Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Krwawnik

Ten artykuł dotyczy rodzaju roślin. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Krwawnik
Ilustracja
Krwawnik pospolity
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

krwawnik

Nazwa systematyczna
Achillea L.
Sp. Pl. 896. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Achillea santolina L.[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Achillea nobilis
Achillea distans
Krwawnik wiązówkowaty

Krwawnik (Achillea L.) – rodzaj bylin z rodziny astrowatych. Obejmuje 134 gatunki[4]. Są to zielne rośliny wieloletnie występujące na wszystkich kontynentach półkuli północnej, głównie w strefie umiarkowanej. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Europie, gdzie obecne są 52 gatunki[5] oraz w Azji[6]. W Ameryce Północnej występują pojedyncze gatunki[6][7], przy czym na tym kontynencie sięgają najdalej na południe – do Gwatemali[4]. W Polsce rośnie 8–11 gatunków (w zależności od statusu taksonomicznego)[8][4], przy czym najbardziej pospolity jest krwawnik pospolity (A. millefolium).

Niektóre gatunki, często w odmianach, uprawiane są w ogrodach jako ozdobne[5]. Niektóre też wykorzystywane są jako rośliny lecznicze[6].

Łacińska nazwa rodzaju krwawnik pochodzi od mitycznego Achillesa, który miał używać tego ziela do leczenia ran (uleczył nim ponoć Telefosa, którego uprzednio zranił włócznią)[9][7].

Morfologia

Pokrój
Byliny, czasem drewniejące u nasady (półkrzewy), osiągające od kilku cm do ponad 80 cm wysokości, zwykle aromatyczne. Rośliny są kłączowe, rozwijają pojedyncze lub większą liczbę łodyg kwiatonośnych, w tym drugim wypadku zwykle skupionych blisko siebie, zwykle prosto wzniesionych. Pędy są nagie, skąpo lub gęsto owłosione. Korzenie wiązkowe i palowe[6].
Liście
Odziomkowe i łodygowe, te pierwsze zwykle więdną przed kwitnieniem. Siedzące i często obejmujące łodygę lub ogonkowe. Zwykle silnie wydłużone, równowąskie do lancetowatych i 1–2-krotnie pierzasto podzielone, z końcowymi odcinkami całobrzegimi. Od spodu liście są mniej lub bardziej owłosione, z wierzchu owłosione lub nagie[6].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki, a te w kwiatostany złożone w postaci gęstego lub luźnego podbaldachu, zwykle spłaszczonego od góry. Okrywy są półkuliste do dzwoneczkowatych o średnicy do 3 mm, rzadko większe. Listki okryw w liczbie 10–30 wyrastają w kilku rzędach, są lancetowate do jajowatych, zwykle obłonione na brzegu. Dno kwiatostanowe jest płaskie lub słabo wypukłe. Kwiaty brzeżne, języczkowe są żeńskie, najczęściej w liczbie 3–5, ale czasem ich brak lub jest paręnaście. Ich korona ma barwę białą, żółtą, różową lub purpurową, ma najczęściej kształt zaokrąglony. Kwia­ty wewnętrzne, rurkowate, są obupłciowe, w liczbie od kilkunastu do kilkudziesięciu. Ich korony są białe, szarawe, żółte lub różowe[6].
Owoce
Niełupki podługowate do jajowatych, spłaszczone, najczęściej z dwoma żebrami i gładkie[6]. Puchu kielichowego brak[5].

Systematyka

Synonim taksonomiczny[3]

Millefolium Mill.

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, w jej obrębie klasyfikowany do podrodziny Asteroideae, plemienia Anthemideae i podplemienia Matricariinae[10].

Gatunki flory Polski[8]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[8], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]

Lista gatunków[4][12]
Achillea barrelieri
Achillea macrophylla
Achillea oxyloba

Zastosowanie

Niektóre gatunki, np. krwawnik pospolity i kichawiec mają własności lecznicze. Liczne gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne.

Niektóre gatunki uprawiane[13]

Uprawa

Wszystkie uprawiane gatunki są odporne na mróz[7]. Są łatwe w uprawie, rosną na każdej glebie, ale preferują stanowiska słoneczne i suche. Wytwarzają kłącza, za pomocą których szybko się rozrastają. Najłatwiej rozmnażać je przez podział bryły korzeniowej bardzo wczesną wiosną. Po przekwitnięciu należy usuwać kwiatostany. Pędy można zostawić na zimę, ale wiosną należy je silnie przyciąć. Wiosną wskazane nawożenie.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
  4. ↑ a b c d e f g Achillea L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew.
  5. ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 368. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c d e f g Debra K. Trock, Achillea Linnaeus, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-10-04].
  7. ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  8. ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 22, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ Kopaliński W. 1991. Słownik mitów i tradycji kultury. PIW, Kraków, ISBN 83-06-02157-6, str. 14.
  10. ↑ Genus Achillea L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-09-26].
  11. ↑ Achillea. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-15].
  12. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 13-14. ISBN 978-83-925110-5-2.
  13. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Krwawnik