Karabiner 98

Karabiner 98AZ
Państwo	Cesarstwo Niemieckie
Producent	Arsenały Królewskie
Rodzaj	karabinek powtarzalny
Historia
Produkcja	1898-1918
Wyprodukowano	ok. 3000 egz. (Versuchskarabiner 98) ok. 20 000 egz. (Einheitskarabiner 98) ok. 1,5 mln egz. (Karabiner 98AZ)
Dane techniczne
Kaliber	7,92 mm
Nabój	7,92 x 57 mm Mauser
Magazynek	stały, 5 nab.[1]
Wymiary
Długość	patrz tabela
Długość lufy	patrz tabela
Masa
broni	patrz tabela
Inne
Prędkość pocz. pocisku	patrz tabela
Multimedia w Wikimedia Commons

Karabiner 98 (Kar98, Kar98A, Kar98AZ) – niemiecki karabinek powtarzalny, opracowany jako skrócona i lżejsza wersja karabinu Gew98.

Pod koniec XIX wieku w Niemczech prowadzone były prace nad nowym karabinem piechoty, który miałby zastąpić nieudany karabin Gew88. Równolegle, prowadzone były prace nad karabinkiem, konstrukcyjnie związanym z opracowywanym karabinem^[2].

W tym okresie podstawowym uzbrojeniem piechoty były długie karabiny. Jednakże w oddziałach kawalerii oraz pomocniczych (m.in. artyleria, saperzy) ich gabaryty były niepraktyczne, dlatego też uzbrajano je w karabinki. Często karabinki wywodziły się konstrukcyjnie z karabinów, powstawały m.in. przez skrócenie lufy i zastosowanie lżejszych łóż^[3].

W roku 1898 wyprodukowano pierwsze egzemplarze nowego karabinka, które przekazano wybranym jednostkom do testów. Oznaczono go jako Versuchskarabiner 98, czyli karabinek próbny wzór 98. Ogółem powstało ok. 3000 tych karabinków. Z wyglądu przypominał trochę karabinek Kar88 – łoże sięgało aż do wylotu lufy, zaś nakładka całkowicie zakrywała lufę od góry. Całość zakończona była okuciem, które stanowiło jednocześnie podstawę oraz osłonę muszki. Karabinek miał bączek tylny, wąski z kanalikiem oraz stałym strzemieniem po lewej stronie. Bączek trzymany był przez sprężynę, tak jak w karabinie Gew98. W broni zastosowano krzywiznowy z krzywizną w ramieniu wyskalowany od 200 do 1200 m. Rączka zamka była wygięta i opuszczona w dół, dzięki czemu przylegała do łoża. Kabłąk był trochę mniejszy niż w karabinie i nie miał otworu do klamry pasa. Pas mocowany był do boku kolby poprzez przeciągnięcie przez podłużny otwór i następnie blokowany klamrą po prawej stronie. Konstruktorzy karabinka nie przewidzieli możliwości mocowania do niego bagnetu^[4].

Testy przeprowadzone w jednostkach wyszły niezbyt korzystnie i karabinki próbne dość szybko wycofano. W ich miejsce wprowadzono drugi wzór karabinka określany jako Karabiner 98A. Litera „A” występująca w oznaczeniu została wzięta od niemieckiego słowa Aufpflanzvorrichtung, co znaczy nasada bagnetu. Karabinek Kar98A był w nią wyposażony dzięki czemu istniała możliwość stosowania bagnetu umocowanego na wspomnianej broni. Karabinek ten występował w kilku, nieznacznie różniących się od siebie odmianach dla kawalerii oraz artylerii^[5].

W czerwcu 1902 roku decyzją Cesarza Wilhelma oficjalnie przyjęto do wyposażenia nowy, wspólny dla wszystkich jednostek wzór karabinku oznaczony jako Einheitskarabiner 98, czyli karabinek ujednolicony wzór 98^[5].

W stosunku do poprzedników uległ zmianie celownik. Był nieco większy i wyskalowany od 300 m do 1800 m. Karabinek nie miał tylnego bączka, łoże było gładkie i sięgało do bączka przedniego. Był on podobny do tego zastosowanego w karabinie Gew98, lecz nie miał haczyka tylko stały strzemień z lewej strony. Wodzidło bagnetu i otwór na wycior opuszczone były o kilka milimetrów. Przez otwór w komorze nasady, bezpośrednio pod lufą, przechodziła cienka, przednia część łoża. Sięgała ona aż do wylotu lufy, która zakończona była osłoną podstawy muszki. Nakładka sięgała od podstawy celownika do bączka^[5].

Pierwsze wzory karabinków Kar98 projektowane były do amunicji z pociskami tępołukowymi Patrone 88. W 1905 roku przyjęto nowy typ amunicji z pociskami ostrołukowymi S-Patrone. Próby z dostosowaniem produkowanych karabinków do nowej amunicji zakończyły się fiaskiem. Podczas strzelania nową amunicja obserwowano dużo odrzut, huk i błysk, co było niedopuszczalne. Wobec tego w roku 1905 zakończono produkcję karabinków Einheitskarabiner 98. W sumie, w ciągu trzech lat, w Arsenale Królewskim w Eufurcie wyprodukowano około 20 000 egzemplarzy. Większość z nich trafiła w ręce żołnierzy Niemieckiego Wschodnio-Azjatyckiego Korpusu Ekspedycyjnego oraz do jednostek stacjonujących w Afryce^[6].

W roku 1908 wprowadzono nowy typ karabinku zastępujący dotąd używane karabinki Einheitskarabiner 98. Otrzymał on zwyczajową nazwę Karabiner 98AZ (Kar98AZ). Litery oznaczały kolejno „A” – Aufpflanzvorrichtung, czyli nasada bagnetu, „Z” Zusammensetzvorichtung, czyli koźlik. Oficjalnie jednak na komorach zamkowych wybijano jedynie oznaczenie Kar. 98. Nazwa nieoficjalna funkcjonowała dla rozróżnienia tego konkretnego wzoru^[7].

Kar98AZ projektowany był od początku do nowej amunicji z pociskami S-Patrone. Zastosowano dłuższą lufę, co zmniejszyło odrzut i płomień wylotowy do akceptowalnego poziomu. Kolba przechodziła w łoże sięgające prawie wylotu lufy. Nakładka na lufę sięgała od tulei komory oporowej do bączka przedniego. W nakładce umiejscowiony był otwór, w którym znajdowała się podstawa celownika. Bączek przedni był blisko wylotu lufy, cofnięty tylko nieco ponad długość wodzidła bagnetu. Muszka miała osłonę chroniącą ją z boków. Od strony wylotu miała ona specjlany zaczep służący do mocowania ochraniacza wylotu lufy. W okresie I wojny światowej zaczep ten wykorzystywano także podczas montażu tłumika płomieni. Na spodzie łoża, za bączkiem przednim umieszczony był koźlik. Służył on głównie do ustawiania karabinów w kozioł. W poprzednich wzorach karabinków nie było to możliwe^[8].

Karabinek Kar98AZ miał niemal identyczną komorę zamkową jak w karabinie Gew98. Jednakże w przypadku karabinka inne były wymiary komory ryglowej. Ponadto komora zamkowa była oksydowana na czarno. Rączka zamka zagięta była w dół, jednak w przeciwieństwie do poprzednich wzorów karabinków zakończona była metalową kulką^[9].

W czasie I wojny światowej karabinki wykorzystywane były w kawalerii, artylerii, oddziałach rowerzystów, saperów, jednostkach łączności, lotnictwie, marynarce wojennej oraz w oddziałach transportowych. Ponadto chętnie korzystali z nich niektórzy snajperzy oraz członkowie oddziałów szturmowych Sturmtruppe^[10].

Produkcja karabinków odbywała się tylko w Arsenałach Królewskich, razem w latach 1908–1918 powstało około 1,5 mln egzemplarzy. Największą liczbę wyprodukował Arsenał w Erfurcie. W czasie I wojny światowej w konstrukcji karabinków wprowadzono pewne modyfikacje. Wprowadzono żłobienia chwytowe po bokach łoża oraz podstawę do rozbierania zamka. Ponadto karabinki produkowane od 1916 miały w większości łoża wykonane z drewna bukowego, zamiast drewna orzechowego^[11].

Po zakończeniu I wojny światowej podstawowym uzbrojeniem nowo utworzonej Reichswehry stały się zmodernizowane karabiny Gewehr 98, które wykorzystywano pod oznaczeniem Karabiner 98b. Zmieniono, także oznaczenie karabinka Kar98AZ na Karabier 98a (w skrócie Kar98a)^[12][13].

W roku 1925 produkcję nieco zmodyfikowanych karabinków Kar98AZ podjęto również w Polsce, pod oznaczeniem Karabinek wz. 98. Początkowo planowano, że karabinki wz. 98 będą podstawową bronią Wojska Polskiego, zastępując długie karabiny Mauser. Jednakże poważną wadą karabinków wz. 98 było słabe mocowanie bagnetu. W przypadku formacji pomocniczych wada ta nie miała dużego znaczenia, jednakże dla oddziałów piechoty był to duży problem. Wobec w Polsce tego postanowiono opracować nowy wzór karabinka, który nie posiadałby wad Kar98AZ. Nowy karabinek wprowadzono na wyposażenie Wojska Polskiego pod oznaczeniem karabinek wz. 29^[14].

Podobne konstrukcje powstały także w innych państwach: np. czechosłowacki karabinek vz. 24 oraz belgijski karabinek M1924/30^[15].

Porównanie danych technicznych różnych wzorów karabinków Kar98 oraz konstrukcji pokrewnych

	Versuchskarabiner 98	Einheitskarabiner 98	Karabiner Kar98AZ	Karabinek wz. 98	Karabinek wz. 29	Karabinek vz. 24	Karabinek M1924/30
Państwo pochodzenia	Cesarstwo Niemieckie			Polska		Czechosłowacja	Belgia
Kaliber	7,92 mm						7 mm
Nabój	7,92 x 57 mm (Patrone 88)		7,92 x 57 mm (S-Patrone)	7,92 x 57 mm (wz. „S”)		7,92 x 57 mm (S-Patrone)	7 x 57 mm
Długość broni [mm]	950	945	1100				1097
Długość lufy [mm]	440	430	600			590
Masa broni [kg]	3,5	3,4	3,9			4,1	3,9
Prędkość początkowa pocisku [m/s]	bd.	bd.	860	845		860	bd.

Źródło: ^[1].

• Karabinek Kar98k

• Krzysztof Haładaj, Paweł Rozdżestwieński: Karabiny i karabinki Mauser 98 w Wojsku Polskim w latach 1918-1939. ZP Grupa Sp. z o.o., 2010. ISBN 978-83-61529-90-3. (pol.).