Krempna

wieś
Widok na wieś ze zbocza góry Łokieć, na której znajduje się cmentarz wojenny nr 6.
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	jasielski
Gmina	Krempna
Liczba ludności (2011)	533[2][3]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-232[4]
Tablice rejestracyjne	RJS
SIMC	0355358[5]
Położenie na mapie gminy Krempna Krempna
Położenie na mapie Polski Krempna
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Krempna
Położenie na mapie powiatu jasielskiego Krempna
49°30′40″N 21°30′02″E/49,511111 21,500556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Krempna (dawniej też Krępna^[6]; j. rusiński Крампна) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Krempna^[5][7].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Krempna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Miejscowość jest siedzibą rozległej gminy Krempna, dyrekcji Magurskiego Parku Narodowego oraz parafii św. Maksymiliana Kolbe, należącej do dekanatu Nowy Żmigród w diecezji rzeszowskiej.

Leży na lewym brzegu Wisłoki, w niewielkiej kotlince u południowych podnóży masywu Kamienia (714 m n.p.m.)^[8]. Prowadzi przez nią droga wojewódzka nr 992 z Jasła przez Nowy Żmigród ku granicy państwowej w Ożennej^[9].

Wieś lokowana na prawie magdeburskim w pierwszej połowie XV wieku jako niemiecka kolonia Krummbach.

Wieś założył Mikołaj Stadnicki. Do połowy XVII wieku pozostawała ona częścią kompleksu dóbr hr. Stadnickich. Mikołaj zmarł w 1510 r. i dobra te odziedziczył kasztelan sanocki Andrzej Stadnicki. Po śmierci kasztelana, w 1554 roku jego synowie – Marek i Mikołaj Stadniccy podzielili między siebie posiadłości ojca. Właścicielami tych ziem Stadniccy pozostawali do 1663 roku, gdy dobra rodowe podzielono pomiędzy Aleksandra Tymienieckiego i Stadnickich. W końcu XVII wieku dobra żmigrodzkie wraz z Krempną przejęli Wiśniowieccy. Kolejnymi właścicielami zostali Radziwiłłowie (m.in. Karol Radziwiłł), Józef Bobowski, Stanisław Grzembski, Józef Zubrzycki, Józef i Anna Cichońscy, Dankiewiczowie, Jan Lewicki i Józef Kalasanty Dankiewicz, Potuliccy (m.in. Franciszka Potulicka).

W 1457 i 1657 roku stacjonowały tu wojska węgierskie, które wieś znacząco zniszczyły. Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Krempna znalazła się pod zaborem austriackim będąc częścią Galicji. Popularna jeszcze w połowie XIX w. „Geografia (...) królestw Galicyi i Lodomeryi” autorstwa hr. Ewarysta Andrzeja Kuropatnickiego z 1786 r. podawała, iż jest to Wieś ruska (...); sławna hutą szklaną i wielkiemi a niedostępnemi lasami.^[6]

W 1807 urodził się w Krempnej Jan Wendziłowicz, pochodzący z rusińskiej rodziny duchowny greckokatolicki, malarz i rzeźbiarz. W roku 1849 wieś opanowała epidemia cholery, a jej nawrót nastąpił w roku 1873. Do 1914 wieś liczyła 1200 mieszkańców, w tym głównie Polaków i Rusinów (Łemków).

W początkowym okresie I wojny światowej w 1914 r. wojska węgierskie wygnały krempnian, zmuszając ich do schronienia się w Żydowskim. W 1915 roku wieś została ponownie spustoszona na skutek operacji gorlickiej^[10]. Po 1918 roku weszła w skład niepodległej już Polski. 7 września 1939 walki z nacierającymi od południa niemieckimi kolumnami pancernymi toczył w okolicach Krempnej batalion Obrony Narodowej „Rzeszów”. Powstała tam na początku wojny trasa przerzutowa na Węgry przez Hałbów i Hutę Krempską, zwana Korytarzem, która istniała do końca okupacji. W październiku 1939 roku, już po zajęciu przez Krempnej przez Niemców, zjawiła się we wsi ukraińska delegacja, która oświadczyła, że: była Polska, ale już jej nigdy nie będzie. Panowali Polacy, ale teraz już nie będą nigdy. Polaczki dwacet (20) lat kręcili nam językami a teraz kręcić nie będą^[11]. Za przyzwoleniem Niemców w październiku 1939 powołano ukraińską administrację i do szkół jako obowiązkowy wprowadzono język ukraiński. Posterunek policji w Krempnej obsadzony był 12 ukraińskimi funkcjonariuszami dowodzonymi przez niemieckiego komendanta.

Ze strony polskiego podziemia teren Krempnej obejmowała placówka AK Żmigród Zimorodek z dowódcą sierżantem Józefem Przybyłowskim Zdzisławem. Patrole AK Antoniego Zawadzkiego Teresy urządzały różne akcje, np. zlikwidowały ukraińskiego komendanta posterunku w Krempnej. Ponadto we wsi działała konspiracja (wśród miejscowych Polaków) związana z Armią Krajową^[12].

25 kwietnia 1943 r. gestapowiec Wilhelm Schuhmacher sprowadził 16 kalekich Łemków, Romów, Żydów na cmentarz do Nowego Żmigrodu i rozstrzelał ich.

13 września 1944 wieś została zajęta przez wojska radzieckie^[13].

Po roku 1944 rozpoczęły się represje na AK-owcach, których osadzano w więzieniach i w obozach lub wywożono na Syberię. Miejscowych Rusinów przesiedlono z Krempnej do ZSRR w okolice miasta Kałusz w obwodzie lwowskim. Z 10 tys. Rusinów zamieszkujących do 1939 gminę Krempna wysiedlono do roku 1947 ponad 80%. W lipcu 1946 nastąpił ostatni napad ukraińskich nacjonalistów z UPA na wieś. Po wysiedleniu Rusinów w Krempnej i okolicach pozostali tylko miejscowi Polacy, do których wkrótce dołączyli nowi polscy osadnicy (do Krempnej i okolic przybyło ok. 400 rodzin)^[14].

W roku 1973 Krempna została ponownie siedzibą władz gminy.

• Cerkiew greckokatolicka pw. świętych Kosmy i Damiana (od 1971 r. kościół rzymskokatolicki).

 Osobny artykuł: Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Krempnej.

• Cmentarz wojenny nr 6 z I wojny światowej z monumentalnym pomnikiem projektu Dušana Jurkoviča – potężnymi kamiennymi filarami ustawionymi w okręg.

• 
  Zabytkowa cerkiew świętych Kosmy i Damiana
• 
  Cmentarz wojenny nr 6
• 
  Siedziba Magurskiego Parku Narodowego i Muzeum
• 
  Nowy kościół parafialny

W Krempnej znajduje się zalew na Wisłoce oraz ośrodek jazdy konnej.

• Mrukowa – Kaplica pod Trzema Kopcami – Kotań – Przełęcz Hałbowska – Krempna
• Kąty – Kamień (714 m n.p.m.) – Krempna – Wysokie (657 m n.p.m.) – Ożenna

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Krempną.

• Krempna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 663 .
• Sercu bliski Beskid Niski – Krempna