Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Kościół św. Trójcy w Toruniu

Kościół św. Trójcy w Toruniu
dawniej kościół parafialny, obecnie siedziba fundacji Tumult
Ilustracja
Widok z wieży kościoła św. Jakuba
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Wyznanie

ewangelickie (1824–1927)
prawosławne (1927–1939)

Kościół

Ewangelicki Kościół Unii Staropruskiej (1824–1920)
Ewangelicki Kościół Unijny w Polsce (1920–1927)
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (1927–1939)

Wezwanie

Trójcy Świętej

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Trójcy w Toruniu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Trójcy w Toruniu”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Trójcy w Toruniu”
Ziemia53°00′42″N 18°36′39″E/53,011667 18,610833

Kościół św. Trójcy w Toruniu – dawna świątynia ewangelicka, mieszcząca się na Rynku Nowomiejskim w Toruniu 28. Została wybudowana w stylu neoromańskim[1]. Obecnie pełni funkcję siedziby fundacji Tumult.

Historia

Wcześniej na tym miejscu stał gotycki Ratusz Nowomiejski, zamieniony w 1668 roku na kościół ewangelicki (luterański) pod wezwaniem Trójcy Św[2]. W 1787 roku została zniszczona wieża kościoła. Podczas wojen napoleońskich świątynia pełniła funkcję lazaretu. Budynek został ostrzelany przez artylerię[3]. Na skutek złego stanu technicznego przystąpiono w czerwcu 1818 roku do jego rozbiórki[4]. Nieznana jest data zamontowania pierwszego zegara w budynku. Najstarszym źródłem o zegarze jest dokument jego sprzedaży z 1713 roku. Nowy zegar wykonał po 1730 roku mistrz toruński Abraham Willow. Mechanizm istniał przez kilkadziesiąt lat[5].

W latach 1819–1824 wybudowano nowy budynek, według projektu Karla Friedricha Schinkla, opracowanego w 1818 roku[6]. Kościół swoją fasadą przypominał kościół w Hemer w Westfalii[7]. 25 października 1820 roku doszło do wypadku, w wyniku którego zginęło pięć osób. Po wypadku zmodyfikowano plan kościoła na halowy. Plany zakładały wybudowanie ambony i kazalnicy, jednak ostatecznie one nie powstały. 31 października 1824 roku kościół został oddany nowomiejskiej gminie ewangelickiej. Ze świątyni korzystali również ewangelicy z parafii w Mokrem[8]. W tym samym roku na wieży kościelnej zamontowano nowy zegar[5].

W 1882 roku zamontowano na wieży zegar oraz organy zbudowane przez niemiecką firmę Sauera[8]. Do 1927 roku w budynku znajdował się Ewangelicki Kościół Unijny w Polsce. Od 27 lutego 1927 roku do września 1939 budynek pełnił funkcję cerkwi prawosławnej św. Mikołaja[9].

Podczas II wojny światowej w budynku mieściły się magazyny. W latach 1945–1949 we wnętrzu mieściła się hala targowa, następnie magazyn[1]. Po 1989 roku budynek przejęła fundacja Tumult, która po przeprowadzeniu remontu przystosowała go na salę kinową i własne potrzeby[1].

Przypisy

  1. a b c Dawny kościół Trójcy Św. w Toruniu. toruntour.pl. [dostęp 2023-05-26].
  2. Arszyński 1994 ↓, s. 170.
  3. Birecki 2011 ↓, s. 315.
  4. Arszyński 1994 ↓, s. 171.
  5. a b Sumowska 2021 ↓, s. 12.
  6. Birecki 2011 ↓, s. 316-317.
  7. Birecki 2011 ↓, s. 316.
  8. a b Birecki 2011 ↓, s. 317.
  9. Grochowina 2003 ↓, s. 121.

Bibliografia

  • Marian Arszyński. Nowomiejski kościół ewangelicki w Toruniu: przyczynek do dziejów architektury pierwszej połowy XIX wieku na Pomorzu. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo”. 25 (280), 1994. 
  • Piotr Birecki: Architektura i sztuka ewangelicka w Toruniu w XIX i XX wieku. W: Jarosław Kłaczkow (red.): Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2011. ISBN 978-83-7780-051-5.
  • Sylwia Grochowina. Związki wyznaniowe w Toruniu w latach 1939-1945. „Rocznik Toruński”. 30, 2003. 
  • Alicja Sumowska: Porządek dnia w dawnym Toruniu. Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2021. ISBN 978-83-66208-20-9.