Zobacz też: inne Marie Teresy.

Maria Teresa Austriaczka

Maria Teresa, 1680
Księżna Asturii
Okres	od 9 października 1646 do 28 grudnia 1657
Poprzednik	Baltazar Karol Habsburg
Następca	Filip Prospero Habsburg
Królowa Francji
Okres	od 9 czerwca 1660 do 30 lipca 1683
Jako żona	Ludwik XIV
Poprzedniczka	Anna Austriaczka
Następczyni	Maria Karolina Leszczyńska
Dane biograficzne
Dynastia	Habsburgowie
Data i miejsce urodzenia	10 września 1638 Escorial
Data i miejsce śmierci	30 lipca 1683 Wersal
Ojciec	Filip IV Habsburg
Matka	Elżbieta Burbon
Mąż	Ludwik XIV
Dzieci	Ludwik Burbon Anna Elżbieta Burbon Maria Anna Maria Teresa Burbon Filip Karol Burbon Ludwik Franciszek Burbon
Multimedia w Wikimedia Commons

Maria Teresa Austriaczka, Maria Teresa austriacka^[1] (fr. Marie Thérèse d’Autriche), (ur. 10 września 1638, Eskurial, zm. 30 lipca 1683, Wersal) – królowa Francji jako pierwsza żona króla Ludwika XIV.

Urodziła się jako najmłodsze – ósme dziecko Filipa IV, króla Hiszpanii, i jego pierwszej żony Elżbiety Burbon, córki króla Francji i Nawarry – Henryka IV. Z ośmiorga dzieci przeżył tylko jej brat infant Baltazar Karol i właśnie ona.

W wieku 6 lat straciła matkę (1644). W wieku 8 lat, po śmierci starszego brata i następcy tronu Baltazara Karola (1646), została jedyną dziedziczką imperium hiszpańskiego, a nawet formalnie została mianowana księżną Asturii i tym samym oficjalną następczynią tronu (1655).

Maria Teresa była jedną z najatrakcyjniejszych partii w kręgach ówczesnych rodzin panujących. Rywalizacja o jej rękę toczyła się między dworem francuskim a cesarskim. W grę wchodziło trzech kandydatów; jej kuzyn król Francji – Ludwik XIV lub synowie cesarza Ferdynanda III – Ferdynand IV, król Czech i Węgier lub arcyksiążę Leopold I, późniejszy cesarz Leopold I. Początkowo, z powodu jej pozycji w linii dziedzicznej Habsburgów hiszpańskich, monarchia hiszpańska nie zezwalała jej na małżeństwo z Ludwikiem XIV, a skłaniała się do mariażu z jej bliskim kuzynem Ferdynandem IV Habsburgiem, ten jednak zmarł przedwcześnie w 1654.

Narodziny jej przyrodniego brata infanta Filipa Prospera w 1657 roku pozwoliły jej ojcu Filipowi IV na wznowienie negocjacji matrymonialnych z Francją (1658–1659). Maria Teresa utraciła tytuł księżnej Asturii i oficjalnej następczyni tronu, oraz zrzekła się praw do Korony Hiszpanii i 9 czerwca 1660 poślubiła króla Francji – Ludwika XIV. Filip IV i cały jego dwór towarzyszyli jej do wyspy Faisans – to tam po raz pierwszy spotkała swojego męża, i jego matkę, Annę Austriacką, która ją szczerze pokochała i wyruszyła z nim do Paryża. Małżeństwo przypieczętowało pokój pirenejski.

We Francji Marię Teresę nazywano Austriaczką ze względu na pochodzenie z Domu Habsburskiego – mimo że była księżniczką hiszpańską (podobnie jak jej teściowa – ciotka, również królowa Francji – Anna Austriaczka). Maria Teresa miała charakterystyczną wargę habsburską – wynik ciągłego zawierania małżeństw wewnątrz jednego rodu, ale w przeciwieństwie do swojego przyrodniego brata – Karola II nie była upośledzona umysłowo. Jako królowa Francji nigdy do końca nie nauczyła się mówić po francusku. Mieszała i używała wymiennie język francuski i hiszpański, w którym porozumiewała się z teściową Anną Austriaczką, będącą jednocześnie jej ciotką.

Hiszpanka była osobą bardzo delikatną, pobożną, cnotliwą i nieśmiałą, co później niekorzystnie wpłynęło na jej małżeństwo z Ludwikiem. Była także obsesyjnie zazdrosna o swojego męża, gdy ten zabawiał się z metresami, i wcale tego nie ukrywała.

Pierwsze lata spędzone na dworze francuskim (1660–1666) Marii Teresie ułatwiła obecność przychylnej jej teściowej. Anna Austriaczka otoczyła ją opieką i wsparciem na dworze pełnym intryg. Po urodzeniu w 1661 zdrowego następcy tronu zwanego – Wielkim Delfinem pozycja Marii Teresy została ugruntowana, jako że spełniła główne zadanie przeznaczone królowej – wydanie na świat męskiego potomka.

Maria Teresa większość czasu spędzała na modlitwie i pielgrzymowaniu ze swoją teściową. Gry karciane były jej pasją, zresztą dość kosztowną, gdyż często przegrywała olbrzymie sumy pieniędzy. Nie lubiła czytać książek. Wylansowała natomiast wśród arystokracji wersalskiej modny ceremoniał picia gorącej czekolady, którą namiętnie uwielbiała. Zwyczaj ten z czasem przyjął się szybko wśród zamożniejszych warstw na terenie całej Francji.

Nie interesowała ją polityka, choć doskonale zdawała sobie sprawę, że ma prawo do dziedzictwa hiszpańskiego. W tym przekonaniu utrzymywał ją jej mąż Ludwik XIV, który konsekwentnie podtrzymywał jej prawa sukcesyjne poprzez udział w wojnie dewolucyjnej o Niderlandy Hiszpańskie w latach 1667–1668, i już po jej śmierci w wojnie o sukcesję hiszpańską w latach 1700–1714 walcząc o tron hiszpański dla ich wnuka – Filipa, księcia Andegawenii. Trzykrotnie; w latach 1667, 1672 i 1678, podczas zagranicznych kampanii wojennych swojego męża, Maria Teresa miała okazję odegrać ważną rolę we Francji – była wtedy regentką królestwa Francji i Nawarry.

Ludwik XIV był wierny Marii Teresie zaledwie przez rok. Potem miał wiele kochanek, które często zmieniał. Maria Teresa nie była królową, która biernie przyglądała się temu, co dzieje się wokół niej. Przez pierwsze lata utrzymywała sieć własnych agentów na dworze, którzy donosili jej między innymi o kolejnych kochankach jej męża. Była dobrze poinformowana, choć otoczenie starało się zatajać przed nią kolejne romanse króla i jako ostatnia na dworze dowiadywała się o nowej kochance swojego męża. Niepogodzona z takim obrotem wydarzeń aktywnie i konsekwentnie starała się utrudniać życie metresom, szczególnie znienawidzonej Ludwice de La Vallière i Françoise Athénaïs de Rochechouart, wykorzystując prerogatywy etykiety dworskiej przynależne królowej. W pierwszych latach małżeństwa potrafiła okazywać i ostentacyjnie gniewać się na swojego męża, co Ludwika XIV niezmiernie irytowało i pogarszało stosunki między małżonkami. Do 1666 arbitrem godzącym małżonków i łagodzącym incydenty była Anna Austriaczka, która wspierała synową w walce z metresami. Z czasem, po śmierci teściowej, osamotniona królowa pogodziła się z sytuacją i stworzyła w swoim otoczeniu minidwór hiszpański – na modłę Eskurialu. Prócz dam dworu otaczała się psami i karłami, które dotrzymywały jej towarzystwa.

Maria Teresa i Ludwik XIV mieli sześcioro dzieci:

• Ludwik, Wielki Defin (1 listopada 1661–14 kwietnia 1711)
• Anna Elżbieta (18 listopada–30 grudnia 1662)
• Maria Anna (16 listopada–26 grudnia 1664)
• Maria Teresa, Mała Dama (2 stycznia 1667–1 marca 1672)
• Filip Karol (5 sierpnia 1668–10 lipca 1671)
• Ludwik Franciszek (14 czerwca–4 listopada 1672)

Na skutek kolejnych ciąż Maria Teresa ciągle tyła, a po śmierci swoich kolejnych potomków popadała w coraz większą depresję. Otaczała się karłami i jadła ulubioną czekoladę. Zmarła w niewyjaśnionych okolicznościach. Możliwe, że została otruta, ale mogła też umrzeć na raka. Jej śmierć szczerze zasmuciła jej męża, który miał powiedzieć, że umierając Maria Teresa po raz pierwszy sprawiła mu przykrość.

Z sześciorga dzieci wieku dorosłego dożył jedynie Wielki Delfin, ale i on nie przeżył swojego ojca i zmarł w 1711. Tron Francji przypadł ostatecznie młodszemu prawnukowi Marii Teresy – również Ludwikowi. Po śmierci Marii Teresy Ludwik zawarł związek morganatyczny z Markizą de Maintenon.