w Sanoku na plac im. Hanki Sawickiej (przemianowania dokonano w latach 50.; w tym czasie istniała już w mieście ulica pod tym patronatem^[90]), był jednym z radnych-inicjatorów przywrócenia pierwotnej nazwy (wraz z nim podczas sesji rady głosowali za zmianą nazwy Jan Bezucha i Stefan Stefański), jednak po interwencji sekretarza Komitetu Powiatowego PZPR miesiąc później, 28 lutego 1968 uchwałę rady wycofano jako „nieprzemyślaną”^[91](zaprotestowała wówczas także Jadwiga Zaleska). W wyniku reperkusji władz Mieczysław Przystasz i Stefan Stefański stracili zajmowane stanowiska^[83]. Wskutek tego zapadł na chorobę^{[83][92][65][39] [4]}. W późniejszym czasie pracował jako radca prawny (wzgl. doradca ds. organizacyjnych^[93]) w Sanockim Przedsiębiorstwie Budowlanym i z pracy tamże przeszedł na emeryturę^{[83][65][23][39]} . Zasiadał w redakcji „Rocznika Sanockiego”, był członkiem sekcji wydawniczej i publikował w wydaniach tego periodyku^[93]. Został członkiem prezydium Komitetu Zjazdu wychowanków Gimnazjum i I Liceum w Sanoku w 100-lecie szkoły 1880–1980^[94].

Mieczysław Przystasz był kawalerem^[1]. W latach powojennych do końca życia zamieszkiwał nadal przy ulicy Młynarskiej 18 w Sanoku^[1][95][96]. Zmarł 27 marca 1986 w Sanoku^{[96][83][92][39] [d]}. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku^[96][97][98].

Jego brat Zbigniew (1912–1940) był ofiarą zbrodni katyńskiej^[99]. Siostra Danuta (1920–2019) także uczestniczyła w powstaniu warszawskim, oboje byli jednymi z nielicznych pochodzących z Sanoka powstańców 1944^[100]. Cała trójka rodzeństwa studiowała prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Wujem rodzeństwa Przystaszów (mąż siostry ich matki, Marii) był uczestnik walk o niepodległość i oficer Wojska Polskiego Władysław Mączka (jego bratem był oficer i poeta legionowy Józef Mączka)^[8][9][25] .

W 2000 ukazała się publikacja pt. Listy z więzienia Mieczysława Przystasza z lat 1945–1954, opracowana na podstawie listów nadsyłanych przez Mieczysława Przystasza w okresie uwięzienia; redaktorem opracowania był historyk Andrzej Romaniak, daleki krewny Mieczysława Przystasza^[65], zaś wstęp i objaśnienia napisała siostra Danuta, która około 1999 ujawniła listy brata adresowane z więzienia do niej^[101][102]. Listy i pamiątki po Mieczysławie Przystaszu przekazała jego siostra Danuta do Muzeum Historycznego w Sanoku^[65]. Ciepło i z uznaniem o Mieczysławie Przystaszu wspominał ks. Adam Sudoł^[103]. Przekazane przez Danutę Przystasz odznaczenia własne oraz brata Mieczysława Przystasza zostały umieszczone w gablocie obok prawego ołtarza w kościele Przemienienia Pańskiego w Sanoku^[e].

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1978)^{[104][83][65]}
• Krzyż Partyzancki (1959)^[105]
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1958)^[106]
• Odznaka Grunwaldzka (1959)^[105]
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)^[107]
• Medal Wojska – czterokrotnie (przyznany przez rząd polski na uchodźstwie w Londynie)^[20][65]
• Krzyż Armii Krajowej (30 sierpnia 1967)^[20][65][22]
• Odznaka „Zasłużony dla Sanoka” (1982)^[108][83]
• Srebrny Medal Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki w Krośnie^[109]
• „Jubileuszowy Adres” (1984)^[110]

Odznaczenia niezweryfikowane

• Krzyż Srebrny Orderem Virtuti Militari (rozkaz dywizyjnym nr 24 pkt. 2 z 20 listopada 1944 „za zasługi w szeregach WKSB”; podpisali: płk dypl. Paweł Piskozub ps. „Korab” – dowódca 3 Dywizji WKSB i ppłk dypl. Ignacy Lasoń „As” – szef sztabu 3 Dywizji WKSB)^[111][112]
• Krzyż Walecznych (rozkaz dywizyjnym nr 19 z 16 czerwca 1944, podpisali: płk dypl. Paweł Piskozub ps. „Korab” – dowódca 3 Dywizji WKSB i ppłk dypl. Ignacy Lasoń „As” – szef sztabu 3 Dywizji WKSB)^[111][113]
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami^[111]

Podmiotowe

• Rozwój gospodarczy powiatu sanockiego (w: „Rocznik Sanocki”, tom I, 1963, s. 151-183)^[114][93]
• Powiat sanocki w latach 1939–1947 (w: „Rocznik Sanocki”, tom II, 1967, s. 233-273)^[115][93]

Przedmiotowe

• Tomasz Przystasz: Mieczysław Przystasz – los pisany historią (w: „Rocznik Sanocki”, Tom VII, 1995, s. 221-223)
• Przystasz Mieczysław Ignacy „Rola”, „Podgórski” (1914–1986) – prawnik (autor biogramu: Edward Zając) w: Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939–1956. T. 4, Kraków 1999, Towarzystwo Sympatyków Historii, s. 143–144.
• Listy z więzienia Mieczysława Przystasza z lat 1945–1954 (redakcja i wprowadzenie Andrzej Romaniak, wstęp Danuta Przystasz, Muzeum Historyczne w Sanoku, Sanok 2000, ISBN 83-913281-0-4.

• Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Oddział w Sanoku. Deklaracje i karty ewidencyjne członków zwyczajnych P Posadzki-Pytlik 1966-1989, AP Rzeszów – O/Sanok (zespół 659, sygn. 87). s. 1-247.
• Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949-1984. Sanok: 1986, s. 1-335.
• Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3. Brak numerów stron w książce
• Tomasz Przystasz. Pro memoria. Mieczysław Przystasz – los pisany historią. „Rocznik Sanocki”. Tom VII, s. 221-223, 1995. 
• Adam Sudoł: Polska Ojczyzna moja. Część II. Sanok: 1999, s. 1-370.
• Andrzej Romaniak: Wprowadzenie. W: Listy z więzienia Mieczysława Przystasza z lat 1945–1954. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2000, s. 3–5. ISBN 83-913281-0-4.
• Danuta Przystasz: Wstęp. W: Listy z więzienia Mieczysława Przystasza z lat 1945–1954. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2000, s. 6-13. ISBN 83-913281-0-4.
• Listy z więzienia Mieczysława Przystasza z lat 1945–1954. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2000, s. 14-82. ISBN 83-913281-0-4.
• Danuta Przystasz. Spuścizna z Katynia. Posłowie. „Rocznik Sanocki”. Tom VIII, s. 41–43, 2001. 
• Danuta Przystasz: Jedno życie. Tak mało... Tak wiele.... Sanok: 2001, s. 1-93.
• (wald). Skromny i godny. „Wiadomości Brzosteckie”. Nr 5 (121), s. 4, 2007. ISSN 1428-068X. 
• Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 131-320, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
• Andrzej Romaniak. Sanok nie zapomni. Suplement. „Tygodnik Sanocki”. Nr 18, s. 8, 30 kwietnia 2009. 
• Danuta Przystasz. Sanocka łączniczka. „Tygodnik Sanocki”. Nr 34, s. 9, 26 sierpnia 2011. 
• Mieczysław Ignacy Przystasz. 1944.pl / Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2022-08-10].
• Wywiad z Danutą Przystasz w Archiwum Historii Mówionej. 1944.pl / Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2022-08-10].
• Krystyna Chowaniec: Sanoczanie w Powstaniu Warszawskim. Adam Kulczycki. zhpsanok.pl, 2014-12-01. [dostęp 2022-07-07].
• Jerzy Tarnawski. Pamiętny sierpień Anno Domini 1944. „Verbum”. Nr 7, s. 12-13, 16 sierpnia 2009. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Zagórzu. ISSN 1689-6920. 
• Edward Zając. Początki „Rocznika Sanockiego”. Mieczysław Przystasz (biogram). „Rocznik Sanocki 2014”. Tom XI, s. 15-28, 2014. 
• Wykaz publikacji Mieczysława Przystasza na stronie Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku. biblioteka.sanok.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-24)].