Ten artykuł dotyczy części Poznania. Zobacz też: inne znaczenia.

Komandoria

Część i obszar SIM Poznania
Skrzyżowanie ulic Małachowskiego i Tomickiego na Komandorii. Na zdjęciu widoczne są nowe tabliczki z nazwami ulic i nazwą jednostki obszarowej SIM Komandoria (2016)
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Poznań
Dzielnica	Osiedle Warszawskie-Pomet-Maltańskie, Osiedle Ostrów Tumski-Śródka-Zawady-Komandoria
W granicach Poznania	1 stycznia 1925[1]
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Tablice rejestracyjne	PO
Położenie na mapie Poznania Komandoria
Położenie na mapie Polski Komandoria
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Komandoria
52°24′37″N 16°57′57″E/52,410300 16,965800
Multimedia w Wikimedia Commons

Komandoria – część Poznania i zarazem jednostka obszarowa Systemu Informacji Miejskiej (SIM)^[2], obejmująca obszar pomiędzy Śródką (ul. Podwale) na zachodzie, Zakładami Metalurgicznymi „Pomet” na wschodzie a Jeziorem Maltańskim na południu. Komandoria jest rozdzielona pomiędzy dwie różne jednostki pomocnicze miasta – Osiedle Ostrów Tumski-Śródka-Zawady-Komandoria obejmujące zachodnią część oraz Osiedle Warszawskie-Pomet-Maltańskie obejmujące wschodnią część.

Z uwagi na położenie w sąsiedztwie ronda Śródka – Komandorię, a zwłaszcza jej zachodnią część, błędnie określa się niekiedy mianem Śródki.

Północno-wschodnia część Komandorii, tj. obszar od ul. św. Michała do ul. Miłosławskiej i Zaniemyskiej oraz od ul. Warszawskiej do linii kolejowej nr 3, należy do jednostki pomocniczej miasta osiedle Warszawskie-Pomet-Maltańskie^[3], a zachodnia i południowa Komandoria, tj. tereny od ul. Podwale do ul. św. Michała oraz od linii kolejowej nr 3 do terenów nad Jeziorem Maltańskim, należy do osiedla Ostrów Tumski-Śródka-Zawady-Komandoria^[4].

Część nowych osiedli na terenie Komandorii zaprojektował po wojnie Jan Cieśliński we współpracy z Mirosławą Dworzańską i Zdzisławem Podoskim jako zapowiedź projektu prawobrzeżnego Poznania^[5], a zasadniczą część w latach 1948–1952 Zdzisław Podoski na 360 rodzin. Zrealizowano tu pierwszy w Poznaniu zespół zabudowy z pawilonem handlowo-gastronomicznym dla mieszkańców (restauracja Maltańska projektu Danuty Hahn)^[6]. Wcześniej (druga połowa lat 30. XX w.) powstało natomiast galeriowe osiedle robotnicze, zaprojektowane prawdopodobnie przez Jerzego Tuszowskiego^[7].

W okolicy odnajdowano artefakty z wieków VIII i IX^[8]. Pierwotnie Komandoria była osadą powstałą wokół kościoła św. Michała, później przemianowanego na kościół św. Jana Jerozolimskiego za murami. Nazwa pochodzi od komandorii Kawalerów Maltańskich, która została utworzona w 1178 przez Mieszka III przy kościele. W czasach zaborów osada nosiła nazwę Kommendorie. W Kodeksie dyplomatycznym Wielkopolski wspominano ją jako najbardziej na wschód wysuniętą część poznańskiego skupiska osadniczego (villa que iacet in teritorio ecclesie Hospitalis). Rozwijała się tu w XIII wieku produkcja rolna, a prawdopodobnie też hodowla. Funkcjonował młyn. Szpital obsługiwał liczną ludność podróżującą traktami na wschód i południe^[9]. W 1925 roku została włączona w granice miasta^[10].

W 1936 wytyczono w tym rejonie nowe ulice, nadając im imiona trzech biskupów poznańskich wywodzących się z Wielkopolski. M.in. nadano nazwę ulicy Konarskiego, która miała upamiętniać Adama Konarskiego (1526-1574). Obecnie uważa się, że upamiętnia ona księdza Stanisława Konarskiego, pijara i reformatora szkolnictwa z Warszawy (1700–1773). Pozostałe dwie upamiętnione postacie to Piotr Tomicki i Andrzej Łaskarz^[11].

W latach 1954–1990 Komandoria należała do dzielnicy administracyjnej Nowe Miasto.

W styczniu 2001 r. utworzono jednostkę pomocniczę osiedle Komandoria-Pomet, która – pomimo swej nazwy – obejmowała jedynie mieszkaniowe osiedle Pomet wraz z zakładami „Pomet”^[12]. W sierpniu 2001 r. do osiedla Komandoria-Pomet przyłączono północno-wschodnią część Komandorii, tj. obszar od ul. św. Michała do ul. Miłosławskiej i Zaniemyskiej oraz od ul. Warszawskiej do linii kolejowej nr 3^[13]. W 2011 r. w wyniku reformy jednostek pomocniczych północno-wschodni obszar Komandorii nie przyłączył się do reszty Komandorii, lecz wraz z osiedlem Pomet połączył się z osiedlem Warszawskie-Pomet-Maltańskie^[14].

W 2001 r. utworzono jednostkę pomocniczą osiedle Komandoria-Podwale, która obejmowała północno-zachodnią część Komandorii, tj. obszar między ul. Podwale a ul. św. Michała oraz od ul. Warszawskiej do linii kolejowej nr 3^[15]. W 2011 r. w wyniku reformy jednostek przyłączono osiedle Komandoria-Podwale do nowej jednostki Ostrów Tumski-Środka-Zawady-Komandoria, wraz z nieprzydzieloną do tej pory południową częścią Komandorii nad Jeziorem Maltańskim^[16].