Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Krotoszyn

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ratusz w Krotoszynie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	krotoszyński
Gmina	Krotoszyn
Prawa miejskie	1415
Burmistrz	Natalia Robakowska
Powierzchnia	22,5 km²
Wysokość	130-140 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	28 804 1285,2 os./km²
Strefa numeracyjna	62
Kod pocztowy	63-700
Tablice rejestracyjne	PKR
Położenie na mapie gminy Krotoszyn Krotoszyn
Położenie na mapie Polski Krotoszyn
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Krotoszyn
Położenie na mapie powiatu krotoszyńskiego Krotoszyn
51°41′44″N 17°26′13″E/51,695556 17,436944
TERC (TERYT)	3012044
SIMC	0936931
Urząd miejski ul. Kołłątaja 7 63-700 Krotoszyn
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Krotoszyn (niem. Krotoschin) – miasto w województwie wielkopolskim, na Wysoczyźnie Kaliskiej, siedziba powiatu krotoszyńskiego i gminy Krotoszyn. W XV wieku Krotoszyn należał do rodu Krotowskich.

Według danych z 31 grudnia 2019 miasto liczyło 28 804 mieszkańców^[1].

Krotoszyn położony w południowej Wielkopolsce, około 108 km na południe od Poznania i około 26 km na zachód od Ostrowa Wielkopolskiego.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa kaliskiego.

Według podziału regionalnego Polski J. Kondrackiego i J. Ostrowskiego Krotoszyn leży w prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, prowincji Nizin Środkowopolskich w makroregionie Niziny Południowowielkopolskiej i mezoregionie Wysoczyzny Kaliskiej. Według szczegółowego podziału geomorfologicznego Bogumiła Krygowskiego Krotoszyn leży w regionie Wysoczyzny Kaliskiej w subregionie Wału Krotoszyńskiego. Przeważającą formą na terenie miasta i gminy jest wysoczyzna morenowa płaska, która zajmuje około 75% powierzchni gminy. Jest to w zasadzie morena denna, powstała podczas stadiału Warty, zlodowacenia Odry (środkowopolskiego). Dlatego też większą część tego obszaru zajmują osady akumulacji lodowcowej, reprezentowane głównie przez gliny zwałowe.

Znany od 1405 roku (pierwsza udokumentowana wzmianka o wsi Crothoszino). W 1414 roku niedaleko wsi Krotoszyn założył miasto uczestnik bitwy pod Grunwaldem, Wierzbięta Krotoski. Od tego czasu wieś zaczęto określać jako Stary Krotoszyn. W 1415 gród został lokowany na prawie magdeburskim i był odtąd w dokumentach nazywany Nowym Krotoszynem lub po prostu Krotoszynem. Prawa miejskie zostały nadane przywilejem Władysława Jagiełły. W czasie wojny trzynastoletniej Krotoszyn wystawił w 1458 roku 2 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku^[2]. Miasto było niszczone kilkakrotnie podczas pożarów (1453, 1638, 1774) i wojen (potop szwedzki, wojna północna), mimo tego za każdym razem było odbudowywane i rozwijało się pomyślnie. W 1628 roku osiedlili się tu protestanci uciekający z Niemiec. W XVII wieku miasto otoczono fosą i wałem obronnym z trzema bramami. W XVIII wieku Krotoszyn liczył już około 4 tysięcy mieszkańców. W tym też wieku miasto zasłynęło z wielkich jarmarków krotoszyńskich, na których sprzedawano za każdym razem około 1000 wołów.

Zobacz też: Krotoscy herbu Leszczyc

 Osobne artykuły: powstanie wielkopolskie (1794), powstanie wielkopolskie (1806) i powstanie wielkopolskie (1848).

W 1793 roku Krotoszyn znalazł się w zaborze pruskim. W pruskim podziale administracyjnym Krotoszyn był miastem powiatowym (1793-1919). Swoją siedzibę miał tu landrat powiatu Krotoszyn^[3]. W 1819 roku miasto nabył książę bawarski Karol Aleksander von Thurn und Taxis. Książęta tego rodu utworzyli na okolicznych terenach latyfundium nazywane księstwem krotoszyńskim (1819-1927).

Wiek XIX i początek wieku XX, to okres uprzemysłowienia Krotoszyna, ale także przyspieszonego rozwoju rzemiosła (kuśnierstwo, garbarstwo, szewstwo), szkolnictwa (gimnazjum, seminarium nauczycielskie), spółdzielczości (polska kasa pożyczkowa, Bank Ludowy, Towarzystwo Rolnicze, Towarzystwo Pszczelarzy) i rolnictwa (XIX wiek, cykoria). Według spisu urzędowego z 1837 roku miasto liczyło 6266 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 653 dymy (domostwa)^[3]. W 1910 roku Krotoszyn zamieszkiwało 13 tysięcy osób.

Mieszkańcy Krotoszyna brali czynny udział w powstaniu wielkopolskim. Miasto zostało zdobyte przez Polaków 1 stycznia 1919 roku, między innymi dzięki interwencji pociągu pancernego Poznańczyk. W latach międzywojennych nastąpiło zahamowanie rozwoju miasta.

2 września 1939 roku na dworcu kolejowym w Kole doszło do nalotu na pociąg ewakuacyjny z Krotoszyna, w wyniku którego zginęło od 100 do 300 osób.

Okupacja hitlerowska trwała w mieście od 3 września 1939 do 23 stycznia 1945. Krotoszyński 56 Pułk Piechoty Wielkopolskiej wsławił się w 1939 roku obroną położonego blisko granicy Krotoszyna oraz obroną Warszawy, o czym wspomniał w pożegnalnym rozkazie generał Juliusz Rómmel.

Od września do końca roku w mieście działała niemiecka grupa operacyjna Einsatzgruppe VI prowadząca czystki etniczne w ramach akcji T4, Intelligenzaktion oraz operacji Tannenberg^[4].

W czasie II wojny światowej w latach 1939–1941 z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji Heim ins Reich. Niemcy zniszczyli także pomnik Józefa Piłsudskiego odsłonięty w Krotoszynie w czerwcu 1932 roku^[5].

W okresie powojennym uprzemysłowienie miasta i rozwój, wzrost liczby mieszkańców z 22 tysięcy w roku 1973 do 27 tysięcy w roku 1985, elektryfikacja linii kolejowych Krotoszyn – Jarocin, Krotoszyn – Grabowno Wielkie, Krotoszyn – Ostrów Wielkopolski.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. kaliskiego. Po likwidacji powiatu nastąpiły ograniczenie samorządności i zmniejszenie nakładów. Po roku 1989 dalszy rozwój, nowe inwestycje, renowacje niektórych obiektów, ale także likwidacja kolei wąskotorowej Krotoszyn – Rozdrażew – Dobrzyca – Pleszew. W 1999 ponowne przywrócenie powiatu krotoszyńskiego.

W 2016 miasto gościło Mistrzostwa Europy w Sumo^[6].

W 2023 zniesiono oficjalnie części miasta o nazwach Starków i Zmysłów^[7].

Zabytkami prawnie chronionymi są^[8]:

• Historyczny układ urbanistyczny miasta, XIV/XV–XIX,
• ratusz w Rynku, zbudowany w 1689 roku z fundacji burmistrza J. Dobrowolskiego oraz właściciela Krotoszyna F.Z. Gałeckiego, w 1774 spalony, odbudowany, nadbudowany o jedną kondygnację i przebudowany w latach 1898–1899, obecnie neorenesansowy, trzykondygnacyjny z mansardami, ze stromymi dachami dwuspadowymi, z niewielkimi wieżyczkami na bokach ścian przedniej i tylnej, od XIX wieku otoczony kramami, które w latach 1968–1969 zostały zlikwidowane i przebudowane na betonowe pawilony handlowe,
  • wieża mająca ślady pierwotnego wyglądu budowli, barokowa, smukła, ośmioboczna, z zegarem i niewielkim balkonem, zwieńczona ażurowym hełmem z podwójną latarnią, z 1777 roku,
  • sklepienia w przyziemiu, również pozostałość po „pierwszym” ratuszu, dawniej cele więzienne,
• kościół farny św. Jana Chrzciciela, późnogotycki, wybudowany w latach 1592–1597 z fundacji kasztelana poznańskiego Jana Rozdrażewskiego dla braci czeskich, od 1601 roku katolicki, trójnawowy, o układzie bazylikowym, ze sklepieniem kolebkowym z lunetami,
  • wieża na planie kwadratu,
  • kaplice boczne z renesansowymi szczytami,
  • bogate wyposażenie wnętrza z XVII i XVIII wieku,
  • ołtarz główny, manierystyczny, z lat 1630–1640, drewniany, trzykondygnacyjny, z kopią obrazu Rubensa Zdjęcie z krzyża z XVII wieku oraz późnogotycką rzeźbą Madonna z Dzieciątkiem,
  • belka tęczowa z grupą pasyjną z XVII wieku,
  • renesansowy nagrobek Jana Rozdrażewskiego (zmarłego w 1600), wykonany z piaskowca w latach 1597–1599, z postacią leżącego rycerza w zbroi,
• Kościół św. Fabiana i św. Sebastiana z 1572, zbudowany jako szpitalny, na planie krzyża greckiego, drewniany, z kopułą, kryty gontem, restaurowany w XIX wieku, we wnętrzu krzyż procesyjny z XIX wieku, tablica z XVIII wieku poświęcona ofiarom zarazy,
• Barokowy zespół klasztorny trynitarzy:
  • klasztor z 1733, trynitarski do kasaty zakonu w 1819, nad wejściem herby szlacheckie (Pilawa, Mniszech), w piwnicy i na parterze sklepienia kolebkowe, obecnie Muzeum Regionalne,
  • kościół św. Ap. Piotra i Pawła, późnobarokowy, wybudowany w latach 1766–1772 według projektu K.M. Frantza, jednonawowy, ambona w kształcie łodzi z żaglem i sieciami, wyposażenie wnętrza barokowe,
• Pałac w Krotoszynie Rozdrażewskich i Gałeckich, barokowy z późnoklasycystyczną fasadą, obecnie szkoła, zachowana sala na I piętrze z podcieniami, polichromowany strop dawnej sali balowej. Powstał w miejscu wzmiankowanej w 1415 roku fortalicji, położonej na południe od miasta, którą wzniósł Wierzbięta. Około 1585 roku Jan Rozdrażewski wybudował w miejscu drewnianego piętrowy, podpiwniczony dwór murowany „pod dwoma dachami”, z trzema pomieszczeniami na parterze i piętrze oraz sześcioma w piwnicy, obok dworu urządzono ogród. Kolejny właściciel Franciszek Gałecki w latach 1692–1700 przebudował dwór poszerzając fasadę budynku o boczne alkierzowe wieże. Na parterze urządzono siedem izb i dwa gabinety, na piętrze sześć pomieszczeń, a w piwnicy m.in. kuchnię. Inwentarz spisany po śmierci Franciszka Gałeckiego z 1718 roku wymienia m.in. skarbiec (a w nim wiele sztuk broni), a na piętrze bibliotekę. Sufity dwóch gabinetów ozdabiały m.in. malowidła „wojny wiedeńskiej” i „wojny chocimskiej”. Na korytarzach i w pomieszczeniach zawieszono łącznie 140 obrazów. Teren dworski, zwany zamkowym, ogrodzony był wysokim płotem, wjazd do niego prowadził od strony północnej przez most zwodzony oraz wielką bramę z malowanymi na blasze herbami: Junosza z Gałeckich i Sasa Rozalii z Dzieduszyckich. Od córki Gałeckiego pałac w 1725 roku przejął Józef Potocki. Niedługo po tym wydarzeniu pałac uległ spaleniu. Józef Potocki odnowił go w 1727 roku, pokrył budynek nową blachą i wzbogacił nową dekoracją. Z sieni, w której stała warta, wchodziło się do apartamentów. Na piętrze, przez całą szerokość budowli, urządzono salę balową oświetloną sześcioma oknami po każdej z dwóch stron. Ściany szczytowe ozdabiały pilastry^[9]
  • park pałacowy, założony w 1685 jako ogród włoski, później przekształcony na park krajobrazowy (ok. 1819), okazy drzew egzotycznych, obecnie Park Miejski,
• Zespół kościelny poewangelicki, z lat 1788–1790, neobarokowa fasada z lat 1884–1885, klasycystyczny, na rzucie koła,
• Kościół fil. pw. św. Marii Magdaleny, Stary Krotoszyn, drewniany, 1755,
• Dom z oficyną, ul. Kobylińska 8, ok. XIX,
• Gimnazjum, ob. LO, ul. Kołłątaja 1, 1878-81,
• Budynek sali gimnastycznej, 1903,
• Dom dla nauczycieli, 1881,
• Zespół starostwa, ul. Kołłątaja 7, pocz. XX, składający się ze starostwa, ob. Urząd Miasta, i budynku gospodarczego,
• Dom, ul. Koźmińska 36, szach., 2 poł. XVIII,
• Dom, ul. Popiełuszki 3, 1 ćw. XIX,
• Dom, ul. Popiełuszki 6, szach., 1 poł. XIX,
• Dom, ul. Powstańców Wielkopolskich 14,
• Dom, ul. Sienkiewicza 5, 1 poł. XIX,
• Dom, ul. Sienkiewicza 6, XVIII/XIX,
• Dawny sąd, ul. Sienkiewicza 9, 1 ćw. XIX,
• Dom, ul. Sienkiewicza 14, 1820,
• Dom, ul. Rawicka 8, 1823,
• Dom, ul. Rawicka 20, 1 poł. XIX,
• Dom, ul. Rawicka 28, 1 poł. XIX,
• Dworek, ul. Zamkowy Folwark, XVIII/XIX.

• Arsenał z 1823 roku, klasycystyczny,
• Cmentarz,
  • obelisk powstańców wielkopolskich oraz żołnierzy 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej i 2 Pułku Strzelców Wielkopolskich,
  • grób pułkownika W.J. Tyczyńskiego, dowódcy 56 Pułku Piechoty w latach 1932–1939,
  • Krzyż Katyński w Krotoszynie.

• Obszary Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie i Baszków Rochy,
• Dąbrowy Krotoszyńskie,
• Leśny Rezerwat przyrody Miejski Bór,
• Park Miejski.

• Piramida wieku mieszkańców Krotoszyna w 2014 roku^[10].

Największym zakładem w mieście jest Mahle Polska Sp. z o.o., zatrudniający ok. 3000 osób, produkujący komponenty do silników spalinowych światowych producentów. Inne ważne zakłady branży metalowej to: Jotkel Sp. z o.o. Sp. k., Fugor Sp. z o.o., Metpol, Konstal. W Krotoszynie istnieją dwa zakłady konfekcyjne Teomina S.A. i Krisbit. Największymi zakładami branży spożywczej są Nutricia Sp. z o.o. i Ewa Krotoszyn S.A. Dużymi zakładami są również: Maxpol, Krepel Polska Sp. z o.o., Gembiak-Mikstacki, Wytwórnia betonu Ochmam, . W Krotoszynie mają również siedzibę dwa duże przedsiębiorstwa handlowe: AT Krotoszyn S.A. i Dino Sp. z o.o., mające swoje sklepy i hurtownie na terenie całego kraju.

W kwietniu 2023 roku została otwarta na zbiegu ulic (i na miejscu dawnego Zakładu Przetwórstwa Mięsnego) Kobylińskiej i Henryka Sienkiewicza Park Handlowy "Mozaika" który oferuje 12 sklepów znanych firm np. Action, House, Cropp, Neonet, Pepco, Aldi i Dealz. Na czwarty kwartał 2024 roku planowane jest otwarcie Parku Handlowego Mozaika 2, na drodze krajowej 36, na przeciwko biurowca Dino. Mają być otwarte tam sklepy między innymi: Biedronka i Castorama.

Przez miasto przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie:

• Droga krajowa nr 15: (Wrocław) – Trzebnica – Krotoszyn – Września – Gniezno – Toruń – Ostróda – (Olsztyn)
• Droga krajowa nr 36: Ostrów Wielkopolski – Krotoszyn – Rawicz – Lubin – Prochowice
• Droga wojewódzka nr 444: Krotoszyn – Sulmierzyce – Odolanów – Ostrzeszów.

 Osobny artykuł: Komunikacja miejska w Krotoszynie.

W Krotoszynie funkcjonuje komunikacja miejska obsługiwana przez autobusy Miejskiego Zakładu Komunikacji.

MZK Krotoszyn obsługuje 11 linii autobusowych:

• Linia nr 1: Krotoszyn – Cieszków
• Linia nr 2: Krotoszyn – Janów (o. Orpiszewa)
• Linia nr 3: Krotoszyn – Dzierżanów
• Linia nr 4: Krotoszyn – Wielowieś
• Linia nr 5: Krotoszyn – Sulmierzyce
• Linia nr 6: Krotoszyn – Rozdrażew
• Linia nr 7: Krotoszyn – Świnków
• Linia nr 8: Krotoszyn – Ruda
• Linia nr 9: Krotoszyn – Roszki
• Linia nr J: Krotoszyn – Jarocin
• Linia nr K: Krotoszyn – Ostrów Wielkopolski

Ponadto na terenie Krotoszyna funkcjonują trzy linie autobusowe obsługiwane przez innych przewoźników:

• Linia nr K-1: Ostrów Wielkopolski – Krotoszyn obsługiwana przez MZK Ostrów Wlkp.,
• Linia nr B: Koźmin Wielkopolski – Krotoszyn obsługiwana przez SCR „Centrol” Koźmin Wlkp.,
• Linia nr X: Krotoszyn – Kobylin obsługiwana przez prywatnego przewoźnika z Krotoszyna.

W Krotoszynie krzyżują się linie kolejowe:

• nr 14: Tuplice – Głogów – Leszno – Krotoszyn – Ostrów Wielkopolski – Kalisz – Łódź Kaliska,
• nr 281: Oleśnica – Krotoszyn – Jarocin – Gniezno – Chojnice.

Obecnie Krotoszyn posiada bezpośrednie połączenia kolejowe między innymi z Poznaniem, Lesznem i Ostrowem Wielkopolskim, a także jedno dziennie z Wrocławiem. Dawniej można było stąd bezpośrednio dojechać m.in. do Piły, Zbąszynka, Głogowa i Łodzi.

W Krotoszynie w okolicach dworca kolejowego znajdowała się do 1987 stacja rozebranego odcinka kolei wąskotorowej relacji: Krotoszyn Wąsk. – Dobrzyca – Pleszew Wąsk. – Pleszew, kursującej w ramach tzw. Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej.

 Zobacz też: Krotoszyn Wąskotorowy i Krotoszyn Stary.

W 2013 przy ul. Mickiewicza oddano do użytku sanitarne lądowisko.

• 1990–1994 Mikołaj Ilnicki
• 1994-2014 Julian Jokś
• 2014-2024 Franciszek Marszałek
• od 2024 Natalia Robakowska

• 1990–1994 Marian Grządka
• 1994–1998 Ryszard Belak
• 1998–2002 Włodzimierz Fudała
• 2002 Krzysztof Krysztofiak
• 2002−2006 Wiesław Świca
• 2006-2018 Zofia Jamka
• 2018-2024 Anna Sikora
• 2024-nadal Krzysztof Manista

 Osobny artykuł: Rada Miejska w Krotoszynie.

Koalicja – 11 radnych

• Polskie Stronnictwo Ludowe - 8 radnych
• Samorządowa Inicjatywa Obywatelska - 3 radnych

Opozycja - 10 radnych

• Prawo i Sprawiedliwość - 4 radnych
• Obywatelskie Porozumienie Samorządowe - 3 radnych
• Platforma.Nowoczesna Koalicja Obywatelska - 2 radnych
• Krotoszyn na nowo - 1 radny

Miasta partnerskie^[11]

• Brummen (od 15 marca 1989)
• Mejszagoła (od 18 stycznia 1992)
• Fontenay-le-Comte (od 28 maja 1994)
• Dierdorf (od 6 września 1997)
• Bucak (od 3 września 2007)
• Okinoshima (Shimane) (od 9 lipca 2016)
• Fonyód (od 27 lipca 2017)

• Szkoły podstawowe
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Krotoszynie, al. Powstańców Wlkp. 13,
  • Szkoła Podstawowa nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II w Krotoszynie, ul. Plac Szkolny 19,
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Wojska Polskiego w Krotoszynie, ul. Sienkiewicza 9,
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Mikołaja Kopernika w Krotoszynie, ul. Zdunowska 83,
  • Szkoła Podstawowa nr 7 z Oddziałami Integracyjnymi im. Henryka Jordana w Krotoszynie, ul. Władysława Jagiełły 4,
  • Szkoła Podstawowa nr 8 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Marii Skłodowskiej-Curie w Krotoszynie, ul. 23 Stycznia 20.
• Szkoły ponadpodstawowe
  • Liceum Ogólnokształcące im. H. Kołłątaja w Krotoszynie, ul. Kołłątaja 1,
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Krotoszynie, ul. Mickiewicza 11,
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Karola F. Libelta w Krotoszynie, Plac Jana Pawła II nr 5,
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 im. Jana Pawła II w Krotoszynie, ul. Zdunowska 81,
  • Zakład Doskonalenia Zawodowego w Krotoszynie, Plac Jana Pawła II nr 5 (budynek nr ZSP 2),
  • Zespół Szkół Specjalnych w Krotoszynie, ul. Ostrowska 39,
• Szkoły artystyczne
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia w Krotoszynie, ul. Młyńska 2 D,
  • Społeczne Ognisko Muzyczne w Krotoszynie, ul. Młyńska 2 D.

W Krotoszynie działają trzy gminne (miejskie) instytucje kultury:

• Krotoszyński Ośrodek Kultury, który organizuje Ogólnopolski Turniej Poetycki „Autoportret Jesienny”^[12] oraz prowadzi kino „Przedwiośnie” i galerię sztuki „Refektarz”
• Krotoszyńska Biblioteka Publiczna im. Arkadego Fiedlera
• Muzeum Regionalne im. Hieronima Ławniczaka w Krotoszynie, utworzone w 1957 przez społecznych opiekunów zabytków Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego^[13] (od 1999 gminna instytucja kultury).

W Krotoszynie działa filia Książnicy Pedagogicznej im. Alfonsa Parczewskiego w Kaliszu.

• Agnieszka Duczmal
• Janusz Rybakowski
• Maria Siemionow
• Maciej Leśny
• Joanna Wronecka
• Tadeusz Bartoś
• Małgorzata Prokop-Paczkowska
• Szymon Matuszewski
• Katarzyna Grochola
• Adam Wiedemann
• Daria Przybylak
• Maciej Paterski
• Marcin Lijewski
• Olivier Janiak
• Jakub Świderski
• Paweł Bielawny
• Łukasz Kaczmarek (siatkarz)
• Norbert Życki

• Gazeta internetowa iKrotoszyn.pl
• Rzecz Krotoszyńska^{[potrzebny przypis]}
• Gazeta Lokalna KROTOSZYN^{[potrzebny przypis]}
• Gazeta Krotoszyńska^{[potrzebny przypis]}

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia pw. św. Andrzeja Boboli, ul. Popiełuszki 3
  • parafia pw. św. Jana Chrzciciela, ul. Farna 10
  • parafia pw. św. Marii Magdaleny, ul. Wiejska
  • parafia pw. św. Piotra i Pawła, ul. Klasztorna 3
• Kościół Zielonoświątkowy:
  • Centrum Chrześcijańskie „Charisma” w Krotoszynie, ul. Benicka 37^[14]
• Judaizm mesjanistyczny:
  • Gmina Mesjańska w Krotoszynie, Rynek 9/12^[15]
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Krotoszyn (Sala Królestwa, ul. Osadnicza 7)^[16].

• Klub Sportowy „Astra” Krotoszyn ul. Sportowa 1 (sekcje: piłka nożna, siatkówka),
• Ludowy Klub Sportowy „Ceramik”, ul. Sportowa 2 (sekcja: zapasy styl wolny),
• Klub Sportowy „Krotosz”, ul. Młyńska 2 B (sekcje: karate, pływanie, biegi, tenis stołowy),
• Towarzystwo Atletyczne „Rozum”, ul. Mały Rynek 13 (sekcja: sumo),
• Krotoszyn Open, Krotoszyńska Liga Piłki Nożnej,
• Uczniowski Klub Sportowy „Akademia Talentów” Krotoszyn ul. Sportowa 1 (sekcje: piłka nożna, siatkówka, biegi).

 Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Krotoszynem‎.

• Cmentarz żydowski w Krotoszynie
• Kalisko-Ostrowski Okręg Przemysłowy
• Krotoscy herbu Leszczyc

• Jochen Böhler, Klaus-Michael Mallmann, Jürgen Matthäus: Einsatzgruppen w Polsce. Warszawa: Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11588-0.

• Krotoszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 711 .
• Krotoszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 169 .
• Freunde des Kreises Krotoshin (Przyjaciele Powiatu Krotoszyńskiego) (niem.)
• Fotografie Krotoszyna i okolic
• Polska. org. pomnik Piłsudskiego w Krotoszynie