Kompania kolarzy (kkol.) – pododdział piechoty Wojska Polskiego II RP wyposażony w rowery.

Kompania kolarzy występowała w strukturze dywizji piechoty wyłącznie na stopie wojennej. Była, obok szwadronu kawalerii dywizyjnej, pododdziałem rozpoznawczym dywizji piechoty. Kompanię wraz z uzupełnieniem marszowym formował jeden z trzech pułków piechoty każdej dywizji. Kompania kolarzy pod względem gospodarczym była samodzielnym pododdziałem. Po zużyciu zapasów, jakie otrzymała w czasie mobilizacji, musiała sama zaopatrywać się w żywność i paszę w drodze zakupów.

Struktura organizacyjna kompanii kolarzy była następująca:

• dowódca kompanii (kpt./por.)
• poczet dowódcy
  • szef kompanii – dowódca pocztu
  • 2 podoficerów
  • 2 sanitariuszy
  • 2 gońców
  • patrol telefoniczny (1 + 2)
  • pisarz
  • kierowca motocykla dowódcy kompanii
• trzy plutony strzeleckie, w każdym
  • dowódca plutonu (por. / ppor.)
  • zastępca dowódcy plutonu (podofic. lub podchor. rez.)
  • obserwator
  • goniec
  • trzy drużyny po 19 żołnierzy, w tym dowódca drużyny i mechanik rowerowy
• drużyna gospodarcza
  • podoficer gospodarczy – dowódca drużyny
  • podoficer broni
  • podoficer sprzętowy
  • 2 kucharzy
  • 2 krawców
  • 2 szewców
  • mechanik rowerowy
  • ordynans dowódcy kompanii
  • 9 woźniców

Razem kompania liczyła 4 oficerów oraz 212 podoficerów i strzelców. Na uzbrojeniu pododdziału znajdowało się między innymi 9 rkm i 2 rakietnice. Ze wspomnień Anatola Trusowa wynika, że oficerowie i podoficerowie funkcyjni nie otrzymali pistoletów, a dwie lornetki posiadali oficerowie służby stałej. Ten sam autor, który kampanię wrześniową odbył na stanowisku dowódcy kompanii kolarzy 28 DP, jednoznacznie stwierdził, że dowodzony przez niego pododdział nie posiadał karabinów przeciwpancernych. Relacja pułkownika Trusowa stoi w sprzeczności z wersją podawaną przez Andrzeja Konstankiewicza, który utrzymuje, że kompanie kolarzy posiadały od 3 do 6^[1] karabinów przeciwpancernych. Kompania wyposażona była w jeden motocykl z koszem (w kompanii nr 13 był to „Sokół 600”), 196 rowerów, 18 koni pociągowych, 7 wozów taborowych parokonnych, jedną kuchnię polową z zaprzęgiem czterokonnym, wyposażenie patrolu telefonicznego. Większość wyposażenia pododdziału pochodziła z mobilizacji (rekwizycji). Cytowany już Anatol Trusow wspomina, że jako zalążek kompanii otrzymał do dyspozycji jednego porucznika, dwóch sierżantów, jednego plutonowego oraz 3 kaprali i 25 kolarzy z pułkowego oddziału zwiadowców uzbrojonych w karabiny i wyposażonych w rowery, a ponadto dwa wozy taborowe, którymi przetransportowano z pułkowego magazynu mobilizacyjnego do miejsca formowania (szkoła u zbiegu ulic Modlińskiej i Toruńskiej w Warszawie) umundurowanie, oporządzenie i broń. Pozostali żołnierze byli rezerwistami. Część z nich nie umiała w ogóle jeździć na rowerze. Rowery były rekwirowane przez funkcjonariuszy Policji Państwowej na szosie modlińskiej, a po przewiezieniu do rejonu formowania były wyposażane w bagażniki i uchwyty na karabiny. Rowery były „różnych marek, a opony o wymiarach, jakie tylko w Polsce były wtedy używane. Najważniejsze jednak, że były >>na chodzie<<”.

W ocenie Anatola Trusowa „kompania nie mogła być zbyt ruchliwa. Jeszcze na szosie, w marszu podróżnym, można było osiągnąć szybkość większą, niż osiągała to kompania strzelecka, jednak w nocy i na bezdrożach zdolność posuwania się kompanii kolarzy była mniejsza”.

Kompaniom nadano dwucyfrowe (w OK X trzycyfrowe) numery, z których pierwsza odpowiadała numerowi okręgu korpusu na terenie, którego była formowana, a druga numer kolejny pododdziału np. kompanie formowane na terenie OK V otrzymały kolejne numery; 51, 52 i 53 dla Grupy Fortecznej Obszaru Warownego „Katowice”, 54 dla 6 DP, 55 dla 21 DPG i 56 dla 23 DP.

• Organizacja wojenna polskiej dywizji piechoty w 1939 roku

• Anatol Trusow, Wojna na rowerach w 1939 r., Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1981, Nr 1 (95), s. 126–147.
• Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3.
• AndrzejA. Konstankiewicz AndrzejA., Broń strzelecka Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1986, s. 166, ISBN 83-11-07266-3, OCLC 69494630 .
• Andrzej Konstankiewicz, Jeszcze o ilości uzbrojenia w polskich DP, BK i BPM z 1939 r., Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1989, Nr 2 (128), s. 279–288.
• Jeszcze o polskich karabinach przeciwpancernych, Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1980, Nr 4 (94), s. 394.
• Władysław Steblik, Armia „Kraków” 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. II, ISBN 83-11-07434-8.
• Tadeusz Jurga, Władysław Karbowski, Armia „Modlin” 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1987, wyd. I, ISBN 83-11-07274-4.
• Piotr Bauer i Bogusław Polak, Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1983, ISBN 83-210-0385-0.
• Mieczysław Bielski, Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1991, wyd. I, ISBN 83-11-07836-X.
• Ludwik Głowacki, Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, Wydawnictwo MON, wyd. V, Warszawa 1985, ISBN 83-11-07109-8.
• Ludwik Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wydawnictwo Lubelskie, wyd. II, Warszawa 1986, ISBN 83-222-0377-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.