Klikuszowa

wieś
Kościół w Klikuszowej
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowotarski
Gmina	Nowy Targ
Liczba ludności (2022)	1572[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-404[3]
Tablice rejestracyjne	KNT
SIMC	0457231
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ Klikuszowa
Położenie na mapie Polski Klikuszowa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Klikuszowa
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Klikuszowa
49°31′24″N 19°59′09″E/49,523333 19,985833[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Klikuszowa – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Nowy Targ.

Wieś królewska Klukoszowa, położona w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego, należała do tenuty nowotarskiej^[4]. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Klikuszowa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Przez miejscowość przechodzi łącząca Kraków z Zakopanem droga krajowa nr 47, będąca częścią Zakopianki. Miejscowość ta jest położona u podnóża Turbacza, najwyższego szczytu pasma Gorców^[5].

Liczba mieszkańców wynosi ok. 1400 osób. Na terenie miejscowości znajduje się kopalnia odkrywkowa surowców drogowych. Parafia rzymskokatolicka w Klikuszowej pod wezwaniem św. Marcina powstała w 1343 roku. Jej obszar został wydzielony z parafii w Nowym Targu. Od 1786 roku istnieją i są przechowywane księgi parafialne. Obecnie parafia obejmuje zasięgiem Klikuszową i kilka sąsiednich wsi (Lasek, Obidowa, Trute, Morawczyna). Kościół parafialny wybudowano w latach 1878–1889^[6].

Powstanie wsi datuje się przed rokiem 1350, kiedy to po raz pierwszy wzmiankowano ją w wykazach świętopietrza. W 1389 roku osada została przeniesiona przez króla Władysława Jagiełłę na prawo magdeburskie. Lokacja na 60 łanach powierzona została Henrykowi z Klikuszowej, który otrzymał sołectwo z 4 łanami, prawo do karczmy, młyna, kramu szewskiego i jatki rzeźniczej oraz prawo do 1/6 opłat czynszów i 1/3 z kar^[7]. Sołectwo przez trzy stulecia dzierżyli przedstawiciele rodu zasadźcy Henryka, wzmiankowani pod nazwiskami Klikuszowscy, Czerwińscy lub Miętusowie.

W XVI wieku wieś zamieszkiwało kilkadziesiąt osób. W 1564 r. wzmiankowanych jest 33 kmieci osiadłych, z których 21 płaci czynsz, „jako który wiele wykopał” oraz 12 kmieci nowych osiadających na surowym korzeniu korzysta z wolnizny. W owym roku wyliczono stado owiec na 920 sztuk^[7].

W 1624 roku dzierżawę nad nowotarszczyzną przejął Mikołaj Komorowski, przeciw któremu w 1630 roku górale wraz z jednym z przywódców, klikuszowianinem Piotrem Czerwińskim, podnieśli bunt.

W 1750 roku Czerwińscy utracili sołectwo na rzecz krakowskiej rodziny Soldadinich^[8]. W 1770 roku po zajęciu przez Austrię starostwa nowotarskiego w Klikuszowej wyznaczono przejście graniczne polsko-węgierskie^[9].

W 1819 roku Klikuszową i kilka innych wsi zakupił Sebastian Stadnicki. Później jako właściciele notowani byli Leon Stadnicki, Konrad Fihauser i Józef Silberschütz, który po 1880 roku stopniowo wyprzedał dobra klikuszowskie okolicznym chłopom. Dwie wielkie powodzie – w 1893 i 1907 roku przyniosły wielkie zniszczenia we wsi.

W dwudziestoleciu międzywojennym w osadzie działały aż trzy sklepy, tartak, Spółka Oszczędności i Pożyczek, a od 1923 roku Ochotnicza Straż Pożarna^[8].

Podczas drugiej wojny światowej wielu mieszkańców brało udział w konspiracji. Na terenie wsi niemieckie władze okupacyjne przeprowadziły kilka egzekucji. 13 września 1939 rozstrzelano m.in. mieszkańców Szaflar: Stanisława Łukaszczyka ps. "Maćków", Józefa Waksmundzkiego ps. "Buławski" za rzekome posiadanie broni^[10].

W okresie PRL, w 1959 roku przeprowadzono elektryfikację miejscowości.

Od lat 60. XX wieku w Klikuszowej działa kamieniołom, w którym wydobywany jest piaskowiec magurski. Obecnie kamieniołom należy do Kopalni Odkrywkowej Surowców Drogowych w Rudawie (własność francuskiej spółki Lafarge Kruszywa).

Z historią wsi ściśle związana jest historia kościoła pod wezwaniem św. Marcina., kótry w XVI w., najprawdopodobniej między 1526 a 1539 rokiem stał się kościołem filialnym parafii św. Katarzyny w Nowym Targu. W 1727 roku powódź zniszczyła konstrukcję klikuszowskiej świątyni. W 1753 roku przedstawiciel dawnej rodziny sołtysiej ufundował w Klikuszowej nowy kościół, a w 1766 roku we wsi utworzono ekspozyturę nowotarskiej parafii św. Katarzyny. W okresie od 1878 do 1889 roku wybudowano nowy, murowany kościół.^[8]

• Ks. Władysław Czencz SJ (ur. 1850, zm. 1922 w Wilnie) - ksiądz, działacz związkowy i publicysta, pseudonimem „Bartłomiej Kropidło", powołał do życia chrześcijańska spółkę handlową W Nowym Sączu, a w 1914 r. w Krakowie Stowarzyszenie Pomocnic Handlowych^[11].
• Gustaw Fihauser-Mieczowski (ur. 1874, zm. 1938 w Chorzowie) – jezuita, autor polskiego tekstu pieśni „My chcemy Boga”. Dziennikarz, pisarz, nauczyciel Gimnazjum Klasycznego w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów)
• Jan Kuroś (ur. 1897, zginął w 1923 r. w wypadku pod Będzinem) - lotnik służący w armii austro-węgierskiej, a później w lotnictwie polskim w stopniu por. pil. w 14-tej Eskadrze Wywiadowczej^[12]
• Władysław Rożen (1896–1919) – oficer piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari

• Klikuszowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 145 .