Marian Szczyrbuła
| |
| Data i miejsce urodzenia |
10 października 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1942 |
| Zawód, zajęcie |
Artysta malarz, nauczyciel rysunku |
| Narodowość |
Polska |
Marian Szczyrbuła (ur. 10 października 1899 w Krakowie, zm. 1942 w Tobolsku) – polski malarz, przedstawiciel formizmu[1] i koloryzmu[2].
Życiorys
W latach 1916–1921 odbywał studia artystyczne w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Józefa Mehoffera i Wojciecha Weissa. Jeszcze w czasie studiów związał się z ruchem futurystycznym w Krakowie, nawiązując przyjaźnie z Brunonem Jasieńskim i Stanisławem Młodożeńcem. W latach 1922–1924 był nauczycielem rysunków w seminarium nauczycielskim w Tarnopolu. Po uzyskaniu stypendium państwowego, we wrześniu 1924 wyjechał do Paryża z grupą malarzy zwaną „komitetem paryskim”[2]. Po powrocie w 1925 roku dostał posadę nauczycielską w Stryju, gdzie pracował do 1930 roku. Po rocznym kursie robót ręcznych w Warszawie początkowo jeden rok pracował w Wilnie, a potem został przeniesiony do Wilejki. W 1935 roku został nauczycielem gimnazjum w Dziśnie. Zajmując się pracą nauczycielską na prowincji, utrzymywał nadal kontakty z kolegami z Akademii i brał udział w wystawach. Po zajęciu we wrześniu 1939 roku wschodnich terenów Polski przez ZSRR, uczył rysunku w powstałej w Dziśnie szkole białoruskiej.
Wiosną 1941 roku został aresztowany przez władze ZSRR i, wraz z innymi przedstawicielami miejscowej inteligencji polskiej, deportowany do Tobolska za Uralem. Tam zmarł zimą 1941/1942. Według relacji ocalałych, jego zamarznięte ciało znaleziono na ulicy. Tablica upamiętniająca Mariana Szczyrbułę jest umieszczona na grobowcu rodzinnym Szczyrbułów na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Twórczość
Przed wojną najwięcej wystawiał z krakowską grupą „Zwornik”[3][4] w Krakowie i Lwowie, a do 1939 roku wysyłał swoje obrazy na doroczne wystawy Instytutu Propagandy Sztuki w Warszawie. Prezentował na nich obrazy, których tematem były pejzaże i architektura okolic Stryja, Borysławia, Drohobycza oraz Wileńszczyzny. Większość obrazów z okresu dziśnieńskiego najprawdopodobniej spaliła się w 1944 roku. Malował również portrety i autoportrety. Budował swoje obrazy z plam barwnych rzucanych na płótno to silniejszymi, to słabszymi, różnokierunkowymi uderzeniami pędzla. Koloryt jego prac był zazwyczaj ciemny, niepozbawiony niekiedy ostrzejszych dysonansów barwnych, forma zaś w dużym stopniu uogólniona, jak przystało na dawniejszego zwolennika formizmu, a późniejszego kolorystę.
Obrazy Mariana Szczyrbuły wystawiane były po wojnie na różnych wystawach tematycznych, jak np. Ekspresjonizm w sztucę Polskiej[5], Formiści[6], Kapiści[7] oraz na poświęconych mu wystawach pośmiertnych[8].
Obrazy malarza znajdują się między innymi w Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Narodowym w Krakowie, Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Narodowym w Kielcach, Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku.
Przypisy
- ↑ Piotr Łukaszewicz, Jerzy Malinowski. Ekspresjonizm w sztuce polskiej. „Sztuka”. Nr 1, 1981. [dostęp 2021-06-19].
- ↑ a b Urszula Król: Kapiści. heritage.bnf.fr. [dostęp 2021-06-19].
- ↑ Inga Domurat: Wystawa prac artystów zrzeszenia "Zwornik" w Krakowie. dzieje.pl. [dostęp 2021-06-19]. (pol.).
- ↑ Urszula Kozakowska=Zaucha: Zrzeszenie Artystów Plastyków "Zwornik". Culture.pl, 2012. [dostęp 2021-06-19]. (pol.).
- ↑ Piotr Łukaszewicz, Jerzy Malinowski: Ekspresjonizm w sztuce polskiej. Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 1980.
- ↑ Irena Jakimowicz: Formiści. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 1989.
- ↑ Kapiści. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 1977.
- ↑ Pośmiertna wystawa Mariana Szczyrbuły. Kraków: Związek Polskich Artystów Plastyków – Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, 1962.
Bibliografia
- Agnieszka Sobór-Żulichowska, Marian Szczyrbuła – Formista i kolorysta, Praca magisterska pod kierunkiem Tomasza Gryglewicza, Instytut Historii Sztuki, Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, 1998.
- Joanna Pollakówna, Wanda M. Rudzińska: Malarstwo polskie między wojnami 1918–1939. Warszawa: 1982.