Kuna (waluta)
Kod ISO 4217 |
HRK |
---|---|
Symbol |
KN – kuna |
Państwo | |
Lata w obiegu |
30 maja 1994 – 31 grudnia 2022 |
Bank centralny | |
Mennica |
Chorwacka Mennica (dawniej Chorwacki Instytut Monetarny) |
Poziom inflacji |
9,4% (kwiecień 2022)[1] |
Podział |
1 kuna = 100 lip |
Banknoty |
5, 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000 kun |
Monety |
1, 2, 5, 10, 20, 50 lip |
Kuna – dawna waluta Chorwacji. Obowiązywała w Niezależnym Państwie Chorwackim w czasie II wojny światowej (1941−1945), ponownie wprowadzona w 1994 roku jako waluta Republiki Chorwackiej. 1 stycznia 2023 roku Chorwacja oficjalnie przyjęła walutę euro.
Jedna kuna dzieliła się na 100 lip. Międzynarodowym skrótem waluty był HRK. Emitentem kuny był Narodowy Bank Chorwacji, a monety były wybijane przez Chorwacką Mennicę (dawniej Chorwacki Instytut Monetarny).
Pochodzenie i znaczenie nazwy
Nazwa waluty nawiązuje do okresu średniowiecza, kiedy na terenie Chorwacji skóry kun stosowane były w handlu jako jednostka wartości lub wymiany. Skórami spłacano kary i długi, a nawet opłacano nimi podatki i cła[2]. Pierwsza moneta z wizerunkiem kuny datowana jest na okres panowania króla Beli IV (1235–1270)[3]. Najbardziej znaną monetą z wizerunkiem kuny jest bański denar/banovac wybijany w XIII wieku, który znajdował się w obiegu do 1384 roku, kiedy został wycofany przez królową Węgier i Chorwacji Marię Andegaweńską. Również chorwaccy książęta i namiestnicy umieszczali kunę na swoich monetach[4].
Kuna pojawiła się także na herbie Królestwa Slawonii. Jej źródła w heraldyce sięgają XIII wieku, a król Władysław II Jagiellończyk w Budzie w 1496 roku oficjalnie potwierdził status heraldyczny kuny. Kuna pojawiała się także w XIII wieku na pieczęciach lokalnych szlachty i książąt[5].
Kuna w herbie Slawonii pojawiała się także na monetach wybijanych przez Habsburgów[6].
Kuna wraz z inną symboliką i herbami była umieszczana na bonach, obligacjach i banknotach będących w obiegu na terenie Chorwacji w XIX i XX wieku[7].
Historia
Lata 1941–1945
10 kwietnia 1941 roku proklamowano Niepodległe Państwo Chorwackie (NPCh), któremu przewodził Ante Pavelić. Walutą nowego państwa, na mocy dekretu z 7 lipca 1941 roku, została kuna. Jedna kuna dzieliła się na 100 banic. Dekret z 25 września 1942 roku wprowadził do obiegu monety. W głównym obiegu znajdowały się przede wszystkim banknoty. Na terytorium podlegającym władzy NPCh w obiegu znajdowały się także monety próbne, nieoficjalne monety, a także kupony wydawane przez trzy miasta. Antyfaszystowska Rada Wyzwolenia Narodowego Jugosławii wprowadziła do obiegu własne obligacje stanowiące środek płatniczy na zajętych przez siebie terytoriach[8].
Po rozpadzie Jugosławii
W 1991 roku Narodowy Bank Chorwacji wyemitował tymczasowego dinara, który znajdował się w obiegu do 30 maja 1994 roku. Kuna została ponownie wprowadzona 30 maja 1994 roku. Do końca 1994 roku obowiązywał okres przejściowy i wymiany dinara na kunę[9].
Wybór nazwy waluty wiązał się z licznymi kontrowersjami. Chorwacki rząd bronił swojego wyboru, zwracając uwagę na historyczne nawiązanie do handlu skórami kun, podczas gdy przeciwnicy nazwy podkreślali, że sugeruje ona ciągłość pomiędzy wojennym reżimem i odtworzonym demokratycznym państwem chorwackim. Jako alternatywę proponowano m.in. nazwy kruna czy banica[10].
Emitentem kuny był Narodowy Bank Chorwacji. Druk banknotów o nominałach 1000, 500, 20, 10 kun odbywał się w monachijskiej drukarni Giesecke & Devrient, a banknoty o nominałach 200, 100 i 50 kun były drukowane przez Österreichische Banknoten und Sicherheitsdruck. Monety były bite przez Chorwacką Mennicę (przed listopadem 2021 roku pod nazwą Chorwacki Instytut Monetarny)[11][12].
Przyjęcie euro
1 czerwca 2022 roku Komisja Europejska poinformowała w raporcie, że Chorwacja jest gotowa na wejście do strefy euro do 1 stycznia 2023 roku. Komisja uznała, że ustawodawstwo Chorwacji jest zgodne z wymogami Traktatu i Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych[13] . Ostatnie akty prawne upoważniające Chorwację do wejścia do strefy euro zostały zatwierdzone 12 lipca, kurs wymiany został ustalony na 7,53450 kuny za 1 euro[14]. Tego samego dnia Rada UE zatwierdziła przyjęcie Chorwacji do strefy euro z dniem 1 stycznia 2023 roku[15]. Na okres od 1 do 14 stycznia zachowano możliwość płatności w obu walutach, choć reszta powinna być wydawana tylko w euro. Wyjątek stanowiły sytuacje, w których sprzedawca fizycznie nie miał wystarczającej ilość waluty euro[16]. Przelicznik ustalono na stałym poziomie: 7,53450 kuny za 1 euro. Wedle tego przelicznika wprowadzono obowiązek podawania na sklepowych półkach cen w obu walutach od 5 września 2022 do 31 grudnia 2023 roku[17].
Monety
Motywy chorwackich monet na awersach przedstawiały florę i faunę tego kraju. Od 1993 roku wybijane były monety ze zwyczajowymi (chorwackimi) nazwami gatunków roślin i zwierząt, natomiast od 1994 roku wybijano również monety z naukowymi nazwami przedstawionych roślin i zwierząt. Monety były wybijane przez Chorwacką Mennicę w Zagrzebiu[18].
Wartość | Wizerunek | Średnica | Waga | Skład | Motyw | |
---|---|---|---|---|---|---|
Awers | Rewers | |||||
1 lipa[19] | Awers i rewers | 17 mm | 0,7 g | stop aluminium i magnezu | gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji | kolba kukurydzy, data |
2 lipy[20] | Awers i rewers | 19 mm | 0,92 g | gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot | gałązka winorośli z kiścią winogron, data | |
5 lip[21] | Awers i rewers | 18 mm | 2,5 g | stal pokryta brązem | gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji | gałązka dębu z żołędziam, data |
10 lip[22] | Awers i rewers | 20 mm | 3,25 g | gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot | kwitnący tytoń, data | |
20 lip[23] | Awers i rewers | 18,5 mm | 2,9 g | stal niklowana | gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot | gałązka oliwna z oliwkami, data |
50 lip[24] | Awers i rewers | 20,5 mm | 3,65 g | gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot | degenia welebicka, data | |
1 kuna[25] | Awers i | 22,5 mm | 5 g | stop miedzi, niklu, cynku | biegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka oliwna i kłos pszenicy | słowik, data |
2 kuny[26] | Awers i rewers | 24,5 mm | 6,2 g | biegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka dębu i gałązka lauru | tuńczyk, data | |
5 kun[27] | Awers i rewers | 26,5 mm | 7,45 g | biegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka dębu i gałązka lauru | niedźwiedź brunatny, data |
Banknoty
Wartość | Wizerunek | Wymiary | Kolor | Motyw | Emisje | |
---|---|---|---|---|---|---|
Awers | Rewers | |||||
5 kun[28] | Awers i rewers | 122 × 61 mm | zielony | Fran Krsto (1643–1671) i Petar Zrinski (1621–1671) | Zamek Varaždin i jego plan |
|
10 kun[29] | Awers i rewers | 126 × 63 mm | szary, brązowy | Juraj Dobrila (1812-1882), biskup z Triestu i Poreča | Starożytny rzymski amfiteatr w Puli, obrys istryjskiego miasteczka Motovun |
|
20 kun[30] | Awers i rewers | 130 × 65 mm | czerwony | chorwacki ban Josip Jelačić (1801 – 1859) | Zameczek Eltz w Vukovarze |
|
50 kun[31] | Awers i rewers | 134 × 67 mm | niebieski | chorwacki renesansowy poeta Ivan Gundulić (1589-1638) | Historyczne centrum Dubrownika, dubrownicki Pałac Rektorski |
|
100 kun[32] | Awers i rewers | 138 × 69 mm | pomarańczowy, brązowy | chorwacki ban i poeta Ivan Mažuranić (1814 – 1890) | Kościół św. Wita w Rijece i jego obrys |
|
200 kun[33] | Awers i rewers | 142 × 71 mm | brązowy | chorwacki polityk Stjepan Radić (1871 – 1928), przeciwnik idei Wielkiej Serbii | Budynek sztabu wojskowego w Osijeku, tamtejsza twierdza |
|
500 kun[34] | Awers i rewers | 146 × 73 mm | oliwkowy | Marko Marulić (1450-1524), pisarz, ojciec literatury chorwackiej | Pałac Dioklecjana w Splicie |
|
1000 kun[35] | Awers i rewers | 150 × 75 mm | niebieski, szary | chorwacki polityk Ante Starčević (1823-1896) | Rzeźba konna pierwszego króla chorwackiego Tomisława I, katedra w Zagrzebiu |
|
Przypisy
- ↑ CNB Council: Growing demand for corporate credit. 2022-06-08. [dostęp 2022-07-04]. (ang.).
- ↑ Granic 2008 ↓, s. 88–90.
- ↑ Granic 2008 ↓, s. 93.
- ↑ Granic 2008 ↓, s. 92.
- ↑ Granic 2008 ↓, s. 94.
- ↑ Granic 2008 ↓, s. 97.
- ↑ Granic 2008 ↓, s. 99.
- ↑ Granic 2008 ↓, s. 101–102.
- ↑ Granic 2008 ↓, s. 103.
- ↑ Granic 2008 ↓, s. 104–105.
- ↑ Production, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ NEW COMPANY NAME, „Chorwacka Mennica”, 2 listopada 2021 [dostęp 2022-07-06] .
- ↑ Ptak-Iglewska 2022 ↓.
- ↑ Chorwacja wchodzi do strefy euro. Warunki spełnione, ustalono kurs [online], RMF24, 12 lipca 2022 [dostęp 2022-07-12] .
- ↑ 1 stycznia 2023 Chorwacja przystępuje do strefy euro, „Europejski Bank Centralny”, 12 lipca 2022 [dostęp 2022-07-20] .
- ↑ Može li se za vrijeme dvojnog iskazivanja cijena plaćati i kunama i eurima? [online], euro.hr [dostęp 2023-01-03] (chorw.).
- ↑ Vremenski tijek aktivnosti uvođenja eura [online], euro.hr, 10 września 2021 [dostęp 2023-01-03] (chorw.).
- ↑ Coins, „Narodowy Bank Chorwacji”, 1 lutego 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 1 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 2 lipe, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 5 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 10 lip, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 20 lip, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 50 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 1 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 2 kune, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 5 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 5 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 10 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 1 lutego 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 20 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 50 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 20 listopada 2002 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 100 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 200 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 500 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
- ↑ 1000 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04] .
Bibliografia
- Stan Granic , From Fur Money to Modern Currency: The Kuna, „Review of Croatian History”, IV (1), 2008, s. 87–109 .
- Aleksandra Ptak-Iglewska , Chorwacja jest gotowa na przyjęcie euro, „Rp.pl”, 1 czerwca 2022 [dostęp 2022-07-04] .
- Adam Zygiel , Chorwacja w strefie euro. Jest zgoda KE, „RMF FM”, 2 czerwca 2022 [dostęp 2022-07-04] .