Kanarek

Serinus canaria[1]
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Carduelini
Rodzaj	Serinus
Gatunek	kanarek
Synonimy
Fringilla Canaria Linnaeus, 1758[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Kanarek^[4] (Serinus canaria) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występuje w lasach Azorów, zachodnich Wysp Kanaryjskich i Madery. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Linneusz w 1758 na podstawie holotypu z Wysp Kanaryjskich. Nadał mu nazwę Fringilla Canaria^[2]. Obecnie (2021) akceptowana przez IOC nazwa to Serinus canaria^[5]. Możliwe, że tworzy nadgatunek z kulczykiem zwyczajnym (S. serinus), syryjskim (S. syriacus) i siwoszyim (S. canicollis), lecz pokrewieństwa są niejasne^[2]. Kanarek jest gatunkiem monotypowym^[5]. W 2015 zsekwencjonowano genom kanarka (była to samica). Na kariotyp składa się 78 autosomów i 2 chromosomy płci (co daje 2n=80). Chromosomy od 19 do 38 to mikrochromosomy^[6].

Kanarki osiągają długość ciała od 12,5 cm do 13,5 cm przy masie ciała 15–20 g^[2]. Ubarwienie dzikich kanarków jest ogółem zielonożółte z oliwkowo-brązowymi pasami. U samców spód ciała porastają matowe, złotożółte pióra, na brodzie, gardle i piersi występuje oliwkowy odcień. Wierzch ciała jest szary z ciemnym paskowaniem, a przód głowy – jasnożółty. Sterówki ciemnobrązowe, w okolicach skrajów ogona – jasnozielone. Sam ogon jest rozwidlony. Dziób jasnoróżowy, nogi i stopy brązowe. Samica przypomina samca, jednak wyróżnia się bardziej matowym upierzeniem, z większą ilością szarości z przodu głowy i z wierzchu ciała, do tego na głowie i grzbiecie ma intensywniejsze czarne paskowanie^[7].

Naturalnie kanarki występują w obrębie Azorów, Wysp Kanaryjskich i Madery^[2][5]. Zamieszkują zachodnie Wyspy Kanaryjskie, bez Fuerteventury i Lanzarote^[7]. Introdukowane zostały na Portoryko, Bermudach i Hawajach^[2].

Środowiskiem życia kanarków są różnorodne nizinne i podgórskie lasy^[2]. Poza sezonem lęgowym tworzą duże stada, niekiedy liczące setki osobników. Tworzą też stada mieszane z makolągwami (Carduelis cannabina) i szczygłami (Carduelis carduelis)^[7]. Kanarki żywią się głównie nasionami, głównie roślin zielnych i traw, zjadają również nieco pączków kwiatowych, owoców i owadów^[2], szczególnie w sezonie lęgowym. Pieśń kanarka składa się z fletowych gwizdów i treli przedzielonych szczebiotami i wibrującymi dźwiękami; jedna trwa do 25 sekund^[7].

Pora gniazdowania zależna jest od wielu czynników, jak pojawienie się nowej, zielonej roślinności, jednak zwykle okres lęgowy zaczyna się w styczniu lub lutym i trwa do końca czerwca. Samce śpiewają cały rok, w okresie lęgowym śpiew nasila się. Samica wybiera miejsce na gniazdo i konstruuje większość gniazda, zaś samiec w tym czasie broni terytorium. Gniazdo umiejscowione jest na gęstym krzewie lub drzewie, ma kształt talerza. Budulec stanowią trawy, korzenie i mech, a wyściółkę – pióra i sierść. Para kanarków wyprowadza od 2 do 3 lęgów w roku. W zniesieniu są 3 lub 4 jaja o jasnoniebieskiej skorupce. Inkubacja trwa 13–14 dni. Młode są w pełni opierzone po 15–17 dniach życia, a w pełni samodzielne po blisko 36^[7].

IUCN uznaje kanarka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). Liczebność populacji na wolności szacuje się na 3,00–5,05 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny^[3].

Jest protoplastą kanarka domowego. Pierwsze kanarki dotarły do Europy w 1409. Hodowla, do której początkowo prawo rościli sobie Hiszpanie (w głąb kontynentu przepuszczając jedynie samce), rozwinęła się po 1479, kiedy Hiszpanie przejęli Wyspy Kanaryjskie. Początkowo odchowywaniem kanarków zajmowali się mnisi w klasztorach. Około 1545 kanarki trzymano już w Anglii i Flandrii (dzisiejsza Belgia). Pod koniec XVI wieku kanarki hodowano również w Ameryce, Luksemburgu, Niderlandach i Burgundii (Francja). W 1. połowie XVII wieku kanarki dotarły do Włoch, następnie stamtąd do Niemiec^[8]. W XVII wieku hodowla kanarków skupiła się we Włoszech, a w XIX wieku – w górach Harz^[9]. Obecnie istniejące rasy kanarków dzieli się na 3 grupy: kanarki śpiewające, kanarki kolorowe (barwne) i kanarki kształtne (posturalne)^[9][10]. Te ostatnie cechuje odmienny kształt, na przykład „korona” z piór na głowie, pióra przypominające łuski lub garbata postura. Kanarki kolorowe mają za to upierzenie w różnych wariacjach koloru żółtego, pomarańczowego i brązowego^[9]. Występują w dwóch grupach: lipochromowe (jasne) i melaninowe (ciemne)^[8]. Kanarki żółte i białe pojawiły się już w XVI wieku^[9]. Niedużo jest podstawowych mutacji barwnych kanarków, jednak dzięki wzajemnym kombinacjom można otrzymać ich ponad 300^[8].

W XIX i XX wieku używany w kopalniach do wykrywania toksycznych gazów (dwutlenek węgla, metan, tlenek węgla).^[11]

• Strona poświęcona opiece nad kanarkami w domu, rasom i hodowli
• Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).