Maria Peszek

Maria Peszek (2017)
Imię i nazwisko	Maria Teresa[1] Peszek
Pseudonim	Mania, Maria Awaria
Data i miejsce urodzenia	9 września 1973 Wrocław
Gatunki	rock alternatywny, indie pop, shock rock
Zawód	piosenkarka, autorka tekstów, aktorka
Wydawnictwo	Kayax, Mystic Production, Warner Music Poland
Powiązania	Wojciech Waglewski, Emade, Andrzej Smolik
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Maria Teresa Peszek (ur. 9 września 1973 we Wrocławiu^[3]) – polska aktorka, piosenkarka i autorka tekstów piosenek.

Zadebiutowała w 1993 roku jako aktorka filmowa i teatralna. Występowała m.in. na scenie Teatru Juliusza Słowackiego w Krakowie, Teatru Studio i Teatru Narodowego w Warszawie. Ma na swoim koncie szereg kreacji filmowych, telewizyjnych i teatralnych, a także liczne role w spektaklach Teatru Telewizji.

W 2005 roku rozpoczęła karierę muzyczną, tworząc widowisko muzyczne i płytę Miasto mania. Trzy lata później nagrała album Maria Awaria. Obie płyty zostały bardzo pozytywnie przyjęte przez krytyków i publiczność, czyniąc z Peszek jedną z najpopularniejszych artystek polskiej sceny alternatywnej. W 2012 roku wydała trzeci album studyjny pt. Jezus Maria Peszek, który był kolejnym sukcesem zarówno artystycznym, jak i komercyjnym. Jej twórczość muzyczna charakteryzuje się kontrowersyjnymi tekstami i występami^[4][5].

Pochodzi z rodziny o tradycjach teatralnych – jej brat Błażej i ojciec Jan są aktorami. Sama jako aktorka zadebiutowała już w 1984 roku w serialu Rozalka Olaboga, gdzie wcieliła się w postać Aldzi Klos. Miała wówczas dziesięć lat. W tym samym roku pojawiła się na deskach krakowskiego Teatru Juliusza Słowackiego w spektaklu Wesele w reżyserii Mikołaja Grabowskiego.

W dzieciństwie mieszkała przy ul. Traktorowej na łódzkim Teofilowie, gdzie uczęszczała do szkoły podstawowej^[6]. W 1992 roku ukończyła I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie. W roku 1996 ukończyła krakowską Państwową Wyższą Szkołę Teatralną^[3]. Odbyła kursy śpiewu u sopranistki Elżbiety Towarnickiej, a następnie – u Elżbiety Zapendowskiej.

Jako aktorka zagrała ponownie w 1993 roku role teatralne i epizodycznie w filmie Lista Schindlera^[7]. 6 stycznia 1995 pojawiła się na scenie Teatru Juliusza Słowackiego w Krakowie w adaptacji sztuki Brunona Schulza Sanatorium pod Klepsydrą. Zagrała tam poczwórną rolę, a za scenariusz i reżyserię tego spektaklu odpowiedzialny był jej ojciec. Po zakończeniu studiów w 1996 roku wyjechała do Warszawy i zagrała w filmie Nocne graffiti Macieja Dutkiewicza. Związała się z Teatrem Studio w Warszawie. Tam wystąpiła w sztuce Don Juan Jerzego Grzegorzewskiego, z którym współpracowała także przy kolejnych spektaklach Teatru Narodowego – Noc listopadowa według Stanisława Wyspiańskiego (1997) i Ślub według Witolda Gombrowicza (1998). Kolejna sztuka, Kubuś P. z 1999 roku, nie zdobyła szczególnie dobrych opinii, lecz rola Marii Peszek została odebrana bardzo pozytywnie^[8]. W tym samym roku otrzymała nagrodę promocyjną im. Kazimierza Krzanowskiego na festiwalu Kontrapunkt za rolę w sztuce Bam^[9].

W 2000 roku na 21. Przeglądzie Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu otrzymała nagrodę publiczności. Wykonywała wówczas piosenkę „Jestem wiatrem, jestem burzą”. W tym samym roku wzięła udział w spektaklach Ogień w głowie Piotra Łazarkiewicza i Miłość na Madagaskarze Zbigniewa Brzozy. W latach 2000–2001 związana była z serialem Miasteczko. Zagrała też w filmie Wiedźmin oraz w jego serialowej wersji. W roku 2002 na sopockim festiwalu Dwa Teatry otrzymała nagrodę za rolę w spektaklu Ożenek w reżyserii Jerzego Stuhra^[10]. W 2002 roku wzięła udział w filmie Julia wraca do domu Agnieszki Holland i pracowała nad dubbingiem do polskiej wersji serialu anime Mistrzowie kaijudo. Pojawiła się w spektaklu Sytuacje rodzinne Piotra Łazarkiewicza i programie teatralnym Muzyka ze słowami Piotra Cieplaka. W 2003 roku zagrała w dwóch sztukach Zbigniewa Brzozy: Mewa i Bal pod Orłem. Wystąpiła także w filmie Ubu Król (reż. Piotr Szulkin). W 2004 roku zdobyła drugą już nagrodę na festiwalu Dwa Teatry, tym razem za kreację w sztuce Martwa królewna^[10].

W październiku 2005 nakładem wytwórni Kayax (której założycielką jest Kayah) ukazał się debiutancki album muzyczny Marii Peszek zatytułowany Miasto mania. Płyta została nagrana we współpracy z Wojciechem Waglewskim oraz jego synami – Fiszem i Emade. Była to zarazem ścieżka dźwiękowa multimedialnego przedstawienia pod tym samym tytułem, do którego scenariusz i większość tekstów napisała sama Maria Peszek. Artystka wyreżyserowała także to widowisko. Album osiągnął duży sukces, docierając do 6. miejsca na polskiej liście sprzedaży OLiS^[11], a wysoka sprzedaż przyniosła mu status platynowej płyty^[12].

Na początku 2006 roku płyta Miasto mania została wyróżniona Fryderykiem za „produkcję muzyczną roku”, a sama wokalistka otrzymała nagrodę w kategorii „nowa twarz fonografii”^[13]. Na Festiwalu Polskich Wideoklipów Yach Film jesienią 2006 nagrodzone zostały teledyski do dwóch pierwszych singli artystki: „Moje miasto” w kategorii „plastyczna aranżacja przestrzeni” oraz „Nie mam czasu na seks” za reżyserię i zdjęcia^[14]. W tym samym roku ukazał się kolejny singel, „Miły mój” oraz minialbum Mania siku, składający się z nagrań koncertowych i nowych utworów.

W styczniu 2007 został wydany singel i teledysk „W deszczu maleńkich żółtych kwiatów” zespołu Myslovitz, z gościnnym udziałem Marii Peszek. Artystka pojawiła się też w utworze „Hemoglobina” projektu L.U.C. & Rahim. Latem wystąpiła na koncercie TOPtrendy, zajmując siódmą lokatę w rankingu artystów, którzy w poprzednim roku sprzedali najwięcej płyt. Wykonała utwór „Piejo kury piejo” Grzegorza z Ciechowa i wiązankę kilku polskich przebojów.

19 września 2008 roku ukazała się druga płyta długogrająca Marii Peszek zatytułowana Maria Awaria. Był to album koncepcyjny, na którym artystka poruszyła temat seksu i cielesności. Płyta wzbudziła wiele kontrowersji, szczególnie wśród konserwatywnych środowisk prawicowych. Tabloid Fakt z oburzeniem skrytykował piosenkarkę za odniesienia do seksu i „drwinę z polskiego tańca ludowego” (kujawiaka)^[15]. Nasz Dziennik określił muzykę z albumu jako „obsceniczną i wulgarną”, a samą piosenkarkę potępił za „gardzenie tradycyjnymi wartościami”^[16]. Skandal wywołał też udział Peszek w programie Kuba Wojewódzki. Ze względu na przepełnione erotyką treści padające w rozmowie, telewizja TVN przesunęła godzinę emisji odcinka^[17]. Płyta Maria Awaria zebrała w większości przychylne opinie i spotkała się z sukcesem komercyjnym, docierając do pierwszego miejsca na liście sprzedaży w Polsce^[18]. W niecały tydzień od premiery album uzyskał status złotej płyty^[19] a już 17 października pokrył się platyną^[20].

W grudniu 2008 Peszek rozpoczęła prowadzenie własnej audycji radiowej Radio Maria w rozgłośni Roxy FM. Program zawierał dyskusje z gośćmi, rozmowy ze słuchaczami oraz, jak powiedziała sama artystka, „utwory dobierane emocjami, a nie konwencjami, modą, trendami”^[21]. 13 stycznia 2009 Maria Peszek została laureatką nagrody Paszport „Polityki” za album Maria Awaria w kategorii „muzyka popularna”^[22]. Była także nominowana do plebiscytu Polka Roku, organizowanego przez Gazetę Wyborczą^[23]. W kwietniu artystka zdobyła dwa Fryderyki w kategoriach „autor roku” oraz „album muzyki alternatywnej”^[24]. Latem wystąpiła na festiwalu TOPtrendy, jako druga na liście polskich wykonawców, którzy w poprzednim roku sprzedali najwięcej płyt. Zaprezentowała wówczas nowy singel, „Muchomory”. Album ostatecznie osiągnął nakład 55 tysięcy egzemplarzy^[25].

W maju 2010 aktorka wzięła udział w rozbieranej fotosesji w albumie fotograficznym Pierwsi w Polsce, który powstał w ramach kampanii antynowotworowej^[26]. Jesienią pojawiła się w reklamie banku Inteligo^[27]. W 2011 powstał film Pauza w reżyserii Dominiki Podczaskiej-Tchórzewskiej, z narracją Marii Seweryn, będący oficjalnym pożegnaniem z erą Marii Awarii. W tym samym roku Peszek nagrała piosenkę „Znajdziesz mnie znowu” do filmu Z miłości Anny Jadowskiej^[28].

We wrześniu 2012 roku udzieliła wywiadu tygodnikowi Polityka, w którym wyznała, że przez dłuższy czas chorowała na neurastenię^[29]. Wyznanie to zostało opacznie odebrane przez polskie społeczeństwo i sprowokowało ataki w stronę piosenkarki^[30]. W październiku, nakładem Mystic Production, wydała trzeci album pt. Jezus Maria Peszek, na którym poruszyła temat zmagania się z chorobą, a także religijności, polskości, patriotyzmu czy tradycyjnych ról społecznych^[31]. Utwór „Pan nie jest moim pasterzem” był wyraźną manifestacją jej ateizmu, który zadeklarowała również na łamach „Tygodnika Powszechnego”^[32]. Premierę albumu poprzedził singiel „Padam”, a następnie wydano teledysk „Ludzie psy”. Płyta spotkała się z pozytywnym odbiorem publiczności, debiutując na 1. miejscu listy sprzedaży w Polsce^[33] i utrzymując się na szczycie przez cztery tygodnie z rzędu. Nieco ponad miesiąc po premierze uzyskała certyfikat platynowej^[34]. Album zebrał także bardzo pozytywne recenzje^[35][36]. Część krytyków uznała go za najlepsze wydawnictwo w dorobku Peszek^[37][38], a przez niektórych został nawet obwołany jednym z najlepszych polskich albumów ostatnich lat^[39].

W maju 2013 Peszek została Kobietą Dekady Glamour^[40]. W czerwcu, dzięki wysokiej sprzedaży płyty Jezus Maria Peszek, po raz kolejny wystąpiła na festiwalu TOPtrendy, wykonując „Ludzie psy” oraz dwa kolejne single: „Sorry Polsko” i „Pan nie jest moim pasterzem”. W tym samym roku odrzuciła propozycję wzięcia udziału w trzeciej edycji programu The Voice of Poland na stanowisku trenera^[41], a w grudniu zakończono nadawanie jej autorskiej audycji Radio Maria^[42]. Album Jezus Maria Peszek promowała długa trasa koncertowa, w ramach której Peszek, poza Polską, występowała w Irlandii, Anglii i Czechach. W lutym 2014 wydała koncertowy album JEZUS is aLIVE, a 4 października 2015 roku zagrała ostatni koncert promujący album Jezus Maria Peszek^[43].

Jej kolejny album, zatytułowany Karabin, ukazał się 26 lutego 2016 nakładem wytwórni Warner Music Poland^[44]. Płytę poprzedził singel „Polska A B C i D”, który cieszył się popularnością i został jej pierwszym numerem 1 na Liście przebojów Trójki. W tym samym roku nakręcono też teledyski „Samotny tata”, z gościnnym udziałem Eryka Lubosa, oraz „Ej Maria”, sfilmowany w Kijowie. Płyta Karabin spotkała się z mieszanym odbiorem krytyków^[45][46], choć szybko uzyskała status złotej^[47]. Trasa koncertowa promująca krążek ponownie objęła występy w Polsce i za granicą. W 2017 roku wydała singel „Ophelia” promujący spektakl Hamlet w reżyserii jej brata Błażeja Peszka, wystawiany w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim. W 2019 pojawiła się gościnnie w tytułowym utworze z płyty Całkiem nowy człowiek Pata Jacoba^[48]. Na początku 2020 roku wyruszyła w trasę koncertową Sorry Polsko Super Tour.

Premiera piątej studyjnej płyty Marii Peszek, zatytułowanej Ave Maria, odbyła się 10 września 2021. Pierwszym singlem zostało nagranie „Virunga”, dedykowane polskiej społeczności LGBT, a jako następne single wydano utwór tytułowy i „J*bię to wszystko”. Tematycznie płyta poruszała m.in. takie tematy jak prawa kobiet i mniejszości seksualnych, a także molestowania seksualnego w Kościele katolickim w kolejnym singlu „Barbarka”. Płyta otrzymała głównie pozytywne recenzje i zadebiutowała na 1. miejscu listy OLiS.

Od 1993 pozostaje w nieformalnym związku z Edwardem^[49]. Jest ateistką^[50]. Wyraziła poparcie dla polityka Roberta Biedronia^[51].

 Osobny artykuł: Dyskografia Marii Peszek.

• Miasto mania (2005)
• Maria Awaria (2008)
• Jezus Maria Peszek (2012)
• Karabin (2016)
• Ave Maria (2021)

• 1996: Wyróżnienie na XIV Festiwalu Szkół Teatralnych w Łodzi^[52]
• 1999: II nagroda na XXXIX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych za rolę Simoninii w sztuce Słowa boże^[10]
• 1999: Nagroda Towarzystwa Przyjaciół Szczecina oraz nagroda promocyjna im. Kazimierza Krzanowskiego na XXXIV Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form „Kontrapunkt” za rolę Elżbiety Bam w sztuce Bam^[10]
• 2000: Nagroda publiczności na XXI Przeglądzie Piosenki Aktorskiej za interpretację piosenki „Jestem wiatrem, jestem burzą”
• 2002: Wyróżnienie aktorskie na festiwalu Dwa Teatry za rolę Agafii Tichonownej w sztuce Ożenek
• 2004: Nagroda aktorska na festiwalu Dwa Teatry za rolę Rimmy w sztuce Martwa królewna
• 2006: Tytuł „Człowiek Roku” w plebiscycie Wdechy 2005 Gazety Co Jest Grane^[53]
• 2006: Fenomen „Przekroju”^[54]
• 2006: Fryderyk w kategorii „nowa twarz fonografii”
• 2009: Paszport „Polityki” w kategorii „muzyka popularna” za album Maria Awaria
• 2009: Fryderyk w kategorii „album muzyki alternatywnej” za album Maria Awaria
• 2009: Fryderyk w kategorii „autor roku”
• 2013: Tytuł „Kobiety Dekady” Glamour

• Maria Peszek – oficjalny kanał na YouTube
• Maria Peszek w bazie Discogs.com (ang.)