Marian Walczak

Data i miejsce urodzenia	25 października 1923 Biniew
Data i miejsce śmierci	29 marca 2020 Warszawa
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia pedagogiki
Alma Mater	Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Poznaniu
Doktorat	1970 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Habilitacja	1978 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Profesura	1989
nauczyciel akademicki
uczelnia	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uczelnia Warszawska, Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi (i inne)
Odznaczenia

Marian Wojciech Walczak (ur. 25 października 1923 w Biniewie, zm. 29 marca 2020 w Warszawie^[1]) – polski pedagog, profesor nauk humanistycznych, poseł na Sejm PRL IV i V kadencji (1965–1972), w latach 1964–1972 prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego, członek Polskiej Akademii Nauk (dyrektor generalny w okresie 1972–1984).

Urodził się w Biniewie – wielkopolskiej wsi w powiecie ostrowskim^[2]. Matka Katarzyna z domu Skowronek, ojciec Wojciech – rolnik, powstaniec wielkopolski, długoletni wójt gminy Biniew.

Podczas okupacji niemieckiej pracował jako robotnik w powiecie ostrowskim, tam też w latach 1941–1945 był żołnierzem Związku Walki Zbrojnej oraz Armii Krajowej (pseudonim okupacyjny „Piotr Wildecki”)^[2]. Zatrudnienie w skupie niektórych płodów rolnych pozwalało na swobodne poruszanie się w obrębie kilku gmin, co było przydatne dla organizacji. Równocześnie z przynależnością do ZWZ-AK prowadził tajne nauczanie dla około dziesięciorga dzieci w zakresie szkoły powszechnej w rodzinnym Biniewie^[2].

Wraz z zakończeniem wojny kontynuował pracę nauczycielską w publicznych szkołach powszechnych i w Państwowym Zakładzie Kształcenia Administracyjno-Handlowego w Poznaniu^[2]. W 1946 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, z którą w 1948 przystąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[3]. Od 1951, po ukończeniu studiów z pedagogiki w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Poznaniu^[4], wykonywał czynności wizytatora, a od 1952 pełnił funkcję dyrektora Technikum Ekonomicznego w Poznaniu. W latach 1959–1964, obok pracy zawodowej, działał społecznie w samorządzie i ruchu nauczycielskim, m.in. pełnił funkcję prezesa zarządu Okręgu Wielkopolskiego Związku Nauczycielstwa Polskiego^[2].

W latach 1964–1972 pełnił przez dwie kadencje funkcję prezesa Zarządu Głównego ZNP w Warszawie^[2]. Jako prezes ZNP uczestniczył w pracach Komitetu Administracyjnego FISE, Komitetu Wykonawczego Światowej Federacji Pracowników Nauki oraz Krajowego Komitetu UNESCO^[2]. Jednocześnie funkcjonował w aparacie PZPR, jako członek Centralnej Komisji Rewizyjnej (1964–1968) oraz Komitetu Centralnego (1968–1971). Był delegatem na IV i V Zjazd partii. Także od 1964 do 1971 zasiadał w prezydium Centralnej Rady Związków Zawodowych^[3].

Przez wiele lat był członkiem Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk, Rady Głównej Przyjaciół Harcerstwa oraz Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Równocześnie był posłem na Sejm PRL IV i V kadencji (1965–1972) oraz wiceprzewodniczącym sejmowej Komisji Oświaty i Nauki. Od 1972 do 1984 był dyrektorem generalnym Polskiej Akademii Nauk. Równocześnie z pracą w PAN społecznie kierował Pracownią Warszawską poznańskiego Instytutu Zachodniego jako docent i profesor w tymże Instytucie oraz okresowo w Instytucie Badań Edukacyjnych w Warszawie^[4].

W pracy badawczej zajmował się historią oświaty, wychowania i zawodu nauczycielskiego, edukacją Polaków w latach 1939–1945, sprawami organizacji oświaty i nauki^[2]. Tej problematyce poświęcił dwadzieścia książek i liczne artykuły naukowe^[2]. Stopień doktora i doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki uzyskał w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a tytuł profesora nauk humanistycznych w Polskiej Akademii Nauk (w 1989^[4])^[2]. W latach 1998–2014 wykładał w Wyższej Szkole Społeczno-Ekonomicznej w Warszawie, Mazowieckiej Wyższej Szkole Humanistyczno-Pedagogicznej w Łowiczu oraz w Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej Curie. Był też wykładowcą Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi^[4].

Społecznie pełnił funkcję sekretarza generalnego Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego^[4] oraz redaktora naczelnego „Przeglądu Historyczno-Oświatowego”^[2]. Ponadto był członkiem redakcji „Forum Oświatowego”^[2].

• Szkolnictwo wyższe i nauka polska w latach wojny i okupacji (wyd. 1978, Zakład Narodowy im. Ossolińskich)
• Straty osobowe środowiska nauczycielskiego w okresie wojny i okupacji hitlerowskiej (wyd. 1984)
• Ludzie nauki i nauczycieli polscy podczas II wojny światowej. Księga strat osobowych (wyd. 1995, ISBN 83-86148-23-3)
• Szkolnictwo polskie po drugiej wojnie światowej (1944–1956) (wyd. 2005, wraz ze Stanisławem Mauersbergiem, ISBN 83-7204-441-4)

Został odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym (1954)^[5] i Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz Orderem Sztandaru Pracy II klasy, odznaką tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”, Brązowym, Srebrnym i Złotym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”, Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, Krzyżem Armii Krajowej, Odznaką Honorową Miasta Poznania i Odznaką Honorową Miasta Krakowa oraz patentem i odznaką „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny”^[2].

Był członkiem Światowego Związku Żołnierzy AK^[2].

• Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 1402

• Marian Walczak – archiwalna strona prywatna. walczak.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-28)].