Karneol
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
dwutlenek krzemu (SiO2) |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
6,5–7 |
| Przełam |
nierówny, muszlowy |
| Łupliwość |
brak |
| Pokrój kryształu |
płytkowe, sferoidalne |
| Układ krystalograficzny |
trygonalny |
| Gęstość |
ok. 2,6 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
czerwona (różne odcienie), brązowa, brązowoczerwona |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
woskowy, tłusty |
| Współczynnik załamania |
nω1,533 ... 1542 nε1,540 ... 1,551 |
| Inne |
Pleochroizm – brak |
Karneol, karniol – gemmologiczna nazwa czerwonej, półprzezroczystej odmiany chalcedonu.
Nazwa „karneol” (łac. carneolus[1]) pochodzi prawdopodobnie ze starofrancuskiego cornele = owoc derenia[2].
Właściwości
- Wzór chemiczny: SiO2
- Układ krystalograficzny – skrytokrystaliczny, trygonalny
- Twardość w skali Mohsa – 6,5–7
- Łupliwość – brak
- Rysa – biała
- Przełam – nierówny, muszlowy
- Gęstość – 2,6 g/cm3
- Barwa – czerwona, koralowa, koralowoczerwona, brązowokoralowa, brązowa
- Połysk – woskowy
Ponieważ karneol jest nieprzezroczysty, rzadko można w nim zobaczyć wtrącenia. Płynne wtrącenia w kształcie kropli nadają mu lśniący połysk. Karneol wykazuje zdolność do białoniebieskiej fluorescencji w ultrafiolecie. Odmiana pochodząca z Indii świeci zielonkawożółtym światłem. Chromoforem jest w nim kation żelaza(III) – wrostki tlenków i wodorotlenków żelaza (przeważnie goethytu i hematytu). Wskutek podgrzewania barwę można pogłębić.
Większość oferowanych dziś karneoli to barwione i następnie poddawane działaniu wysokiej temperatury agaty. Naturalny karneol pod światło wykazuje pierzasty podział barw, zaś barwiony – sferowość. Bywa mylony z jaspisem.
Występowanie
W skałach typowych dla chalcedonu.
Miejsca występowania: Egipt, Arabia Saudyjska, Indie – okolice Bombaju (najsłynniejsze wystąpienia na świecie), Brazylia – Rio Grande do Sul, Urugwaj, Kolumbia, Chiny – Tybet, Rumunia – Transylwania, Czechy, Iran, Mongolia.
Polska – w melafirach w okolicy Borówka, Kamiennej Góry, Kłodzka; w kopalni niklonośnego serpentynitu w Szklarach.
Zastosowanie
- Jest stosowany w grawerstwie i jubilerstwie do wyrobu wisiorków, korali, gemm. Poszukiwane są kamienie czyste, duże, o wyraźnej barwie czerwonej.
- Stosowany do wyrobu drobnej galanterii użytkowej, tradycyjnie był używany do wyrobu pieczęci.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Witold Doroszewski (red.): karneol. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2016-08-18].
- ↑ carnelian (sekcja 'Origin and Etymology'). [w:] Dictionary [on-line]. Merriam-Webster. [dostęp 2016-08-18].
Bibliografia
- Walter Szumann: Kamienie szlachetne i ozdobne. Warszawa: Alma-Press, 2004. ISBN 83-7020-324-8.
- Nikodem Sobczak: Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: „Alfa”, 1986. ISBN 83-7001-030-X.
- Rupert Hochleitner: Minerały i kryształy. Warszawa: Muza S.A., 1994. ISBN 83-7079-281-2.
- Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck–Fornefeld: Minerały. Warszawa: Bertelsmann Media, 1996. ISBN 83-7129-194-9.
- Minerały i kamienie szlachetne. Kraków: Horyzont, 2002, seria: Podręczny Leksykon Przyrodniczy. ISBN 83-7311-317-7.
- Kazimierz Maślankiewicz: Kamienie szlachetne. Wyd. 3 popr. i uzup. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1982.
- Michał Sachanbiński: Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1984. ISBN 83-220-0199-1.
- Cally Hall: Klejnoty. Kamienie szlachetne i ozdobne. Warszawa: Wiedza i Życie, 1996. ISBN 83-86805-02-1.
- Guillermo Gold Gormaz, Jordi Jubany Casanovas: Atlas mineralogii. Warszawa: Wiedza i Życie, 1992. ISBN 83-85231-10-2.
- Jaroslav Bauer: Skały i minerały. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Multico, 1997. ISBN 83-7073-050-7.