Kotlina Turczańska

Kotlina Turczańska i Mała Fatra
Megaregion	Region Karpacki
Prowincja	Karpaty Zachodnie
Podprowincja	Centralne Karpaty Zachodnie
Makroregion	Obniżenie Nitrzańsko-Turczańskie
Mezoregion	Kotlina Turczańska
Zajmowane jednostki administracyjne	Słowacja – kraj żyliński

Kotlina Turczańska (514.64; słow. Turčianska kotlina) – wielka kotlina śródgórska w Centralnych Karpatach Zachodnich, jedna z najwyraźniejszych i najlepiej wykształconych kotlin na terenie Słowacji. Od północy ogranicza ją tzw. krywańska część Małej Fatry, od wschodu – Wielka Fatra, od południa – Góry Kremnickie, od południowego zachodu grupa górska Żaru, a od zachodu – tzw. luczańska część Małej Fatry^[1].

Kotlina Turczańska ma kształt nieregularnego prostokąta, którego dłuższe boki leżą w przybliżeniu na osi północ-południe. Wymiary tego prostokąta wynoszą w przybliżeniu 30 × 10 km. Dno kotliny, bardzo równe i płaskie, opada w kierunku z południa na północ, od wysokości ok. 660 m n.p.m. w rejonie wsi Sklené u podnóży Żaru do wysokości 370 m w korycie Wagu poniżej miejscowości Vrútky. Szczyty i grzbiety górskie otaczające kotlinę wznoszą się ponad jej dno od ok. 250–300 m w części południowej po 800–1000 m w części środkowej (Tlstá w Wielkiej Fatrze – 1414 m, Veľká lúka w Małej Fatrze – 1476 m) i po 1100–1300 m w części północnej (Wielki Krywań w Małej Fatrze – 1709 m). Wzdłuż północnej krawędzi kotliny płynie ze wschodu na zachód rzeka Wag, natomiast dłuższą oś kotliny wyznacza dopływ Wagu – rzeka Turiec^[1].

Kotlina Turczańska stanowi centralną część krainy historycznej zwanej Turcem. Jest dziś stosunkowo gęsto zaludnionym obszarem rolniczym. Największym ośrodkiem miejskim regionu i znaczącym ośrodkiem przemysłowym jest Martin u ujścia Turca do Wagu, w północnej części Kotliny, w którego bezpośrednim sąsiedztwie leżą miejscowości Vrútky i Sučany. W południowej części Kotliny leży miasto powiatowe Turčianske Teplice. Wzdłuż Wagu biegną droga krajowa nr 18 i linia kolejowa z Rużomberka do Żyliny. W Martinie łączą się z nimi droga krajowa nr 65 i linia kolejowa biegnące z Bańskiej Bystrzycy.

Słowaccy geografowie dzielą Kotlinę Turczańska na mniejsze jednostki:

• Turčianske nivy
• Šútovské podhorie
• Sklabinské podhorie
• Mošovská pahorkatina
• Diviacka pahorkatina
• Valčianska pahorkatina^[2]

Klimat Kotliny Turczańskiej jest umiarkowany ciepły. Podstawowe dane klimatyczne dla tego regionu (o ile nie podano inaczej – na podstawie obserwacji w Martinie) są następujące:

• średnia temperatura roczna: +7,8 °C;
• maksymalna temperatura zanotowana: +37,4 °C (15 sierpnia 1952);
• minimalna temperatura zanotowana: −32,2 °C (11 lutego 1929);
• liczba dni z temperaturą poniżej 0 °C: 110;
• średnia roczna opadów atmosferycznych: 555 mm (w innych rejonach kotliny do 800 mm);
• roczna liczba godzin słonecznych: 1300 (w innych rejonach kotliny do 2000);
• roczna liczba dni pochmurnych: 60–65;
• liczba dni z pokrywą śniegową: 50–80

Niewielka część Kotliny Turczańskiej na wschodzie wchodzi w obręb Parku Narodowego Wielka Fatra (słow. Národního parku Veľká Fatra).

W 1962 r. powstał rezerwat przyrody Turiec, a w 1974 r. rezerwat przyrody Kláštorské lúky. Niedaleko wsi Mošovce znajduje się pomnik przyrody Mošovské aleje, w obrębie którego rosną klony, jesiony, kasztanowce i lipy. Inny pomnik przyrody, to Jazierko v Jazernici

• Turiec (region)

Kotlina Turczańska przy miejscowości Nolčovo. W głębi Mała Fatra Krywańska, po prawej stronie Wielka Fatra