Marka polska
 Banknot półmarkowy z 1916 roku | |
| Symbol |
mkp. |
|---|---|
| Państwo | |
| Bank centralny | |
| Podział |
1 marka = 100 fenigów |
| Banknoty |
½, 1, 2, 5, 20, 50, 100, 500, 1000, 5000, 10 000, 50 000, 100 000, 250 000, 500 000, 1 000 000, 5 000 000, 10 000 000 mkp |
| Monety |
1, 5, 10, 20 f |
Marka polska – waluta obowiązująca od 9 grudnia 1916 roku[1] na okupowanych przez Cesarstwo Niemieckie terenach Królestwa Polskiego, a następnie – obowiązująca w Rzeczypospolitej Polskiej. W wyniku reformy pieniężnej z 29 kwietnia 1924 roku marka polska została zastąpiona przez polskiego złotego. 1 marka polska odpowiadała 100 fenigom.
Znaki pieniężne
Monety
- obiegowe (żelazne):
- 1 fenig (1918)
- 5 fenigów (1917–1918)
- 10 fenigów (1917–1918)
- 20 fenigów (1917–1918)
- próbne:
Banknoty
- emisji 9 grudnia 1916:
- ½ mkp
- 1 mkp
- 2 mkp
- 5 mkp
- 10 mkp
- 20 mkp
- 50 mkp
- 100 mkp
- 1000 mkp
- emisji 15 stycznia 1919
- 500 mkp
- emisji 15 lutego 1919
- 100 mkp
- emisji 17 maja 1919
- 1 mkp
- 5 mkp
- 20 mkp
- 1000 mkp
- emisji 23 sierpnia 1919
- 1 mkp
- 5 mkp
- 10 mkp
- 20 mkp
- 100 mkp
- 500 mkp
- 1000 mkp
- emisji 7 lutego 1920
- ½ mkp
- 5000 mkp
- emisji 11 marca 1922
- 10 000 mkp
- emisji 10 października 1922
- 50 000 mkp
- emisji 25 kwietnia 1923
- 250 000 mkp
- emisji 30 sierpnia 1923
- 100 000 mkp
- 500 000 mkp
- 1 000 000 mkp
- emisji 20 listopada 1923
- 5 000 000 mkp
- 10 000 000 mkp
Waluta okupacyjna
Podczas I wojny światowej (w 1915[2]) część Królestwa Kongresowego została zajęta przez armię niemiecką i austriacką (Królestwo Polskie [1917–1918]). Wprowadzono nowe waluty: markę niemiecką (okupowane tereny niemieckie) i koronę austriacką (tereny austriackie)[3].
Później Niemcy doszli do wniosku, że zabieganie o względy Polaków może się im opłacić. Objawem tego było wprowadzenie marki polskiej z wielkim Orłem Białym na awersie. Było to jego pierwsze oficjalne urzędowe zastosowanie od upadku powstania listopadowego. Waluta została wprowadzona rozporządzeniem Hansa Hartwig von Beselera, generał-gubernatora warszawskiego, z dnia 9 grudnia 1916 roku[4]. W Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim marka polska była emitowana przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową (PKKP) i od 26 kwietnia 1917 roku stanowiła jedyny prawny środek płatniczy na tym obszarze[5][1][3] (kurs wymiany – 1:1 marek niemieckich)[6][2].
W niepodległej Polsce
11 listopada 1918 (II Rzeczpospolita) PKKP przeszła w ręce polskie[3][7].
Marka polska stała się prawnym środkiem płatniczym na terenie całej Polski dopiero ustawą z 15 stycznia 1920 roku[8].
PKKP wydała też tzw. przekazy o nominałach 50 000 000 i 100 000 000 mkp, datowane na 20 listopada 1923 roku.
Planowano także emisję monet: w 1922 wybito pierwszą monetę próbną według projektu Wasiewicza o wartości 100 marek, z orłem państwowym na awersie i z głową marszałka Piłsudskiego na rewersie, w 1923 próbną monetę 50-markową według projektu Konstantego Laszczki, z orłem państwowym na awersie i z popiersiem dziewczyny zwróconej w lewo, ze snopkiem zboża na prawym ramieniu. W związku z wymianą pieniędzy projekty nie zostały zrealizowane.
W 1924 roku marki polskie zostały wymienione na złote po kursie 1 złoty = 1 800 000 mkp.
Banknoty PKKP w walucie markowej, już po reformie walutowej, zostały użyte do produkcji tzw. biletów zdawkowych. Banknoty markowe o nominałach 500 000 mkp oraz 10 000 000 mkp były przecinane na pół, a następnie na owych połówkach nadrukowywano nową wartość (odpowiednio 1 grosz i 5 groszy). Na markach polskich widnieje następująca klauzula prawna: „Kto podrabia lub fałszuje bilety Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, albo puszcza w obieg lub usiłuje puścić w obieg podrobione lub fałszowane bilety podlega karze ciężkiego więzienia”. Mają także niezbyt widoczne, małe znaki wodne (siatkę przez całą powierzchnię banknotu).
Zobacz też
- marka poznańska
- banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (1916–1917)
- banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (1919–1923)
- przekazy Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej
Przypisy
- ↑ a b Emisja pieniądza od kwietnia 1917.
- Mirosław Krajewski, Historia gospodarcza Polski do 1989 roku: zarys problematyki, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, 2000, s. 289–290, ISBN 978-83-911136-0-8 [dostęp 2019-01-29].
- Andrzej Jezierski, Historia gospodarcza Polski, Key Text, 2010, s. 227, ISBN 978-83-87251-71-0 [dostęp 2019-01-29].
- Instytut Historii (Polska Akademia Nauk), Najnowsze dzieje Polski: materiały i studia z okresu 1914-1939, t. 10, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 40, ISSN 0077-2674 [dostęp 2019-01-29].
- ↑ a b Jezierski 2010 ↓, s. 272.
- ↑ a b c 1.2. Zasługi Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (PKKP) w niepodległym państwie polskim, [w:] Ewa Myślak, Narodowy Bank Polski w systemie ustrojowym Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo UJ, 20 września 2013, s. 22–25, ISBN 978-83-233-8898-2 [dostęp 2019-01-29].
- ↑ Verordnungsblatt für das General-Gouvernement Warschau 1916 nr 57 (13 XII) Omówienie: Krzysztof Skubiszewski, Odpowiedzialność międzynarodowa za pieniądz okupacyjny s. 71.
- ↑ Henryk Cywiński: Dziesięć wieków pieniądza polskiego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1987, s. 177–205. ISBN 83-205-3413-5.
- ↑ Witold Głowacki: PIENIĄDZ I PAŃSTWO. gs24.pl, 27 sierpnia 2015 13:59. [dostęp 2019-01-30].
- ↑ Najnowsze dzieje Polski: Materiały i studia z okresu 1914-1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966, s. 44 [dostęp 2019-01-29].
- ↑ Ustawa z dnia 15 stycznia 1920 r. w przedmiocie ustanowienia marki polskiej prawnym środkiem płatniczym na całym obszarze Rzeczypospolitej (Dz.U. z 1920 r. nr 5, poz. 26).
Bibliografia
- Tadeusz Kałkowski: Tysiąc lat monety polskiej. Kraków: 1981.
- Henryk Cywiński: Dziesięć wieków pieniądza polskiego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1987, s. 177–205. ISBN 83-205-3413-5.