Komisariat Straży Granicznej „Rajcza”
Budynek Komisariatu Straży Granicznej w Rajczy, fot. około 1939 r. | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Tradycje | |
Rodowód |
komisariat Straży Celnej „Ujsoły” |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Formacja | |
Podległość |
Inspektorat Graniczny nr 17 |
Komisariat Straży Granicznej „Rajcza” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.
Geneza
Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922[2]. Komisariat Straży Celnej „Ujsoły” i „Rycerka”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, weszły w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Żywiec”[3].
W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Rajcza” z podkomisariatem „Korbielów”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[5].
Osobne artykuły:Formowanie i zmiany organizacyjne
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[6]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Rajcza” do Inspektoratu Granicznego nr 17 „Biała” i określił jego strukturę organizacyjną[5]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[7]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę Straży Granicznej I linii „Rajcza” do Rycerki, a placówkę Glinka do m. Ujsoły[8]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zniósł placówkę Straży Granicznej „Sól”[8]. Rozkazem nr 3 z 8 września 1938 w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938, przydzielił komisariat do Obwodu „Żywiec”[9]. Rozkazem nr 5 z 3 marca 1939 w sprawie zmian organizacyjnych [...], komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma utworzył placówkę I linii „Sól”[10] i zniósł placówkę I linii „Przegibek” i „Morgi”[10]. Placówkę I linii „Zwardoń” z komisariatu „Rajcza” przydzielił do komisariatu „Istebna”[10].
Służba graniczna
Sąsiednie komisariaty:
- komisariat Straży Granicznej „Istebna” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Czarny Dunajec” – 1928
- komisariat Straży Granicznej „Jasnowice” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Korbielów” – listopad 1929
Funkcjonariusze komisariatu
Kierownicy/komendanci komisariatu | ||
---|---|---|
stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby |
podkomisarz | Tadeusz Chmielowski | V 1928[11] – |
podkomisarz | Mikołaj Radochoński[12] | 11 VI 1929[13] – był II 1933[14] |
aspirant | Jan Krawiec | 29 III 1939[15] – |
Zastępcy komendanta komisariatu | ||
starszy strażnik | Józef Niedzielki | 1 V 1939[16] – |
Struktura organizacyjna
Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[5]:
- komenda – Rajcza
- podkomisariat Straży Granicznej „Jeleśnia”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zwardoń”
- placówka Straży Granicznej I linii „Racza”
- placówka Straży Granicznej I linii „Morgi”
- placówka Straży Granicznej I linii „Glinka”
- placówka Straży Granicznej I linii „Złatna”
- placówka Straży Granicznej I linii „Korbielów” Górny
- placówka Straży Granicznej I linii „Głuchaczki”
- placówka Straży Granicznej II linii „Rycerka” Górna
- placówka Straży Granicznej II linii „Rajcza”
- placówka Straży Granicznej II linii „Jeleśnia”
- placówka Straży Granicznej II linii „Biała”
Organizacja komisariatu w listopadzie 1929[17] i w 1935[18]:
- 4/17 komenda – Rajcza
- placówka Straży Granicznej I linii „Zwardoń”
- placówka Straży Granicznej I linii „Sól” → w 1936 zniesiona, w 1939 odtworzona
- placówka Straży Granicznej I linii „Rajcza” → w 1936 przeniesiona do Rycerki
- placówka Straży Granicznej I linii „Przegibek” → w 1939 zniesiona
- placówka Straży Granicznej I linii „Glinka” → w 1936 przeniesiona do Ujsoł
- placówka Straży Granicznej I linii „Morgi” → w 1939 zniesiona
- placówka Straży Granicznej I linii „Złatna”
- placówka Straży Granicznej II linii „Rajcza”
Przypisy
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 34.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 26.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 59.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 103.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 133.
- ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 158.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1928/54.
- ↑ Mikołaj Radochoński. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.15683 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-05-23].
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 26.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 62.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1939/13.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1939/24.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.
- ↑ Promińska 2011 ↓, s. 5.
Bibliografia
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Katarzyna Promińska , Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
- Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Rybnik” z lat 1918–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/719.)
- Wykazy imienne oficerów, szeregowych i pracowników cywilnych Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/159.)