Martini – jeden z klasycznych koktajli alkoholowych, skomponowany z ginu i wytrawnego wermutu, znajdujący się na oficjalnej liście koktajli IBA (International Bartenders Association)^[1][2].

Geneza tego koktajlu i nazwy martini nie jest jednoznacznie ustalona. Słowo Martini pojawiło się w przemyśle alkoholowym już w roku 1863, jako nazwisko i nazwa wermutu. W okolicy Turynu we Włoszech, w 1840 została założona rozlewnia wermutu Distilleria Nazionale di Spirito di Vino, która w 1863 zmieniła nazwę na Martini, Sola & Cia, a od 1879 firma stała się znana jako Martini & Rossi^[3]. Od 1863 produkuje wermut Martini Rosso, eksportowany od 1867 m.in. do Nowego Jorku. Stworzenie drinka martini mogło spopularyzować zainteresowanie tym wermutem^[4].

Po raz pierwszy przepisy na temat sporządzania koktajli z napojów alkoholowych zostały opublikowane w przewodniku dla barmanów Jerry'ego Thomasa Jak mieszać drinki lub Towarzysz Bon Vivanta, stanowiącym dodatek do wydanego w Nowym Jorku w 1862 Podręcznika wytwarzania nalewek, likierów, fantazyjnych syropów itp. autorstwa Christiana Schultza^[5]. W drugiej edycji przewodnika, zatytułowanego Jerry Thomas Bartenders Guide 1887 Reprint, ze wstępem napisanym przez Rossa Boltona, znalazły się nie uwzględnione w wydaniu pierwszym kolejne receptury, a wśród nich koktajl martinez. W opisie tego dzieła znajduje się stwierdzenie, iż martinez jest prekursorem koktajlu martini^[5]. Martinez to miasto w Stanach Zjednoczonych, w stanie Kalifornia, stolica hrabstwa Contra Costa^[6].

Istnieje też nieudokumentowana wersja genezy tego koktajlu, przypisująca autorstwo martini barmanowi o nazwisku Martini di Arma di Taggia, w nieustalonym dokładnie roku w okresie 1904 -1915, zatrudnionemu w hotelu Knickerbocker w Nowym Jorku^[4][6].

Francuscy miksolodzy^[7] twierdzą, iż koktajl martini nie może kojarzyć się z firmą Martini & Rossi i jej wermutem, ponieważ w jego pierwotnym składzie nie znajdował się wermut Martini Rosso, lecz francuski wermut Noilly Prat, a nazwa martini to męska forma napoju marguerite^[8].

Koktajl martini zwiększył swoją popularność w 1933, kiedy zatwierdzając przepisy uchylające prohibicję w Stanach Zjednoczonych, prezydent Franklin Delano Roosevelt, wypowiedział słynne zdanie „myślę, że to dobra pora na piwo”, a według niepotwierdzonych oficjalnie informacji, jednocześnie uczcił to wydarzenie wznosząc toast swoim ulubionym koktajlem dirty martini^[1][9].

Oryginalne martini miało smak słodki^[6]. W latach 50. XX w. uległo znacznej transformacji. Nabrało charakteru wytrawnego i osiągnęło proporcje uważane obecnie za wyjściowe – gin/wermut: 8:1^[6]. Klasyczne Martini jest mieszane^[4], składa się z ginu i wytrawnego wermutu^[2]. Cechą tego koktajlu jest klarowność i przejrzystość.

Przy jego przygotowaniu decydujące znaczenie mają: dbałość o właściwe proporcje oraz odpowiednia temperatura alkoholi. Martini musi być maksymalnie schłodzone^[6]. Dekoracją jest nieparzysta liczba oliwek. Serwuje się go w dedykowanym dla tego drinka kieliszku (martinówka^[10]) o niskiej, szerokiej czaszy i średniej długości nóżce^[4].

Proces mieszania koktajlu z kostkami lodu w szejkerze lub w szklance barmańskiej, wymaga więcej czasu niż wstrząsanie^[6]. Wstrząsanie powoduje lepsze ochłodzenie napoju, jednak doprowadza do silniejszego rozcieńczenia składników^[4]. Napój do ochłodzonego kieliszka koktajlowego wlewa się przez sitko barmańskie^[11].

Wśród wielu wersji martini można wyróżnić: dry martini, astoria, cajun martini, dirty martini, extra dry martini, fino martini, gibson, knickerbocker martini, montgomery martini, naked martini, dukes martini^[12], saketini, silver bullet martini i inne^[6].

Zamiast wermutu wytrawnego mieszany jest wermut słodki (lub wcale się go nie dodaje), wódkę, szkocką whisky, sake i inne alkohole. Płyny są wlewane w innych proporcjach niż w pierwotnych. Do smaku i dekoracji stosowane jest wiele dodatków, jak: oliwki w różnej (nie tylko nieparzystej) liczbie, marynowane cebulki, zalewa z zielonych oliwek, angostura bitter, gin infuzowany papryczkami jalapeńo, wytrawne sherry w miejsce wermutu^[6].

W koktajlu vesper martini gin zastąpiony jest wódką^[11], zmieszaną w innych proporcjach niż w klasycznym martini. Wzbogacony jest likierem lillet w stosunku: trzy miarki ginu, jedna miarka wódki, połowa miarki likieru. Nie miesza się go, lecz wstrząsa. Zamiast oliwki, ozdabia go spiralka ze skórki cytrynowej^[13].

Ta kompozycja jest autorskim pomysłem angielskiego pisarza Iana Fleminga, twórcy postaci i przygód agenta 007 Jamesa Bonda^[14]. Książkowy Bond nazwał tego drinka vesper martini na cześć swojej dziewczyny Vesper Lynd. W kilku ekranizacjach cyklu powieści, bohater sączy koktajl bez likieru^[4]. Jednak zawsze „wstrząśnięte, nie mieszane” (shaken, not stirred)^[8]. Powiedzenie to zostało uhonorowane przez Amerykański Instytut Filmowy, jako jeden z najlepszych cytatów filmowych ostatnich stu lat^[13][14].