Lisów (województwo śląskie)
| wieś | |
 Staw na rzece Liswarcie w Lisowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
1929 |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
42-714[2] |
| Tablice rejestracyjne |
SLU |
| SIMC |
0132374 |
Położenie na mapie gminy Herby  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lublinieckiego  | |
 50°43′45″N 18°47′49″E/50,729167 18,796944[1]
| |
Lisów (niem. Lissau[3]) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, w gminie Herby. Do 1954 roku była siedzibą gminy Lisów.
Administracja
W latach 1945–1954 siedziba gminy Lisów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lisów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.
Historia
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1292 roku pod nazwą Lessovie Polonicalis[4]. W 1326 roku pod nazwą Lesnow. Wieś należała do diecezji krakowskiej, a parafii Lubecko[5]. Miejscowość związana z hutnictwem starośląskim nad rzeką. Związek Lisowa z hutnictwem trwał aż do XIX wieku[6]. W 1618 roku Piotr Bujakowski wzniósł w Lisowie drewniany kościółek pod wezwaniem św. Laurentiusa.
W 1803 roku została wybudowana szkoła w Lisowie, ale jej stan techniczny nie był zbyt dobry. Około 200 dzieci uczęszczało na zajęcia. Były to dzieci z Lisowa, Chwostka i Koloni Lisowskiej. W tym czasie na wsi zamieszkiwało 17 rolników i 20 ogrodników[7]. Za czasów Silviusa von Aulock powstało wiele zakładów: młyn, huty szkła, cegielnia, gorzelnie, tartak, trzy piece do wytopu rudy w Lisowie. We wsi znajdowały się dwa młyny wodne, a pośród zwierząt domowych w Lisowie było 30 koni, 126 krów, 54 sztuk młodego bydła, 55 świń i 15 owiec. W 1865 roku ludzie uprawiali głównie zboże i kartofle. Część mieszkańców pracowała w hutach i kopalniach. W Kolonii Lisów było 14 owiec, 54 krów, 23 sztuk młodego bydła i jeden koń[8]. W 1818 roku musiał istnieć już we wsi Urząd Celny, ponieważ kasjerem był niejaki Niemiec Jonas. Tutejsze przejście graniczne umożliwiało handlowanie. Umowa z 1844 roku między Prusami a Rosją, określało przejście Lisów-Herby jako jedyne na Górnym Śląsku, przez które transportowano w obydwie strony uciekinierów, dezerterów i żebraków zbiegłych z terenów rosyjskich. W latach 1891–1892 rozpoczęto budowę kolei żelaznej. W 1892 roku powstaje w Lisowie dworzec[9].
W 1910 roku w miejscowości mieszkało 631 osób, z czego 519 mówiło językiem polskim, 8 polskim i niemieckim, a 104 niemieckim. W miejscowości działało od 1919 roku gniazdo śląskiej dzielnicy Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a od 1920 Kółko Rolnicze oraz komórka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska[10]. W miejscowości miały miejsce walki w czasie Powstań śląskich. W czasie plebiscytu w Lisowie wygrała opcja za pozostaniem w granicach państwa niemieckiego. Na Niemcy oddano 169 głosów, natomiast za Polską 124[11]. Dnia 15 października 1965 roku powstała nowa szkoła tzw. Tysiąclatka[12].
Na terenie wsi działa koło Mniejszości Niemieckiej DFK Lisów (Lissau)[1][13]- Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców w Lisowie[14].
Geografia
Wieś położona nad rzeką Liswartą przy trasie z Lublińca do Częstochowy; niegdyś posiadała prawa gminne. Miejscowość znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą. Leży w obrębie Górnego Śląska, na terenie historycznej ziemi lublinieckiej.
Na terenie miejscowości znajduje się oddany do użytku w 1999 roku kościół pod wezwaniem NMP Matki Kościoła. Parafia została erygowana w roku 1982 przy znajdującej się w Lisowie kaplicy. W kościele w ostatnich latach przeprowadzono prace wykończeniowe, został zmieniony wystrój, który podkreślił nowoczesny styl kościoła. Będąc w kościele szczególną uwagę należy zwrócić na złote tabernakulum przypominające swoim wyglądem „krzew gorejący”. Na terenie wioski znajduje się także zespół pałacowy z XIX wieku. W 2008 otwarto we wsi nowy cmentarz; dotąd cmentarzem dla tej wsi był położony w sąsiednich Kochanowicach.
W części centralnej miejscowości znajduje się staw na rzece Liswarcie. Przy granicy z sąsiednią miejscowością Chwostek znajduje się stacja kolejowa Lisów, skąd odchodzą pociągi w kierunku Herby Stare – Częstochowa oraz w kierunku Lublińca.
Sport
Piłkarski klub LKS Liswarta Lisów został założony w 1968 roku z inicjatywy Józefa Kozielskiego(1918-1993), wielkiego fana piłki nożnej, który w klubie spełniał wszystkie funkcje, od prezesowania, na trenowaniu zawodników kończąc. Największym sukcesem Liswarty Lisów był awans w 2009 do grupy częstochowskiej ligi okręgowej. Jednak po sezonie spędzonym w wyższej klasie rozgrywkowej klub z Lisowa spadł do A klasy lublinieckiej. Współcześnie klub występuje w Częstochowskiej lidze okręgowej. Obecnym trenerem LKS Liswarta Lisów jest Artur Zakaszewski, który jednocześnie pełni funkcję prezesa.
Kościół pod wezwaniem NMP Matki Kościoła w Lisowie
Kapliczka św. Jana Nepomucena w Lisowie
Stacja kolejowa w Lisowie
Tabernakulum „krzew gorejący” w kościele parafialnym w Lisowie
Kościół parafialny w Lisowie w wystroju świątecznym
Kościół parafialny w Lisowie w wystroju wielkopostnym
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 69667
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 668 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Lublinitz (Loben) [online], www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-07-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-14].
- ↑ Praska E., Lisów- moja mała Ojczyzna, Częstochowa 2001.
- ↑ Neuling H., Schlesiens Kirchorte und ihre kirlichen Stiftungen bis zum Ausgange des Mittelalters, Breslau 1902.
- ↑ Janik M. i T., Lubliniec i okolice przewodnik krajoznawczy, s. 68.
- ↑ J.A.V. Weigel: Geographische naturhistorische und technologische Beschreibung des fouverainen herzogthums Schlesien. Berlin: 1804, s. 166.
- ↑ Felix Triest: Topographisches Handbuch von Oberschlesien. Breslau: 1865, s. 438.
- ↑ Tyrol J., Nad Liswartą i Potokiem Jeżowskim. Dzieje miejsc i ludzi., Ciasna 2002, s. 13–15.
- ↑ „Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982, s. 276, hasło „Lisów”.
- ↑ Abstimmung.
- ↑ Ewa Praska: Lisów- moja mała Ojczyzna. Częstochowa: 2001, s. 38.
- ↑ Mniejszość Niemiecka w Polsce – DFK Lisów [online], www.vdg.pl [dostęp 2016-10-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-09].
- ↑ HERBY.PL – Oficjalny serwis Gminy Herby [online], www.herby.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
