SMS Magdeburg (1911)
| |
| Historia | |
| Stocznia |
AG Weser, Brema |
|---|---|
| Położenie stępki |
1910 |
| Wodowanie |
13 maja 1911 |
 Kaiserliche Marine
| |
| Wejście do służby |
20 sierpnia 1912 |
| Zatonął |
26 sierpnia 1914 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
4570 t konstrukcyjna |
| Długość |
138,7 m |
| Szerokość |
13,4 m |
| Zanurzenie |
5,1 m |
| Napęd | |
| 11 kotłów, 3 turbiny parowe o łącznej mocy 29 904 KM | |
| Prędkość |
27,6 węzła |
| Zasięg |
5820 Mm przy 12 w. |
| Uzbrojenie | |
| 12 dział kal. 105 mm 2 wyrzutnie torped kal. 500 mm do 120 min morskich | |
| Załoga |
18 oficerów, 336 marynarzy |
SMS Magdeburg – niemiecki krążownik lekki typu Magdeburg z okresu I wojny światowej. Zatonął 26 sierpnia 1914 roku po wejściu na skały u wejścia do Zatoki Fińskiej. Na wraku Rosjanie znaleźli książki szyfrów, które, udostępnione Brytyjczykom, pomogły kryptologom złamać niemieckie kody stosowane w korespondencji radiowej.
Projekt i budowa
SMS Magdeburg był pierwszym z czterech krążowników nowego typu, stanowiących rozwinięcie wcześniejszych konstrukcji tej klasy budowanych w niemieckich stoczniach dla Kaiserliche Marine, typów Königsberg i Dresden. Stępkę pod jednostkę położono w stoczni AG Weser w Bremie w 1910 roku, wodowanie miało miejsce 13 maja 1911 roku, zaś wejście do służby 20 sierpnia 1912 roku.
Opis konstrukcji
SMS „Magdeburg” miał kadłub długości całkowitej 138,7 m, szerokości 13,4 m i średnim zanurzeniu 5,1 m. Wyporność konstrukcyjna wynosiła według projektu 4570 ton, pełna 5587 t. Napęd stanowiły 3 turbiny parowe Bergmann o łącznej mocy 29 904 KM, zasilane w parę przez 11 kotłów typu Marine. Maksymalna prędkość okrętu wynosiła 27,6 węzła. Zapas 1200 ton węgla i 106 ton paliwa płynnego pozwalał przepłynąć 5820 mil morskich z prędkością ekonomiczną 12 węzłów.
Uzbrojenie składało się z 12 pojedynczych dział kal. 105 mm i dwóch wyrzutni torpedowych kal. 500 mm. Okręt mógł przenosić do 120 min morskich.
Etatowa załoga „Magdeburga” liczyła 18 oficerów oraz 336 podoficerów i marynarzy.
Służba
Do wybuchu wojny „Magdeburg” był wykorzystywany jako okręt szkolny dla specjalistów minerów. Pod koniec lipca 1914 roku został przebazowany na wschodni Bałtyk, gdzie wszedł w skład zespołu floty, dowodzonego przez kontradmirała Ehlera Behringa. Jego pierwszym zadaniem było, wspólne z krążownikiem SMS „Augsburg”, ostrzelanie portu w Lipawie 2 sierpnia. W dniach od 8 do 13 sierpnia działał na wodach Zatoki Ryskiej, gdzie również ostrzeliwał cele na wybrzeżu.
Rankiem 25 sierpnia 1914 roku „Magdeburg” i „Augsburg” w eskorcie kontrtorpedowców V 26 i V 186, z towarzyszącymi mniejszymi jednostkami, wypłynął w stronę Zatoki Fińskiej, gdzie krążowniki miały przeprowadzić operację skrytego minowania toru wodnego. Po całodniowym marszu zespół znalazł się w rejonie wyspy Odensholm u wejścia do Zatoki Fińskiej. W gęstej mgle płynący z prędkością około 15 węzłów „Magdeburg” wszedł po północy z 25 na 26 sierpnia na przybrzeżne skały. Próby ratowania okrętu siłami załogi nie dały żadnego rezultatu i rankiem 26 sierpnia dowódca okrętu, Korvettenkapitän (komandor podporucznik) Richard Habenicht, postanowił wysadzić go w powietrze, aby nie dopuścić do przejęcia przez Rosjan. Załoga krążownika zaczęła przechodzić na towarzyszący kontrtorpedowiec V 26.
Tymczasem rosyjscy obserwatorzy na brzegu zgłosili alarm o nierozpoznanych okrętach i z Bałtyjskiego Portu wyszły o 7.25 dwa rosyjskie krążowniki: „Pałłada” i „Bogatyr'”, które przybyły na miejsce ok. 11 czasu rosyjskiego[1]. Zadanie odnalezienia Niemców ułatwiły im odgłosy salw artyleryjskich, ponieważ komandor Habenicht rozkazał obsługom dział przed opuszczeniem stanowisk ostrzelać znajdującą się na wyspie latarnię morską. Krążowniki rosyjskie otworzyły ogień, po czym w obliczu przewagi Rosjan, V 26 opuścił czym prędzej pole walki, pozostawiając na pokładzie „Magdeburga” grupę osób, w tym jednego z własnych oficerów i kilku marynarzy. Uchodzący niszczyciel został uszkodzony jednym pociskiem[1]. „Magdeburg” był ostrzeliwany przez oba krążowniki i również odpowiadał ogniem, lecz tylko „Bogatyr'” został powierzchownie uszkodzony odłamkami[1]. O 9.10 Niemcy wysadzili w powietrze założone ładunki wybuchowe. Przedwczesna eksplozja zabiła 15 marynarzy i zniszczyła część dziobową okrętu. W tym czasie też nadpłynęły dwa rosyjskie niszczyciele: „Lejtienant Burakow” i „Rjanyj” i we mgle zostały ostrzelane przez rosyjskie krążowniki, lecz bez strat[1]. Niemiecki krążownik przestał odpowiadać ogniem i spuścił banderę[1]. Następnie podeszły jeszcze na miejsce rosyjskie krążowniki „Rossija” i „„Oleg”[1]. Ogółem z załogi krążownika było 17 zabitych i 75 zaginionych[2]. Pozostałych 56 osób, w tym dowódca i pięciu oficerów, dostało się do rosyjskiej niewoli.
Rosjanie przejęli i spenetrowali wrak i jego okolice, znajdując cenne dokumenty, które zostały wyrzucone, lecz odnalezione przez nurków[2]. Wśród nich były książki kodowe i sygnałowe Kaiserliche Marine, mapy i dziennik pokładowy. Jedna z ksiąg szyfrów została przekazana w darze Brytyjczykom, którzy zorganizowali w ramach wywiadu marynarki komórkę dekryptażu, znaną pod nazwą Room 40. Początkowo rosyjskie dowództwo miało nadzieję na ściągnięcie i odbudowanie okrętu, lecz przeszkodziła temu słabość techniczna sił ratowniczych, a następnie jesienne sztormy, które dodatkowo rozbiły kadłub[3]. Próby ściągnięcia okrętu przez Rosjan nie powiodły się, ale zdjęte z niego armaty posłużyły do uzbrojenia kilku mniejszych jednostek Floty Bałtyckiej.
Ciała poległych 16 marynarzy „Magdeburga” i V 26 zostały pochowane w zbiorowej mogile na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku. W czasach Wolnego Miasta Gdańska, w rocznicę zatonięcia krążownika, odbywały się przy niej demonstracje patriotyczne z udziałem honorowej kompanii Kriegsmarine. W sierpniu 1939 roku uroczystość ta stała się pretekstem do wpłynięcia do gdańskiego portu pancernika „Schleswig-Holstein”. Faktycznym celem tej wizyty było ostrzelanie polskiej placówki wojskowej na Westerplatte w dniu rozpoczęcia niemieckiej agresji na Polskę.
Nazwę „Magdeburg” użyto w Kaiserliche Marine jeszcze raz, dla nieukończonego krążownika lekkiego typu Cöln.
Zobacz też
- „Mecidiye” – osmański krążownik z I wojny światowej zdobyty przez Rosję
Przypisy
- ↑ a b c d e f Siergiej Winogradow, Aleksiej Fiedieczkin: Bronienosnyj kriejsier «Bajan» i jego potomki. Od Port-Artura do Moonzunda. Moskwa: Jauza / EKSMO, 2011, s. 165-166. ISBN 978-5-699-51559-2. (ros.).
- ↑ a b Glock 2014 ↓, s. 68-70.
- ↑ Wiktor Nowikow, Aleksandr Siergiejew: Bogini Rossijskogo fłota «Awrora», «Diana», «Pałłada». Moskwa: Jauza / Kollekcyja / EKSMO, 2009, s. 99. ISBN 978-5-699-33382-0. (ros.).
Bibliografia
- Michał Glock. Małe krążowniki Kaiserliche Marine. Od Königsbergów do Graudenza i Regensburga. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 3-4/2014. XIX (143), marzec–kwiecień 2014. Warszawa: Magnum X. ISSN 1426-529X.
- С. Б. Трубицын: Легкие крейсера Германии. (S. B. Trubicyn: Logkije kriejsiera Giermanii). Sankt-Petersburg: 1997.
- Jarosław Witkowski. Ostatni rejs krążownika Magdeburg. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 12/2008, grudzień 2008. Warszawa: Magnum X. ISSN 1426-529X.