Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Merian C. Cooper

Merian C. Cooper
Merian Caldwell Cooper
Ilustracja
generał brygadier generał brygadier
Data i miejsce urodzenia

24 października 1893
Jacksonville, Floryda

Data i miejsce śmierci

21 kwietnia 1973
San Diego

Przebieg służby
Lata służby

od września 1919 (w Wojsku Polskim)

Siły zbrojne

United States Army Air Service
Gwardia Narodowa Stanów Zjednoczonych
Wojsko Polskie

Formacja

Lotnictwo Wojska Polskiego

Jednostki

Amerykański Korpus Ekspedycyjny, 7 eskadra myśliwska

Stanowiska

zastępca d-cy, później dowódca 7 eskadry myśliwskiej

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa

Późniejsza praca

dziennikarz, filmowiec, reżyser, scenarzysta

Odznaczenia
Krzyż Wybitnej Służby (Stany Zjednoczone) Medal Sił Lądowych za Wybitną Służbę (Stany Zjednoczone) Legionista Legii Zasługi (USA) Purpurowe Serce (Stany Zjednoczone) Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
Amerykańscy ochotnicy, Merian C. Cooper i Cedric Fauntleroy, piloci 7 Eskadry Myśliwskiej

Merian Caldwell Cooper (ur. 24 października 1893 w Jacksonville, zm. 21 kwietnia 1973 w San Diego) – amerykański filmowiec, reżyser i scenarzysta, a także generał brygadier Armii Stanów Zjednoczonych oraz podpułkownik pilot Wojska Polskiego, służący w lotnictwie polskim w latach 1919–1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej, organizator Eskadry Kościuszkowskiej, ojciec Macieja Słomczyńskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari. Najpopularniejszym jego filmem był King Kong z 1933.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w 1893 w Jacksonville, w stanie Floryda, Stany Zjednoczone. Próbował studiować w Akademii Marynarki Wojennej, lecz porzucił naukę i podjął pracę jako dziennikarz. Poszukując przygód, po wybuchu I wojny światowej, w 1916 wstąpił do amerykańskiej Gwardii Narodowej i uczestniczył w poszukiwaniach Pancho Villi na pograniczu z Meksykiem. Chcąc zostać lotnikiem, ukończył w 1917 szkołę pilotażu w Nowym Jorku, po czym wstąpił do Amerykańskiego Korpusu Ekspedycyjnego wysłanego na wojnę do Europy. Jesienią 1918 pilotując samolot rozpoznawczy został zestrzelony nad Niemcami, lądował przymusowo, doznał poparzeń i dostał się do niewoli.

Wojna polsko-bolszewicka

Po zawieszeniu broni 11 listopada 1918 powrócił do Francji, po czym przyjechał do Polski w lutym 1919 w ramach misji ARA (American Relief Administration), która pod kierunkiem Herberta Hoovera niosła pomoc humanitarną zniszczonej Europie. Cooper przydzielony został do misji żywnościowej we Lwowie i włączył się do akcji humanitarnej. Tu poznał gen. Tadeusza Rozwadowskiego, z którym rozmawiał o sensie użycia lotnictwa polskiego na kresach. Cooper miał pewne związki z Polską, gdyż jego prapradziad pułkownik John Cooper walczył w bitwie pod Savannah u boku Kazimierza Pułaskiego i uważał go za przyjaciela. Pamięć o tym przekazywana z pokolenia na pokolenie spowodowała, że Merian Cooper postanowił spłacić Polsce dług wdzięczności. Pisał, że w rodzinie traktowano to jako nakaz. Podczas pobytu w Paryżu zgłosił się do szefa polskiej misji wojskowej generała Tadeusza Rozwadowskiego, któremu zaoferował gotowość służenia Polsce także na linii frontu. Był lotnikiem; oficerów tej broni bardzo brakowało, więc w porozumieniu z gen. Rozwadowskim pojechał do Warszawy, gdzie ponowił swą ofertę Naczelnikowi Państwa Józefowi Piłsudskiemu. Piłsudski przyjął ofertę niechętnie, miał stwierdzić, że najemników nie potrzebujemy, jednak, po krótkim wahaniu, wyraził zgodę na zwerbowanie kilku doświadczonych lotników amerykańskich, w związku z czym Cooper wrócił na początku lipca 1919 do Paryża. Spotkał tam wybierającego się właśnie do Polski majora Cedrika Fauntleroya, którego namówił do swojej idei i wspólnie zebrali dalszych lotników amerykańskich gotowych do służby w Polsce. W połowie września 1919 grupa ośmiu amerykańskich lotników przybyła do Polski. Zostali przydzieleni do 7. Eskadry Myśliwskiej, stacjonującej na lotnisku na Lewandówce pod Lwowem. Od grudnia 1919 Eskadra przyjęła nazwę 7. Eskadry Myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki. Cooper został zastępcą dowódcy eskadry, mjra Fauntleroya oraz dowodził jedną z jej dwóch grup, grupą Pułaski.

W kwietniu 1920 eskadra wkroczyła do walki na froncie polsko-bolszewickim, przebazowując do miasta Połonne, a następnie do Berdyczowa i Białej Cerkwi. Uczestniczyła ona w natarciu polskim na Ukrainie. Cooper wraz z innymi pilotami latał aktywnie na rozpoznanie i zwalczanie oddziałów 1. Armii Konnej ostrzeliwując jej oddziały z karabinów maszynowych i obrzucając granatami. W połowie maja, klucz trzech samolotów pod dowództwem Coopera został przejściowo wydzielony do osłony jednostek bombowych operujących z Kijowa przeciw żegludze na Dnieprze. Podczas wycofywania się sił polskich pod naciskiem ofensywy radzieckiej eskadra w dalszym ciągu była intensywnie wykorzystywana; podczas startu w Berdyczowie samoloty Coopera i Crawforda zostały uszkodzone przez kawalerię Budionnego, lecz zdołali oni uciec pieszo spod bezpośredniego zagrożenia. Pod koniec czerwca, Cooper został dowódcą eskadry, skierowanej ponownie do Lwowa.

13 lipca 1920 samolot Coopera został zestrzelony przez bolszewików i wylądował przymusowo za linią wroga[1]. Został uznany w Polsce za zaginionego, w rzeczywistości jednak trafił do niewoli, gdzie po nieudanej próbie ucieczki został skierowany do oddziału oczyszczającego tory kolejowe pod Moskwą. Przy pomocy dwóch innych polskich jeńców, por. Sokołowskiego i kpt. Zalewskiego, udało mu się uciec i po przejściu 700 kilometrów dotrzeć w kwietniu 1921 na Łotwę, następnie do Polski.

Kariera filmowa

Gwiazda Coopera w Alei Gwiazd z błędem w imieniu (6525 Hollywood Blvd.)

Po zakończeniu wojny Cooper powrócił do Stanów Zjednoczonych, gdzie ponownie pracował jako dziennikarz, jednocześnie z zamiłowania podróżował po mało uczęszczanych miejscach świata. Stał się dokumentalistą i producentem filmowym w Hollywood. Nakręcił dokumentalne filmy z podróży do Turcji i Azji Wschodniej wspólnie z Marguerite Harrison np. Grass: A Nation’s Battle for Life, następnie Chang: A Drama of the Wilderness (nakręcony w Syjamie) oraz fabularny The Four Feathers o walkach z Zulusami (nakręcony w Afryce Środkowej). Zainspirowany życiem goryli, napisał scenariusz i stał się współreżyserem filmu King Kong wytwórni RKO z 1933, który odniósł ogromny sukces. Łączne wpływy z jego wyświetlania wyniosły 1,8 mln dolarów (przy cenie biletu 15 centów). Cooper sam zagrał w filmie, pilotując samolot atakujący wielką małpę.

Jako producent przyczynił się do powstania wielu klasycznych filmów, w tym np. Małe kobietki. Stworzył duet Fred Astaire i Ginger Rogers. W spółce z Johnem Fordem wyprodukował kilka dzieł tego reżysera m.in. Nosiła żółtą wstążkę, Fort Apache, Spokojny człowiek, Poszukiwacze. Wyprodukował w sumie 62 filmy, dwa wyreżyserował, do ośmiu napisał scenariusze.

W 1934 pismo „Fortune” uznało Coopera za jedną z najważniejszych osób w Hollywood. W 1952 otrzymał Oscara za twórczy wkład do sztuki filmowej. Zasługi dla filmu zapewniły mu honorowe miejsce w słynnej Alei Gwiazd w Hollywood (jego imię umieszczono tam z błędem: „Meriam C. Cooper”).

Zarobione w przemyśle filmowym pieniądze inwestował w przemysł lotniczy – m.in. w latach 1930–1932 był dyrektorem linii lotniczych Pan Am.

Dalsza kariera wojskowa

Podczas II wojny światowej był szefem sztabu generała Claire’a Chennaulta – dowódcy Amerykańskich Sił Powietrznych w Chinach, a następnie zastępcą szefa sztabu lotnictwa amerykańskiego na Pacyfiku, pod dowództwem generała MacArthura. W 1950 został awansowany do stopnia generała brygady.

Związki z Polską i Polakami

W latach 20. i 30. Cooper stale utrzymywał związki z Polską i Polakami. W 1922 opublikował w Chicago wspomnienia „Faunt-le- Roy i jego eskadra w Polsce. Dzieje Eskadry Kościuszki”. W 1937 został członkiem Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, działał w placówce nr 100 Lotnej i patronował akcjom zbierania funduszy na Fundusz Inwalidzki im. I.J. Paderewskiego. Po uderzeniu Niemiec na Polskę w 1939 r. zorganizował koncert charytatywny, z którego dochód przeznaczony był na pomoc Polsce[2][3][4]. W czasie wojny opiekował się Polakami przebywającymi na terenie USA oraz spotykał się z polskimi władzami. Będąc w Anglii nawiązał również kontakty z polskim Dywizjonem 303, który kontynuował tradycje Eskadry Kościuszkowskiej. Wizytował Dywizjon 303 14 marca 1941 roku[5]. W późniejszym okresie wielokrotnie przesyłał Dywizjonowi gratulacje i okolicznościowe życzenia[6]. Po wojnie utrzymywał natomiast kontakty z polskimi lotnikami, którzy wyemigrowali do USA.

Zmarł na chorobę nowotworową 21 kwietnia 1973 w San Diego, w Kalifornii.

Uznanie

Kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari (z rąk marsz. Józefa Piłsudskiego po powrocie z niewoli), Krzyża Walecznych, Polowej Odznaki Pilota, Legii Zasługi, Purpurowego Serca, Medalu Sił Lądowych za Wybitną Służbę oraz amerykańskiego Distinguished Service Cross, którego nie przyjął ze względów honorowych[7]. W 1966 Cooper został uhonorowany za zasługi dla Polski przez Rząd Polski na emigracji Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

Losami Coopera inspirowany był niemy film Gwiaździsta eskadra w reż. Leonarda Buczkowskiego z 1930, w którym znajduje się też wątek o miłości amerykańskiego żołnierza do polskiej dziewczyny.

W 2008 imieniem Coopera nazwana została ulica w warszawskiej dzielnicy Bemowo[8], a 27 marca 2018 rondo w Rzeszowie.

Jego wizerunek widnieje na stateczniku pionowym myśliwca MiG-29 nr taktyczny 105 z 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim[9]. Wizerunek został naniesiony w ramach projektu „Kosynierzy Warszawy” zorganizowanego przez Fundację Historyczną Lotnictwa Polskiego[10].

Przypisy

  1. Data zestrzelenia Coopera 13 lipca według szczegółowej historii działań 7. Eskadry T.J. Kopańskiego (7 Eskadra…, s.56). Niektóre publikacje podają za przedwojenną Księgą ku czci poległych lotników datę 26 lipca.
  2. Mariusz Patelski, Patelski: gen. Rozwadowski i kpt. Cooper. Amerykańscy sojusznicy w wojnie polsko-bolszewickiej [online], Niezależna Gazeta Obywatelska, 15 sierpnia 2012 [dostęp 2022-03-15].
  3. Piotr Milczanowski, Historia Meriana C. Coopera i 7. Eskadry Myśliwskiej [online], Instytut Pamięci Narodowej - Kraków [dostęp 2022-03-15].
  4. Adam Starzynski, Merian C. Cooper, creator of King Kong and one of the fathers of the Polish Air Force [online], Poland Daily, 5 listopada 2018 [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  5. Węgrzecki 1968 ↓, s. 111-113.
  6. Węgrzecki 1968 ↓, s. 204-205, 280-281.
  7. Cooper, Merian Caldwell - TracesOfWar.com [online], www.tracesofwar.com [dostęp 2022-05-28].
  8. Katalog ulic i placów m.st. Warszawy. [dostęp 2017-07-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-16)].
  9. Tomasz Gackowski: Kolejny wizerunek bohatera spod znaku kosynierów. 23blt.wp.mil.pl, 4 lipca 2013. [dostęp 2014-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-01)].
  10. Paulina Glińska, Magdalena Kowalska-Sendek: Historią malowane. polska-zbrojna.pl (Wojskowy Instytut Wydawniczy), 2014-11-27. [dostęp 2014-09-01].

Bibliografia

Linki zewnętrzne