Kościół św. Ducha

nr rej. A/541[1] z dnia 8.08.1956 i 29.12.1971
kościół filialny
widok od strony prezbiterium
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Miejscowość	Markuszów
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
parafia	św. Józefa
Wezwanie	św. Ducha
Historia Data rozpoczęcia budowy 1608 Data zakończenia budowy 1609 Data poświęcenia 1611 Aktualne przeznaczenie świątynia katolicka
Dane świątyni Styl renesans lubelski Architekt Piotr Durie Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 1 (wieżyczka na sygnaturkę) Liczba naw 1
Położenie na mapie gminy Markuszów Kościół św. Ducha
Położenie na mapie Polski Kościół św. Ducha
Położenie na mapie województwa lubelskiego Kościół św. Ducha
Położenie na mapie powiatu puławskiego Kościół św. Ducha
51°22′27,67″N 22°15′43,17″E/51,374353 22,261992
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół świętego Ducha – rzymskokatolicki kościół filialny należący do dekanatu Garbów archidiecezji lubelskiej. Znajduje się na trasie Szlaku Renesansu Lubelskiego.

Kościół został ufundowany przez Gertrudę z Bnia Opalińską, córkę marszałka koronnego, żonę Jana Firleja z Dąbrownicy podskarbiego koronnego. Akt erekcyjny wystawił w dniu 24 maja 1608 roku w Krakowie biskup krakowski ks. Piotr Tylicki. Świątynia została zbudowana w latach 1608-1609. Konsekrował ją w 1611 roku biskup kijowski Krzysztof Kazimirski. Kościół został zaprojektowany przez architekta Piotra Durie. Pierwowzorem architektonicznym dla kościoła był zapewne kościół farny w Kazimierzu Dolnym. Kościół Świętego Ducha był kościołem szpitalnym, czyli mieścił się przy nim przytułek (szpital) dla 12 ubogich.

W aktach wizytacji kościoła z lat 1644-1650, stan określono jako „daleko posunięte zniszczenie”. Pomiędzy 1739 a 1782 rokiem, sklepienie nawy zawaliło się. W wizytacji biskupiej z 1782 roku, zawarta została informacja, ze sklepienia już nie ma, a w jego miejscu powstał strop płaski. Przed 1782 rokiem przy południowo-zachodnim narożu kościoła, powstała niewielka dzwonnica.

23 września 1811 roku kościół szpitalny spłonął. „Odbudowany” został ze składek parafian i przy znaczącej pomocy hr. Tarnowskiego. W 1834 roku pokryto kościół i dzwonnicę nowymi dachami. W 1836 roku kościół szpitalny wraz ze wszystkimi dochodami i ciężarami, został połączony z parafialnym. W 1896 roku budowla została zniszczona przez pożar. Po tych uszkodzeniach kościół został odbudowany i pokryty dachówką ceramiczną. We wrześniu 1939 roku, po niemieckim nalocie bombowym, został uszkodzony dach świątyni. Naprawiono go w 1942 roku. Obecnie kościół zasadniczo nie różni się od swego pierwowzoru. Nabożeństwa w świątyni są odprawiane tylko w niedziele od 1 maja do 31 października^[2].

Piotr Durie wybudował w 1608 kamienną kapliczkę z figurą Matki Boskiej (ulokowana jest na dawnym cmentarzu przykościelnym). Składa się z czworobocznego słupa ustawionego na cokole i kapliczki w formie czterech korynckich, kanelowanych kolumienek. Podtrzymują one kopułę opiętą konsolami. Dodatkową ozdobę stanowią kartusze z herbem Lewart i inicjałami P.D.

• Jan Rusinek, Kościół św. Ducha w Markuszowie i jego twórca Architekt Piotr Durie, „Roczniki Humanistyczne KUL” 1961, z. 4.