Kolonia Agnieszki
| Część Katowic | |
 Historyczna zabudowa kolonii Agnieszki przy ulicy Bytkowskiej 68a-d z lat 80. XIX wieku[1] | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| Data założenia |
lata 40. XIX wieku |
| W granicach Katowic |
1 kwietnia 1951 |
| SIMC |
0937623 |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Tablice rejestracyjne |
SK |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°17′09″N 19°00′25″E/50,285861 19,006833
| |
Kolonia Agnieszki (bądź Kolonia Agnieszka[2]; Agnieszka[3][4]) – część Katowic[5], położona w północnym rejonie miasta, na obszarze dzielnicy Wełnowiec-Józefowiec, w rejonie ulic Bytkowskiej i Bytomskiej, nieopodal Parku Śląskiego.
Powstała jako kolonia robotnicza, założona w latach 40. XIX wieku dla pracowników huty cynku „Agnes”. Zakład ten pracował krótko, lecz kolonia Agnieszki w późniejszych latach zachowała swój pierwotny charakter. W 1924 roku część terenów kolonii włączono do gminy Wełnowiec, którą 1 kwietnia 1951 roku przyłączono do miasta Katowice. Miejscowość ta ma głównie charakter mieszkaniowy.
Historia
Kolonia Agnieszki została założona w latach 40. XIX wieku na pograniczu Dębu, Chorzowa i Bytkowa[6], na terenie gminy Dąb, a powstała ona dla pracowników huty cynku „Agnes”[3]. Samą zaś hutę, składającą się z pojedynczej murowanej hali, założył w 1842 roku pochodzący z Dębu Josef Heintze, zaś trzy lata później właścicielem zakładu został inspektor hutniczy Chorzela (według Lecha Szarańca to Chorzela jest założycielem huty[3]), a w 1847 roku Pringsheim. Zakład ten działał do 1858 roku, a w szczytowym okresie dawał 1,1% całej produkcji cynku na Górnym Śląsku[7].
Sama zaś nazwa kolonii oraz huty pochodzi od nazwy wzgórza, na którym oba miejsca powstały[8].
Kolonia po likwidacji huty „Agnes” nie utraciła przemysłowego charakteru ze względu na lokalizację w pobliskim Wełnowcu innych zakładów przemysłowych, w których pracowali mieszkańcy Agnieszki[3]. Na krańcu kolonii Agnieszki funkcjonowały także kamieniołomy[9], a w samej kolonii także m.in. restauracja „Gasthaus zur Agneshütt”, której właścicielem był Josef Paul[10]. W miejscu dawnej hali huty „Agnes”[7] powstał szyb wydobywczy kopalni „Król” (później „Prezydent”) w Chorzowie[3]. Kopalnia ta w latach 20. XX wieku postawiła także nieopodal, wzdłuż obecnej ulicy Agnieszki, kompleks sześciu dużych domów robotniczych[7].
W 1859 roku w kolonii mieszkały 24 osoby[6]. Dnia 18 sierpnia 1894 roku biskup wrocławski kard. Georg von Kopp wydał dekret ustanawiający rzymskokatolicką parafię w Dębie, do której miała należeć także kolonia Agnieszki. W późniejszym czasie kolonię przydzielono do erygowanej 1 sierpnia 1925 roku parafii św. Józefa Robotnika w Józefowcu[11].
W okresie I powstania śląskiego w kolonii trwała krótka walka powstańców z oddziałem Grenzschutzu broniącym stacji transformatorowej[3] (według Urszuli Rzewiczok w tym okresie powstańcy z Dębu zaatakowali stację transformatorową w Wełnowcu i dom noclegowy w kolonii Agnieszka[12]). Podczas II powstania śląskiego w sierpniu 1920 roku kolonia Agnieszki była jednym z trzech punktów w gminie Dąb, gdzie odbywały się najcięższe walki[12]. Dnia 15 października 1924 roku część terenów kolonii Agnieszki zostało przyłączonych wraz z sąsiednim Józefowcem do gminy Wełnowiec[13].
W latach 20. i 30. XX wieku przy ulicy Bytomskiej w rejonie kolonii Agnieszka wybudowano domy bliźniacze[14].
W latach międzywojennych intensywnie odbywało się nielegalne wydobywanie węgla kamiennego z biedaszybów, gdyż węgiel, będący tu dobrej jakości, zalegał na głębokości 20 metrów. Było ich w tamtym okresie około 300, a pracowało w nich około 3 tys. osób[3]. Po 1935 roku liczba biedaszybów zaczęła spadać. Było ich wówczas zaledwie kilkadziesiąt, a wydobycie sięgało 6-7 ton na dobę[15].
W dniu 1 kwietnia 1951 cała gmina wraz z kolonią Agnieszki weszła w skład Katowic[16]. W latach powojennych w rejonie kolonii zrealizowano szereg nowych inwestycji. W połowie lat 70. XX wieku powstały budynki mieszkalne wielorodzinne przy ulicy Bytkowskiej 68 i 70, w 2000 roku garaż wielopoziomowy przy ulicy Bytkowskiej 55, w 2012 roku budynek wielorodzinny przy ulicy Bytkowskiej 64[1], zaś w 2023 roku zespół dwóch czteropiętrowych budynków mieszkalnych przy ulicy Bytkowskiej wybudowanych przez spółkę Inwestycje CL[17].
Charakterystyka
Kolonia Agnieszki położona jest w północnej części Katowic, na obszarze dzielnicy Wełnowiec-Józefowiec[18], w rejonie ulicy Bytkowskiej na wysokości ulicy Bytomskiej[16]. Tereny kolonii geologicznie położone są w niecce górnośląskiej wypełnionej utworami z górnego karbonu[19], zaś geomorfologicznie na Wzgórzach Chorzowskich[20]. Miejscowość znajduje się w zlewni Rawy[21], sąsiaduje z Parkiem Śląskim po stronie zachodniej, zaś nieopodal na północny wschód od niej rozciąga się Lasek Alfreda[2].
Zabudowa kolonii Agnieszki pochodzi z różnych okresów historycznych[1], z czego dziewiętnastowieczna zabudowa zachowała się fragmentarycznie[16]. Prawdopodobnie jedyną pozostałością po hucie „Agnes”, wokół której założono kolonię Agnieszki, jest dom przy ulicy Bytkowskiej 80[7]. W rejonie kolonii znajdują się następujące historyczne obiekty:
- Zespół kolonii robotniczej z lat 20.-30. XX wieku – domy bliźniacze w stylu modernistycznym (ulice: Bytkowska, Bytomska, Walecznych, Jodłowa i Józefowska)[22],
- Familok w stylu historyzmu (ul. Bytkowska 84)[22],
- Kamienice w stylu historyzmu (ul. Bytkowska 65 i 72)[22].
Przebiegający przez tereny kolonii Agnieszki ciąg ulic Bytkowska – Agnieszki pełni funkcję jednych z głównych dróg w Katowicach[23]. Przy ulicy Bytkowskiej 55 położony jest parking wielopoziomowy będący w zarządzie Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej[24]. W rejonie kolonii znajdują się dwa przystanki autobusowe obsługiwane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM): Kolonia Agnieszki Bytomska i Kolonia Agnieszki Promienna[25].
Według stanu z 2023 roku, w rejonie kolonii przy ulicy Bytomskiej 8a siedzibę ma Oddział Żłobka Miejskiego w Katowicach[26] oraz Filia nr 6 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach[27], zaś przy ulicy Bytomskiej 8b Miejskie Przedszkole Nr 82 im. Dzieci z Leszczynowej Górki w Katowicach[28].
Wierny rzymskokatoliccy z kolonii Agnieszki przynależą do józefowieckiej parafii św. Józefa Robotnika[29].
Galeria
|
Przypisy
- ↑ a b c Katowickie budynki. katowickiebudynki.eu. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
- ↑ a b Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g Szaraniec 1996 ↓, s. 53.
- ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 47.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
- ↑ a b Rzewiczok 1999 ↓, s. 31.
- ↑ a b c d Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 372.
- ↑ Rzewiczok 1999 ↓, s. 35.
- ↑ Rzewiczok 1999 ↓, s. 47.
- ↑ Rzewiczok 2019 ↓, s. 73.
- ↑ Rzewiczok 1999 ↓, s. 42.
- ↑ a b Rzewiczok 1999 ↓, s. 52.
- ↑ Ustawa z dnia 15 lipca 1924 roku w przedmiocie rozszerzenia granic powiatu miejskiego Katowic, Śląski Dziennik Ustaw z dn. 23 lipca 1924, nr 18, poz. 76
- ↑ Rzewiczok 2019 ↓, s. 87.
- ↑ Rzewiczok 2019 ↓, s. 45.
- ↑ a b c Szaraniec 1996 ↓, s. 54.
- ↑ Bytkowska - Katowice. www.inwestycjecl.pl. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
- ↑ Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej: EGIB. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 44.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 46.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 55.
- ↑ a b c Studium... 2012 ↓, Załącznik I.9 24/36.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 75.
- ↑ Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa: Zakład Usług Parkingowych. Wynajem garaży. www.ksm.katowice.pl. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
- ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Lista przystanków: Katowice. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
- ↑ Żłobek Miejski w Katowicach: Bytomska 8A. www.zlobek.katowice.pl. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
- ↑ Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach: Filia nr 6. mbp.katowice.pl. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
- ↑ Miejskie Przedszkole Nr 82 im. Dzieci z Leszczynowej Górki w Katowicach: Kontakt. mp82katowice.edupage.org. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
- ↑ Parafia św. Józefa Robotnika w Katowicach-Józefowcu: Historia. jozefrobotnik.katowice.pl. [dostęp 2023-04-22]. (pol.).
Bibliografia
- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-24-6.
- Marta Chmielewska, Morfologiczne przekształcenia przestrzeni miejskiej Katowic, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, ISBN 978-83-8012-837-8 (pol.).
- Adam Frużyński, Grzegorz Grzegorek, Piotr Rygus, Kopalnie i huty Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2017, ISBN 978-83-63780-23-4 (pol.).
- Urszula Rzewiczok, Dzieje Dębu (1299-1999), Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1999, ISBN 83-87727-30-X.
- Urszula Rzewiczok, Wełnowiec i Józefowiec. Dzieje dzielnicy Katowic, Muzeum Historii Katowic, 2019, ISBN 978-83-64356-32-2 (pol.).
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja, Miasto Katowice, 2012 (pol.).
- Lech Szaraniec, Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, ISBN 83-905115-0-9.
