Manuel Noriega
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Najwyższy Przywódca Wyzwolenia Narodowego | |
| Okres |
od 15 grudnia 1983 |
| Poprzednik |
urząd utworzony |
| Następca |
urząd zniesiony |
| Wojskowy przywódca Panamy | |
| Okres |
od 12 sierpnia 1983 |
| Poprzednik | |
| Następca |
urząd zniesiony |
| Odznaczenia | |
   
| |
 generał
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1967–1990 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
Manuel Antonio Noriega Moreno (ur. 11 lutego 1934[1] w Panamie, zm. 29 maja 2017 tamże[2]) – panamski generał i prawicowy polityk, w latach 1983–1989 sprawował w Panamie władzę autorytarną jako wojskowy przywódca Panamy oraz samozwańczy „Najwyższy Przywódca Wyzwolenia Narodowego”.
Życiorys
Absolwent tzw. Szkoły Ameryk specjalizującej się w wojnie ideologicznej i zwalczaniu lewicowych partyzantek w Ameryce Środkowej. Początkowo był sojusznikiem Stanów Zjednoczonych. Od 1959 do 1986 pracował dla CIA, za co otrzymywał nawet 200 tysięcy dolarów rocznie[3]. Od lat 70. stał na czele armii panamskiej. W 1981 po śmierci w wypadku lotniczym prezydenta Panamy gen. Omara Torrijosa przejął władzę siłą i utrzymywał się przy niej jako dyktator kraju, fałszując kolejne wybory. Pomagał CIA w tajnych operacjach przeciwko lewicy w Ameryce Łacińskiej, jego zadaniem było wspomaganie amerykańskich interesów w Ameryce Środkowej, w szczególności sabotowanie działań socjalistycznego rządu sandinistów w Nikaragui oraz rewolucjonistów FMLN w Salwadorze. Według późniejszych oskarżeń, pomimo współpracy z amerykańską Administracją Legalnego Obrotu Lekarstw, wspomagał jednocześnie handlarzy narkotyków[4][5].
W późnych latach 80. zaczął przeciwstawiać się polityce realizowanej przez amerykańskie agencje, które wyniosły go do władzy. Rozpoczął współpracę z kubańskim rządem Fidela Castro, z którym wcześniej prowadził już interesy gospodarcze, będąc nieoficjalnym pośrednikiem Stanów Zjednoczonych w handlu z wyspą[6]. Dziesięć lat po schwytaniu Noriegi przez Amerykanów wyszła na jaw sprzedaż Kubie tajnych dokumentów amerykańskiej Agencji Bezpieczeństwa Narodowego; okazało się, że współpracował również z Układem Warszawskim, przekazując zachodnie technologie wojskowe. Na tym procederze zarobił blisko 3 mln USD. Rozpoczęcie współpracy z Kubą spowodowało oskarżenie go przez Amerykanów o chęć budowy osi Kuba, Panama, Nikaragua[7][8].
Stany Zjednoczone oskarżały go o fałszowanie wyborów, handel narkotykami i łamanie praw człowieka. W marcu 1989 miał miejsce pierwszy nieudany zamachu stanu (zaplanowany przez CIA). Ostatecznie został obalony przez wojska amerykańskie (Operation Just Cause) w 1989. Podczas inwazji schronił się w nuncjaturze papieskiej, licząc na azyl polityczny. Jednakże wkrótce został zmuszony opuścić nuncjaturę z powodu głośnej muzyki (heavy metal) nadawanej przez wojsko amerykańskie pod jej budynkiem[9]. Następnie został uprowadzony i przewieziony do Stanów Zjednoczonych. Oskarżony o handel narkotykami został skazany w 1992 na 40 lat więzienia. Frank Rubino, adwokat Noriegi, powiedział, że ten wyjdzie z więzienia 9 września 2007[10]. W marcu 2007 potwierdzono, że jeżeli Noriega wróci do Panamy, może stać się wolnym człowiekiem po wyjściu z więzienia Stanów Zjednoczonych. Rząd Panamy próbował bez rozgłosu wprowadzić pozwalające na to nowe prawo[11].
26 kwietnia 2010 nastąpiła ekstradycja Noriegi do Francji, gdzie został osadzony w więzieniu La Santé. Władze Panamy zażądały jego ekstradycji, gdyż był sądzony zaocznie przez panamski wymiar sprawiedliwości za zniknięcia i zabójstwa opozycjonistów w latach 1968–1989. 11 grudnia 2011 został przewieziony do Panamy i tym samym po niemal 22 latach powrócił do kraju[12].
Główny bohater filmu pt. Noriega – Wybraniec Boży (reż. Roger Spottiswoode, 2000)[13].
Odznaczenia
- Łańcuch Orderu Manuela Amadora Guerrero[14]
- Krzyż Wielki Orderu Słońca Peru[15]
- Łańcuch Orderu Wyzwoliciela San Martina[14]
- Komandor Legii Honorowej[16]
Przypisy
- ↑ Frederick Kempe, Divorcing the Dictator. America's Bungled Affair with Noriega, Putnam Adult, London 1990, s. 37.
- ↑ Jakub Mikulski: Zmarł Manuel Antonio Noriega, były dyktator Panamy. rp.pl, 2017-05-30. [dostęp 2017-05-30]. (pol.).
- ↑ Diane Ducret, Emmanuel Hecht, Ostatnie dni dyktatorów, Znak Horyzont, Kraków 2014, s. 211.
- ↑ Noriega zakończył odbywanie kary, grozi mu ekstradycja do Francji. gazeta.pl (PAP), 2007-09-09. [dostęp 2009-07-17].
- ↑ Włodzimierz Kalicki: 20 XII 1989. Próba ujęcia generała Manuela Antonio Noriegi. Gazeta Wyborcza, 2004-12-20. [dostęp 2009-07-17].
- ↑ Coltman, Leycester (2003). The Real Fidel Castro s. 255, 267–268. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0300107609
- ↑ Maciej Stasińsk: Panama boi się powrotu Manuela Noriegi. Gazeta Wyborcza.
- ↑ Jane Franklin: Panama: Background and Buildup to Invasion of 1989. 2001.. [dostęp 2018-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-05)].
- ↑ Tygodnik Polityka, nr 38/2007 s. 58.
- ↑ Panama’s Noriega to be Released from US Prison in September. [dostęp 2009-07-21]. (ang.).
- ↑ Noriega Prepares to Return to Panama as Nation Changes Laws. [dostęp 2009-07-21]. (ang.).
- ↑ Były dyktator Panamy wydalony do kraju (bankier.pl 2011-12-12). [dostęp 2015-12-31].
- ↑ Noriega – Wybraniec Boży w bazie Filmweb
- ↑ a b Noriega, Manuel. armedconflicts.com. [dostęp 2023-10-01].
- ↑ Noriega, rambo del espionaje internacional. La Estrella de Panamá. [dostęp 2023-10-01].
- ↑ Noriega fue distinguido por Francia en 1987 con la Legión de Honor. eleconomista.es, 27.04.2010. [dostęp 2023-10-01].