Kurt Waldheim

Kurt Waldheim (1973)
Pełne imię i nazwisko	Kurt Josef Waldheim
Data i miejsce urodzenia	21 grudnia 1918 St. Andrä-Wördern
Data i miejsce śmierci	14 czerwca 2007 Wiedeń
Prezydent Austrii
Okres	od 8 lipca 1986 do 8 lipca 1992
Przynależność polityczna	Austriacka Partia Ludowa
Poprzednik	Rudolf Kirchschläger
Następca	Thomas Klestil
Sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych
Okres	od 1 stycznia 1972 do 31 grudnia 1981
Poprzednik	U Thant
Następca	Javier Pérez de Cuéllar
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Kurt Josef Waldheim ([ˈkʊɐ̯t ˈvaldhaɪm]^ⓘ[ˈkʊɐ̯t ˈvaldhaɪm]; ur. 21 grudnia 1918 w St. Andrä-Wördern, zm. 14 czerwca 2007 w Wiedniu^[1]) – austriacki polityk i dyplomata, od 1968 do 1970 minister spraw zagranicznych, sekretarz generalny ONZ w latach 1972–1981, prezydent Austrii w latach 1986–1992.

Pochodził z rodziny o czeskich korzeniach, noszącej nazwisko Watzlawick. Jego ojciec pracował jako inspektor w administracji oświatowej^[2]. Kurt Waldheim studiował prawo na Uniwersytecie Wiedeńskim (doktoryzował się w 1944), ukończył również Akademię Dyplomatyczną w Wiedniu^[3].

W 1938 po aneksji Austrii przez Niemcy dołączył do NSDStB, związanej z NSDAP organizacji studenckiej^[2]. Został też członkiem SA^[4]. W trakcie II wojny światowej był żołnierzem Wehrmachtu, w tym oficerem wywiadu. Służył od 1941 w czasie ataku na Związek Radziecki, a w następnych latach na Bałkanach, wchodził m.in. w skład sztabu generała Alexandra Löhra, straconego po wojnie za popełnione zbrodnie. Do drugiej połowy lat 80. związki Kurta Waldheima z organizacjami nazistowskimi i jego kariera wojskowa nie były publicznie znane^[2][5].

W 1945 dołączył do austriackiej służby dyplomatycznej. Był m.in. pierwszym sekretarzem w przedstawicielstwie Austrii we Francji (1948–1951) oraz dyrektorem departamentu kadr w resorcie (1951–1955). W 1955 został szefem misji dyplomatycznej Austrii przy ONZ, od 1956 do 1960 kierował placówką dyplomatyczną w Kanadzie (najpierw jako minister pełnomocny, następnie w randze ambasadora). Powrócił do MSZ, gdzie stał na czele jednego z departamentów, a następnie był dyrektorem generalnym do spraw politycznych. W latach 1964–1968 i 1970–1971 zajmował stanowisko stałego przedstawiciela Austrii przy ONZ w Nowym Jorku. Od stycznia 1968 do kwietnia 1970 sprawował urząd ministra spraw zagranicznych w rządzie Josefa Klausa^[1][3].

W 1971 z rekomendacji Austriackiej Partii Ludowej kandydował w wyborach prezydenckich, otrzymał 47,2% głosów, przegrywając z Franzem Jonasem^[6]. 1 stycznia 1972 objął stanowisko sekretarza generalnego ONZ, które zajmował do 31 grudnia 1981^[7]. W 1979, ogłoszonym przez ONZ Międzynarodowym Rokiem Dziecka, nadał polskiemu Orderowi Uśmiechu rangę międzynarodową^[8]. W latach 1982–1984 wykładał na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie^[1].

W 1986 ponownie był kandydatem ludowców w wyborach prezydenckich. W pierwszej turze głosowania dostał 49,6% głosów. W drugiej otrzymał 53,9% głosów, wygrywając z Kurtem Steyrerem^[9]. W marcu tegoż roku, jeszcze przed wyborami, ujawniono fakt przynależności Kurta Waldheima do NSDStB i SA, a także jego służbę na Bałkanach pod dowództwem Alexandra Löhra. Sam polityk w swojej biografii ukrywał te fakty, wskazując tylko na służbę w okolicach Triestu pod koniec wojny^[5]. Upublicznienie tych informacji wywołało liczne kontrowersje i dyskusje. Wskazywano, że musiał wiedzieć o różnych zbrodniach wojennych, w tym deportacjach greckich Żydów czy masakrach na terenie Jugosławii^[2][4]. Wyrażano przypuszczenia, że sam również mógł brać udział w zbrodniach wojennych. Już po wyborach kanclerz Franz Vranitzky powołał międzynarodową komisję, która nie znalazła dowodów jego udziału w zbrodniach wojennych^[2][4].

Kurt Waldheim urząd prezydenta objął w lipcu 1986^[1]. Ujawnienie jego przeszłości spowodowało, że był traktowany jako persona non grata w większości państw. W konsekwencji w czasie swojej prezydentury jako głowa państwa oficjalnie odwiedził tylko kraje arabskie oraz Watykan^[4][10]. W 1992 nie ubiegał się o reelekcję, kończąc urzędowanie w lipcu tegoż roku^[1].

Został wyróżniony m.in. tytułem doktora honoris causa przez Uniwersytet Warszawski (1977)^[11]. Był kawalerem Orderu Uśmiechu^[12].

Pochowany w krypcie prezydenckiej na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu. W pośmiertnie opublikowanym liście wyraził żal z powodu tak późnego jednoznacznego odniesienia się do nazistowskich zbrodni wojennych^[10].

Był żonaty z Elisabeth Waldheim^[2], miał troje dzieci^[3].

• The Waldheim Report Submitted February 8, 1988 to Federal Chancellor Dr. Franz Vranitzky by the International Commission of Historians. Kopenhaga: Museum Tusculanum Press, 1993. ISBN 87-7289-206-4. [dostęp 2020-02-26]. (ang.). Brak numerów stron w książce

• Waldheim, Kurt Josef. tracesofwar.com. [dostęp 2021-10-01]. (ang.).