Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach
 Muzeum we Wdzydzach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. T. i I. Gulgowskich 68, 83-406 Wdzydze |
| Data założenia |
1906 |
| Zakres zbiorów |
Region Kaszub, Kociewia i Borów Tucholskich |
| Dyrektor |
dr Katarzyna Kulikowska |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kościerzyna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kościerskiego  | |
 54°00′45″N 17°55′52″E/54,012500 17,931111
| |
| Strona internetowa | |
Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach – muzeum typu skansenowskiego, w którym zgromadzono ponad 50 obiektów architektury ludowej z obszaru całych Kaszub i Kociewia oprócz pasa nadmorskiego. Muzeum znajduje się w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim w gminie Kościerzyna na obszarze Pojezierza Kaszubskiego i Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego nad jeziorem Gołuń.
Położenie
Muzeum we Wdzydzach Kiszewskich jest położone w południowo-zachodniej części miejscowości nad brzegiem jeziora Gołuń obok skrzyżowania dróg wylotowych na Kościerzynę i Gołuń[1]
Opis
Muzeum zajmuje 22 ha i jest on podzielony na 6 sektorów odpowiadających 5 obszarom Kaszub, oraz sektor zawierający obiekty użyteczności społecznej: drewniany, kościół z pocz. XVIII w. przeniesiony ze Swornegaci, szkołę ze wsi Więckowy, tartak ze Staniszewa oraz kuźnię z Lini, które są zaaranżowane w sposób sprawiający wrażenie przebywania w kompletnie wyposażonej wsi kaszubskiej[2].
Oprócz kilkunastu kompletnych zagród chłopskich z okresu XVII-XIX w. na terenie skansenu znajduje się też kilka dworków i obejść drobnej szlachty a także domy robotników rolnych, karczma oraz dwa młyny wiatrakowe: tzw. koźlak z Jeżewnicy oraz typu holenderskiego z Brus. Większość obiektów ma także wyposażone częściowo lub całkowicie wnętrza.
Na terenie Parku odbywają się imprezy folklorystyczne: Jarmark Wdzydzki w trzecią niedzielę lipca oraz Z motyką na bulwy (w trzecią niedzielę września) a także pokazy zajęć domowych i rzemieślniczych, kiermasze, lekcje, koncerty muzyki ludowej, odpusty itp. W okresie od maja do września skansen zwiedza 80 tysięcy osób[3].
Historia
Instytucja ta wywodzi się z prywatnego muzeum, założonego w podcieniowej, XVIII-wiecznej chałupie zakupionej od wdzydzkiego gospodarza Michała Hinca w 1906 przez nauczyciela miejscowej szkoły Izydora Gulgowskiego i jego żonę, malarkę Teodorę (sztuki piękne studiowała w Berlinie). W chałupie tej Gulgowscy zgromadzili kolekcję kaszubskich czepców, malarstwa na szkle, mebli i sprzętów gospodarskich. W 1932 chałupa spłonęła w pożarze Wdzydz, lecz po dwóch latach staraniem Teodory Gulgowskiej została odbudowana i wyposażona w oryginalne sprzęty.
W 1948 Teodora Gulgowska przekazała chałupę wraz z okolicznym terenem skarbowi państwa. W latach 50. XX w. opiekę nad chałupą Gulgowskich przejęło Muzeum Pomorskie w Gdańsku. W 1954 postawiono nieopodal chałupy dom rybaka przeniesiony z Wdzydz Tucholskich. Oba obiekty nazwano muzeum Chat Kaszubskich i oddano pod opiekę miejscowego kustosza Wiktora Grulkowskiego.
W 1969 muzeum Chat Kaszubskich zostało przekształcone w samodzielny Kaszubski Park Etnograficzny. W latach 1969–1970 obszar parku powiększono do 12,5 ha. W 1980 obszar został ponownie zwiększony do obecnych 22 ha, zaś zgromadzone obiekty przearanżowano, tworząc sektory odpowiadające poszczególnym obszarom Kaszub. W 2000 r. zmieniono nazwę na Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny imienia Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich. Istnieją jeszcze dwie dopuszczalne formy nazewnictwa muzeum. Pierwsza z nich nawiązuje do formalnej nazwy i jest jej skróconą wersją czyli Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich. Druga jest natomiast wersją najbardziej okrojoną mianowicie Muzeum we Wdzydzach Kiszewskich. Wszelkie inne nazwy owej placówki są niepoprawne.
Obiekty
- Chałupa z Osieka
- Chałupa gburska z Chrztowa
- Chałupa gburska z Piechowic
- Chałupa gburska z Wdzydz Kiszewskich
- Chałupa rybacka z Wdzydz Tucholskich
- Dworek z Nowego Barkoczyna
- Dworek z Radunia
- Dworek z Ramlejów
- Dworek ze Skwieraw
- Karczma z Rumi
- Kościół z Bożegopola Wielkiego
- Kościół św Barbary ze Swornegaci
- Tartak ze Staniszczewa
- Warsztat kołodziejski z Mirachowa
- Wiatrak holender z Brus
- Wiatrak „Koźlak” z Jeżewicy
- Zagroda chałupnika z Zazdrości
- Zagroda drobnoszlachecka z Trzebunia
- Zagroda gburska z Nakli
- Zagroda gburska z Pogódek
- Zagroda półgburska ze Skorzewa
- Zagroda szlachecka z Luzina
- Zagroda szkolna z Więcków
- Zagroda zagrodnika z Borska
- Zagroda zagrodnika ze Skorzewa
Zagrody rolników (gburów) na Kaszubach składały się zwykle z domu, stajni, stodoły, zewnętrznej piwnicy, pieca do chleba, kurnika, drewutni, pasieki, ogrodu i studni z żurawiem. Domy budowane były na trzy sposoby: jako zrębowe (ze ścianami z belek); szkieletowo-szachulcowe (bielone ściany z gliny osadzone w ciemnych ramach konstrukcji z belek) bądź szkieletowe, tzw. pruski mur (konstrukcja z belek wypełniona cegłą). Dachy kryto słomą, trzciną lub gontem. Przed progiem układano duży, płaski kamień. Wewnątrz chaty znajdowały się sień, izba, alkierz, zapiecek, kuchnia[4].
Galeria
Wnętrze jednej z chałup chłopskich
Koncert ludowej muzyki kaszubskiej
Jedna z tablic informacyjnych
Jeden z budynków – torfownik
Przypisy
- ↑ Tomasz Kaliński: Polska nawigator turystyczny. Warszawa: carta blanca, 2008, s. 52. ISBN 978-83-60887-35-6.
- ↑ Tomasz Kaliński: Polska nawigator turystyczny. Warszawa: carta blanca, 2008, s. 51. ISBN 978-83-60887-35-6.
- ↑ Dariusz Gałązka: Skansen we Wdzydzach Kiszewskich. 2017-08-19. [dostęp 2017-08-19].
- ↑ Danuta Pioch „Kaszëbë, zemia i lëdze”